Kozy alpejskie dzielą się na dwie odmiany: francuską oraz brytyjską. Różnią się od siebie zarówno pochodzeniem i wyglądem, jak i historią hodowli. Obie zaliczają się jednak do jednokierunkowego typu użytkowego, czyli mlecznego.
Koza alpejska francuska (Capra aegagrus hircus) pochodzi bezpośrednio od kóz alpejskich. Jest najbardziej rozpowszechnioną rasą na terenie Francji. Stanowi aż 75% całego pogłowia kóz tego kraju. Świadczy to o jej ogromnym znaczeniu w hodowli.
Koza alpejska francuska tak naprawdę została doceniona na początku XX wieku. Na wybitne cechy mleczne tej rasy zwrócono uwagę w 1910 roku. Dwadzieścia lat później powstały pierwsze Księgi Stadne. Rozpoczęła się wówczas systematyczna selekcja ukierunkowana na poprawę wydajności mlecznej.
Kozy alpejskie francuskie są szeroko wykorzystywane w krzyżówkach międzyrasowych. Ich celem jest głównie uszlachetnienie produkcji mleka.
Opis
Kolor sierści kozy alpejskiej francuskiej jest bardzo zróżnicowany. Przebiera barwy od bieli i szarości, przez brązy, aż po czerń – z licznymi osobnikami łaciatymi. Profil głowy jest prosty, ogon krótki i zakrzywiony ku górze. Nogi są długie, a środkowe palce zakończone racicami. Wzdłuż grzbietu przebiega charakterystyczny czarny pas. Brzuch, spód ogona, szyja oraz dolne partie nóg mają zwykle czarne zabarwienie. Sierść jest krótka, a obecność rogów i brody nie jest regułą.
W porównaniu do kóz saaneńskich, kozy alpejskie francuskie są nieco mniej masywne. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce są większe od samic, które posiadają jedną parę sutków. Kozły osiągają wysokość w kłębie około 100 cm i wagę do 100 kg. Samice z kolei mierzą około 90 cm. Ważą do 80 kg. Ich budowa jest harmonijna, z prawidłowo rozwiniętym wymieniem.
Głowa tych ssaków ma średnie rozmiary. Osadzona jest na szczupłej szyi. Uszy są niewielkie, zaokrąglone i skierowane kanałem słuchowym do przodu, stojące. Wyraźnie zaznaczone są kości kłębu i lędźwi. Nogi oraz tułów mają wydłużony kształt. Umięśnienie zadu oraz partii grzbietowej jest raczej skromne.
Kozy alpejskie francuskie cechuje średnia plenność na poziomie 160%. Użytkowość rozpłodowa wynosi 140%.
Występowanie i tryb życia kozy alpejskiej francuskiej
Koza alpejska francuska pochodzi z francuskich Alp. Jest jedną z najliczniejszych ras kóz w tym kraju. Obecnie jest hodowana na całym świecie, gdzie często krzyżuje się ją z lokalnymi rasami w celu ich uszlachetnienia. Dzięki dużej zdolności adaptacyjnej dobrze radzi sobie w różnych warunkach klimatycznych. To zwierzę towarzyskie. Naturalnie żyje w stadzie. Rasa należy do typu użytkowego mlecznego. Mleko jest wykorzystywane do produkcji masła, jogurtów, sera oraz mydła. W Polsce kozy alpejskie osiągają średnią wydajność mleczną na poziomie około 1400 kilogramów rocznie.
Warunki utrzymania
Kozy alpejskie francuskie doskonale adaptują się do różnorodnych warunków środowiskowych, nawet tych niekorzystnych. Charakteryzują się dobrym zdrowiem oraz wysoką odpornością na choroby. Mogą być utrzymywane zarówno systemem pastwiskowym, jak i alkierzowym. Nie mają wygórowanych wymagań żywieniowych. Dobrze wykorzystują nawet pastwiska o słabszej jakości. Ich kopyta zbudowane są z wyjątkowo twardej rogowiny. Pozwala to im na poruszanie się po kamienistych terenach i wypas na obszarach niedostępnych dla bydła. We Francji najczęściej hodowane są w budynkach inwentarskich – w intensywnym systemie chowu, gdzie stosuje się żywienie pełnoporcjowe, umożliwiające uzyskiwanie wysokich dziennych wydajności mleka.
Koza alpejska francuska – wydajność mleczna
Kozy alpejskie francuskie osiągają średnią wydajność mleczną na poziomie około 1800 kg w trakcie 10-miesięcznej laktacji. Rekordowe osobniki potrafią wyprodukować nawet 2400 kg mleka. Mleko tych kóz charakteryzuje się średnią zawartością 3,2% tłuszczu oraz 2,8% białka. We Francji wiele kóz tej rasy objętych jest programem oceny hodowlanej, nadzorowanym przez Związek Hodowców Rasy Alpejskiej Francuskiej. Głównym celem instytucji jest nie tylko poprawa wydajności mlecznej, lecz także doskonalenie cech adaptacyjnych do intensywnej produkcji oraz zwiększenie zawartości frakcji kazeinowej, kluczowej dla jakości serów.
Odżywianie
Koza alpejska francuska to zwierzę roślinożerne. W naturalnym środowisku żywi się pędami, korą oraz liśćmi. W hodowlach dieta uzupełniana jest sianem, otrębami oraz owsem. Zapewnia im to niezbędne składniki odżywcze do prawidłowego rozwoju i wysokiej produkcji mleka.
Rozmnażanie i rozwój
Koza alpejska francuska to gatunek poligyniczny. W warunkach hodowlanych rozród jest starannie planowany przez człowieka. Poza naturalnym kojarzeniem samic często stosuje się także inseminację. Pozwala to na kontrolę i poprawę jakości potomstwa. Ciąża trwa od 145 do 155 dni. Samica może urodzić od jednego do nawet pięciu koźląt. Młode już kilka godzin po porodzie podążają za matką. W hodowlach wysokoprodukcyjnych koźlęta są często odbierane od samic i karmione początkowo siarą, a następnie produktami mlekozastępczymi. Po zakończeniu produkcji siary samice trafiają do doju, który zwykle odbywa się z użyciem maszyn. Samce dojrzałość płciową osiągają między piątym a szóstym miesiącem życia. Samice rozpoczynają rozród nieco później. Kozy alpejska francuska mogą żyć nawet kilkanaście lat.
Hodowla kozy alpejskiej francuskiej
Na jedną kozę alpejską francuską powinno przypadać około 3–4 metrów kwadratowych powierzchni. Zapewnia to zwierzętom komfort i swobodę ruchu. Należy wyeliminować przeciągi w pomieszczeniach, zapewniając jednocześnie skuteczną, kontrolowaną wentylację. Poza tym, kozy wymagają suchej ściółki oraz bardzo czystej wody. Zwierzęta te w hodowli odmawiają bowiem picia nawet lekko zanieczyszczonej wody, niezależnie od stopnia pragnienia. Ważne jest także, aby w stodole nie panowała nadmierna wilgoć, która mogłaby negatywnie wpłynąć na zdrowie zwierząt.
Poza sezonem zimowym dieta kóz alpejskich francuskich opiera się przede wszystkim na zasobności pastwisk. W razie potrzeby można włączyć suplementy mineralne oraz podawać warzywa, takie jak marchew czy buraki. W okresie zimowym podstawą żywienia staje się siano oraz rośliny okopowe. Wielu hodowców decyduje się również na dodatek skoncentrowanej paszy, która dostarcza niezbędnych minerałów i witamin, zapewniając prawidłowy rozwój i wysoką produkcję mleka.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kondor królewski
- Widliszek
- Dinozaury z długą szyją – diplodok i brachiozaur
- Czy węgiel świadczy o potopie?
Źródło
1. https://www.ekologia.pl/zwierzeta/koza-alpejska-francuska/ [dostęp: 10.06.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Alexander Malkhasyan. CC BY-SA 4.0.
