Rehabilitacja po udarach mózgu

Rehabilitacja po udarze mózgu jest złożonym procesem, który wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Dzięki postępom w neurologii i rehabilitacji coraz więcej osób po udarze może odzyskać utracone umiejętności.

Udar mózgu powoduje uszkodzenie komórek nerwowych, co prowadzi do różnorodnych zaburzeń neurologicznych. Rehabilitacja po udarze ma na celu stymulowanie procesów naprawczych w mózgu oraz kompensowanie uszkodzeń poprzez nauczenie nowych strategii wykonywania codziennych czynności.

Udar mózgu

Udar mózgowy, będący konsekwencją ostrego niedokrwienia lub krwawienia mózgu, stanowi poważne zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka. Udar jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów i niepełnosprawności na świecie i nie zawsze dotyczy osób w podeszłym wieku. Wiąże się z wysokim ryzykiem wystąpienia trwałych deficytów neurologicznych, takich jak porażenia, zaburzenia mowy czy pamięci.

Etiologia udaru jest złożona i wiąże się z wieloma czynnikami ryzyka, zarówno modyfikowalnymi (np. styl życia, dieta), jak i niemodyfikowalnymi (np. wiek, genetyka). Do najczęstszych przyczyn udaru należą: miażdżyca tętnic, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, cukrzyca oraz czynniki związane ze stylem życia¹.

Niedokrwienny udar mózgu

Najczęściej występującym udarem mózgu jest niedokrwienny udar mózgu. Jest on efektem przerwania dopływu krwi do części mózgu. Najczęściej przyczyną tego stanu jest miażdżyca. Gdy blaszka miażdżycowa całkowicie zablokuje światło naczynia lub oderwie się od ściany i utworzy skrzep, przepływ krwi zostaje przerwany. W konsekwencji komórki mózgu pozbawione tlenu i substancji odżywczych ulegają uszkodzeniu i obumierają.

Udar krwotoczny

Udar krwotoczny jest spowodowany pęknięciem naczynia krwionośnego w mózgu, co prowadzi do wycieku krwi do tkanki mózgowej. W zależności od lokalizacji pęknięcia wyróżnia się krwotoki śródmózgowe i podpajęczynówkowe. Pierwsze z nich są związane z uszkodzeniem naczyń wewnątrz mózgu, często spowodowanym przez mikrotętniaki powstałe na skutek długotrwałego nadciśnienia tętniczego. Krwotoki podpajęczynówkowe są natomiast najczęściej wynikiem pęknięcia większych tętniaków lub wrodzonych wad naczyń.

Wylanie krwi do mózgu powoduje uszkodzenie komórek nerwowych, wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego i zaburzenie funkcji całego mózgu. Udar krwotoczny jest często poważniejszy niż udar niedokrwienny i wiąże się z większym ryzykiem śmierci lub trwałych powikłań.

Objawy udaru

Objawy udaru mogą mieć charakter napadowy – nasilają się, a następnie słabną lub całkowicie ustępują. Jeśli takie objawy ustąpią w ciągu 24 godzin, mówimy o przemijającym ataku niedokrwienia mózgu. Warto pamiętać, że około jedna trzecia udarów rozpoczyna się podczas snu, co sprawia, że chory zauważa objawy dopiero po przebudzeniu. Do najczęstszych objawów udaru należą:

• osłabienie mięśni twarzy, np. opadanie kącika ust po jednej stronie;
• osłabienie (niedowład) kończyny górnej lub dolnej albo i górnej, i dolnej po tej samej stronie ciała (ale po przeciwnej stronie niż ognisko udaru);
• zaburzenia widzenia, np. podwójne widzenie, ograniczenie pola widzenia, a nawet całkowita utrata widzenia (najczęściej w jednym oku);
• osłabienie mięśni języka i gardła – trudności w połykaniu i mówieniu; chory może się krztusić w czasie jedzenia, a jego mowa staje się niewyraźna i trudna do zrozumienia (tzw. dyzartria);
• zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów – ruchy chorego nagle stają się niezgrabne, potyka się, upuszcza przedmioty, ma trudności w ubieraniu się;
• nagły, bardzo silny ból głowy – zwłaszcza w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego;
• zaburzenia lub utrata przytomności – rozległy udar (znacznej części lub szczególnie ważnych części mózgu) może sprawić, że chory staje się senny, trudno go rozbudzić, mówi nieskładnie, nie wie, gdzie się znajduje i co się z nim dzieje albo całkowicie traci przytomność².

Rehabilitacja po udarze

Aby rehabilitacja po udarze była skuteczna, program powinien być kompleksowy i indywidualnie dostosowany do potrzeb pacjenta. Oznacza to, że powinien uwzględniać nie tylko aspekty fizyczne, ale także emocjonalne, poznawcze i społeczne. Przed rozpoczęciem rehabilitacji konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych badań, które pozwolą na stworzenie optymalnego planu leczenia. Program powinien być omówiony z pacjentem i jego rodziną, a następnie wspólnie zaakceptowany.

Fizjoterapia

Każdy pacjent po udarze wymaga indywidualnie dopasowanego programu rehabilitacyjnego. Fizjoterapia skupia się na przywróceniu utraconych funkcji i nauce nowych umiejętności. Ćwiczenia są dostosowane do potrzeb i możliwości pacjenta, a ich celem jest zwiększenie samodzielności w codziennym życiu. Oprócz tradycyjnych ćwiczeń fizjoterapeuci wykorzystują również różne inne techniki, takie jak PNF, masaż czy fizykoterapia (ultradźwięki, pole magnetyczne, elektrolecznictwo oraz światłolecznictwo), aby osiągnąć jak najlepsze efekty³.

Zakończenie

Rehabilitacja po udarze to nie tylko proces leczenia, ale również szansa na nowy początek. Dzięki odpowiednio prowadzonej rehabilitacji pacjenci mogą odzyskać niezależność i wrócić do aktywnego życia. Dlatego tak ważne jest, aby osoby po udarze miały dostęp do kompleksowej opieki rehabilitacyjnej i były otoczone wsparciem.

Polecamy również poniższe artykuły:

• Profilaktyka upadków u osób starszych
• Rola emocji w powrocie do zdrowia
• Kluczowe aspekty budowania szczęścia

Przypisy

1. Jak powinna wyglądać rehabilitacja po udarze mózgu, Fizmedio.pl, 1.12.2022, https://www.fizmedio.pl/artykul/jak-powinna-wygladac-rehabilitacja-po-udarze-mozgu [dostęp: 11.08.2024].
2. M. Bodzioch, Udar mózgu, Medycyna Praktyczna, 25.05.2027, https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu [dostęp: 11.08.2024].
3. K. Radlak, Udar mózgu – fizjoterapia, Fizjoterapeuty.pl, 20.12.2028, https://fizjoterapeuty.pl/choroby/udar-mozgu-fizjoterapia.html, [dostęp: 11.08.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.