Dymówka (Hirundo rustica) to najbardziej rozpowszechniony gatunek jaskółki na świecie. Występuje na wszystkich kontynentach. Pojedyncze osobniki zaobserwowano nawet na Antarktydzie. Ptak ten posiada charakterystyczny niebieski grzbiet oraz długi, głęboko wcięty ogon. Dymówka dzieli się na sześć podgatunków. Dwa z nich, H. r. savignii i H. r. transitiva, spotkać można na niewielkich obszarach w Dolinie Nilu oraz we wschodniej części regionu Morza Śródziemnego. Pozostałe cztery podgatunki mają znaczniej szerszy zasięg występowania.
Jaskółka ta preferuje otwarte tereny i często gniazduje w konstrukcjach stworzonych przez człowieka, gdzie buduje gniazda z błotnych kulek. Żywi się owadami, które łapie w trakcie lotu. Dymówka ma znaczenie kulturowe. Pojawia się w literaturze i dziełach religijnych. Jest także narodowym ptakiem Austrii i Estonii.
Opis
Dorosły samiec dymówki, podgatunku nominatywnego H. r. rustica, ma długość 17–19 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi 32–34,5 cm, a waga to 16–22 g. Upierzenie na grzbiecie jest stalowoniebieskie. Czoło, podbródek i gardło są czarne, a od jasnego podbrzusza oddziela je szeroka, ciemnoniebieska przepaska na piersi. Wydłużone zewnętrzne pióra ogonowe tworzą charakterystyczny ogon. Na jego końcu znajduje się linia białych plamek. Samica wygląda bardzo podobnie do samca. Jej ogon jest jednak krótszy, a kolor na grzbiecie i piersi mniej błyszczący. Młode ptaki są bardziej brązowe. Mają jaśniejszą twarz i bledsze podbrzusze.
Taksonomia
Karol Linneusz opisał jaskółkę dymówkę w 1758 roku w 10. edycji Systema Naturae jako hirundo rustica. Opis zawierał zdanie: „H. rectricibus, exceptis duabus intermediis, macula alba notatis”. Łacińska nazwa Hirundo oznacza „jaskółkę”, a rusticus odnosi się do „wsi”. Warto zaznaczyć, że dymówka jest jedynym gatunkiem, który zamieszkuje obie Ameryki. Większość gatunków hirundo występuje bowiem w Afryce.
Według Oxford English Dictionary angielska nazwa „barn swallow” pojawiła się w 1851 roku, choć wcześniej została ona użyta w książce Gilberta White’a The Natural History of Selborne z 1789 roku. W książce tej autor wspomina, że jaskółka dymówka często buduje gniazda w stodołach. W Szwecji ptaka tego nazywa się ladusvala. Oznacza to ni mniej, ni więcej „jaskółkę stodolną”. Naukowcy sugerują, że angielska nazwa powstała na bazie szwedzkiego terminu.
Zwyczaje
Jaskółka dymówka preferuje otwarte tereny z niską roślinnością. Należą do nich pastwiska, łąki i pola uprawne, najlepiej te znajdujące się w pobliżu wody. Unika natomiast terenów gęsto zalesionych, stromych lub mocno zurbanizowanych. Ptaki te gniazdują w dużych grupach. Często te same osobniki wracają do tego samego miejsca lęgowego rok po roku. Gniazda budują z błota, włosów i innych dostępnych materiałów. Zajmuje im to około dwóch tygodni. Nic więc dziwnego, że stare gniazda są bardzo cenione. W 1912 roku po raz pierwszy udokumentowano migrację jaskółek dymówek między Wielką Brytanią a Afryką Południową. Ptaka pochodzącego z Anglii odnaleziono wówczas w Natalu. Jaskółki dymówki zaobserwowano także w tak odległych miejscach jak Hawaje, Bermudy, Grenlandia, a nawet Antarktyda.
Dieta
Jaskółka dymówka nie jest szczególnie szybkim lotnikiem. Jej prędkość wynosi średnio 11 m/s (40 km/h), a w sprzyjających warunkach może osiągać do 20 m/s (72 km/h). Częstotliwość uderzeń skrzydeł waha się od 5 do nawet 7–9 razy na sekundę.
Ptaki te najczęściej polują na otwartych przestrzeniach. Zwyczaj 7–8 metrów nad ziemią lub płytkimi zbiornikami wodnymi. Często podążają za zwierzętami, ludźmi lub maszynami rolniczymi, łapiąc owady, które zostały poderwane w powietrze. Zdarza się, że zbierają pokarm z powierzchni wody, ścian czy roślin. W okresie lęgowym około 70% ich diety stanowią muchy. Niemniej ważną rolę odgrywają mszyce. W Afryce żywią się głównie błonkówkami, zwłaszcza latającymi mrówkami, ale także konikami polnymi, ważkami, chrząszczami i ćmami. Podczas składania jaj jaskółki dymówki polują w parach. Poza okresem lęgowym tworzą duże stada.
Dymówki piją, nabierając wodę do dzioba podczas niskiego lotu nad zbiornikiem. Kąpią się natomiast, szybując nad powierzchnią wody i zanurzając się w niej na krótką chwilę.
Rozmnażanie
Samce jaskółek dymówek wracają na tereny lęgowe przed samicami, aby wybrać odpowiednie miejsca na gniazda. Co ciekawe wygląd samca to ważny sygnał dla samicy. W niektórych populacjach ciemniejsze upierzenie na spodzie ciała samca wiąże się z większym sukcesem lęgowym. W innych populacjach kluczową rolę odgrywa długość piór ogona. Im dłuższe one są, tym bardziej atrakcyjny jest samiec dla samicy. Dłuższe ogony świadczą bowiem o większej odporności na choroby i dłuższym życiu. W północnej Europie samce mają dłuższe ogony niż na południu. W Finlandii różnica długości między samcem a samicą wynosi aż 20%.
Jaskółki dymówki zazwyczaj wyprowadzają dwa lęgi w ciągu sezonu. Samica składa od dwóch do siedmiu jaj, które wysiaduje przez okres od 14 do 19 dni. W Ameryce Północnej w inkubacji uczestniczy również samiec. Po wykluciu się młode są karmione przez rodziców przez kolejne 18 – 23 dni. Po opuszczeniu gniazda pozostają pod opieką dorosłych jeszcze przez około tydzień. Często ptaki z pierwszego lęgu pomagają rodzicom w karmieniu drugiego lęgu.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Zagłada czy ratunek – jaka czeka nas przyszłość?
- Czy Biblia wyjaśnia epokę lodowcową?
- CRISPR – czeka nas ulepszanie ludzkiego DNA?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Barn_swallow [dostęp: 4.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: JJ Cadiz, Cajay. Licencja: CC BY 3.0.
