Sardela europejska, chamsa, sardela (Engraulis encrasicolus) jest rybą, która tworzy ławice i jest blisko spokrewniona ze śledziami. Należy do rodziny sardelowatych i występuje w wodach otaczających Europę i Afrykę, w tym w Morzu Śródziemnym, Morzu Czarnym i Morzu Azowskim. Rybacy łowią ją na całym obszarze jej występowania.
Opis
Sardelę europejską można łatwo rozpoznać po charakterystycznym pysku. Jej spiczasty pysk wystaje przed dolną szczękę. Ryba przypomina wyglądem szprotę, ma rozwidlony ogon i pojedynczą płetwę grzbietową, a jej ciało jest smukłe. Największa zanotowana waga to 49 g, a długość to 21 cm, choć zazwyczaj mierzy około 13,5 cm. Ryba ma srebrzysty brzuch oraz niebieski, zielony lub szary grzbiet i boki. Z wiekiem pasek na bokach staje się mniej widoczny.
Siedlisko i ekologia
Sardela europejska to gatunek pelagiczny, który żyje w strefie przybrzeżnej. Latem przebywa na głębokości poniżej 50 m, a zimą w Morzu Śródziemnym może schodzić aż do 200 m, a nawet 400 m. Toleruje zasolenie od 5 do 41 PSU (przy czym zasolenie wody morskiej wynosi zazwyczaj 35 PSU).
Sardele żywią się planktonem, w tym widłonogami oraz jajami i larwami ryb, mięczaków i wąsonogów. Są rybami migrującymi, latem przemieszczają się na północ, a zimą na południe. Stanowią pożywienie dla wielu gatunków ryb, ptaków i ssaków morskich.
Cykl życia
Sardela składa ikrę wielokrotnie w ciepłych miesiącach od kwietnia do listopada, w zależności od temperatury wody. Niektóre osobniki rozmnażają się w wodach słodkich. Młode są przezroczyste i szybko rosną, osiągając 9-10 cm po roku. Samice są większe od samców i pierwszy raz rozmnażają się, gdy osiągną długość 12-13 cm. Badania z południowo-zachodniej Afryki wykazały, że niewiele osobników przeżywa dłużej niż trzy lata.
Rozmieszczenie
Sardele europejskie tworzą stada w Morzu Śródziemnym, a wcześniej były również licznie spotykane w Morzu Czarnym i Azowskim. Regularnie poławiane są wzdłuż wybrzeży Bułgarii, Chorwacji, Francji, Gruzji, Grecji, Włoch, Albanii, Rumunii, Rosji, Hiszpanii, Turcji i Ukrainy. Zasięg ich występowania rozciąga się również wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Europy aż do południowej Norwegii. Zimą często są spotykane w okolicach wybrzeży Devon i Kornwalii (Wielka Brytania), ale jak dotąd nie były łowione na skalę przemysłową.
Podczas migracji tworzą ogromne ławice, na które polują mewy i delfiny. W latach 80. populacje sardeli w Morzu Śródziemnym zostały znacznie uszczuplone przez inwazyjnego żebropława Mnemiopsis leidyi, który zjada ikrę. Mimo to ich liczebność ustabilizowała się na niższym poziomie.
Sardele europejskie odgrywają również istotną rolę w rybołówstwie wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki. Są masowo poławiane i spożywane.
Połów ryb
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) ocenia, że połowy sardeli są intensywne i w pełni wykorzystywane, co sprawia, że konieczne jest ich ścisłe monitorowanie. Mimo że gatunek ten występuje na całym świecie, nadal brak skoordynowanego planu zarządzania jego populacją.
Lokalne populacje sardeli często podlegają wahaniom, a w przeszłości obserwowano znaczne zmiany w ich liczebności. Przyczyny tych fluktuacji nie są w pełni zrozumiane. Niektóre historyczne spadki liczebności były spowodowane problemami środowiskowymi, nadmiernymi połowami na danym obszarze oraz wprowadzeniem inwazyjnych gatunków poprzez wody balastowe. Wahania mogą być także powiązane ze zmianami klimatycznymi.
Zastosowanie
Sardele europejskie cieszą się dużą popularnością jako produkt spożywczy. Uznawane są za ryby tłuste i charakteryzują się słonym, intensywnym smakiem. Niektórzy spożywają je na surowo. Są sprzedawane jako ryby świeże, suszone, wędzone, solone, konserwowane w oleju, mrożone, w puszkach, a także przetwarzane na mączkę rybną i olej rybny. Dzięki łatwości przechowywania stały się tradycyjnym towarem eksportowym na duże odległości. Sardele używane są również jako przynęta.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/European_anchovy [dostęp: 12.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Etrusko25. Licencja: domena publiczna.
