Tlenoterapia hiperbaryczna – jak działa i kiedy może pomóc?

Ze względu na szerokie zastosowanie właściwości regeneracyjnych tlenu podawanego w warunkach zwiększonego ciśnienia od kilku lat dużą popularnością cieszą się komory hiperbaryczne. Dobrze jest jednak wziąć poprawkę na reklamowane przez ośrodki możliwości efektów pozabiegowych i skupić się na tych, które rzeczywiście mają uzasadnienie w przeprowadzonych badaniach naukowych.

Co to jest i w jaki sposób to działa?

Tlenoterapia hiperbaryczna to zabieg polegający na oddychaniu czystym tlenem (bądź jego 90% stężeniem, jeśli pochodzi z koncentratora tlenu) w zwiększonym ciśnieniu, sięgającym nawet do 2 ATM (2000 hPa). Cała procedura odbywa się w specjalnie zbudowanych komorach hiperbarycznych. Te przy szpitalach są najczęściej wieloosobowe i przypominają trochę kapsułę statku kosmicznego. Pacjenci siedzą w przeznaczonej specjalnie do tego celu bawełnianej odzieży i oddychają tlenem przez maseczki. W ośrodkach prywatnych zazwyczaj komory są jednoosobowe, mają kształt walca, a pozycja pacjenta podczas zabiegu jest leżąca.

Podczas tlenoterapii hiperbarycznej tlen w znacznie większym stopniu niż w warunkach naturalnych jest w stanie wysycić nasze tkanki, a tym samym wyrównać jego deficyt w niedotlenionych obszarach ciała. Właściwy zabieg trwa godzinę, ale należy do niej doliczyć czas na kompresję i dekompresję komory.

Zatrucie tlenkiem węgla, oparzenia i trudno gojące się rany¹

Terapia tlenem w zwiększonym ciśnieniu atmosferycznym w części przypadków jest refundowana przez NFZ. Są wśród nich jednostki chorobowe z dobrze udokumentowaną skutecznością leczenia tlenoterapią hiperbaryczną. W przypadku zatrucia tlenkiem węgla szybkie wysycenie organizmu tlenem niweluje działanie trucizny.

Bardzo dobrze reagują na tę metodę także trudno gojące się rany, otwarte złamania oraz rozległe oparzenia. W ich przypadku tlen znacząco przyspiesza regenerację tkanek. Wśród jednostek chorobowych leczonych tlenoterapią przy szpitalach znajdują się też: nagła głuchota, choroba dekompresyjna, stopa cukrzycowa czy martwica kości. 

Wpływ na mózg i jelita w spektrum autyzmu i mózgowym porażeniu dziecięcym

Według badań prowadzonych przez dr. Dana Rossingola² tlenoterapia hiperbaryczna może usprawnić przepływ krwi w mózgu u dzieci z autyzmem. Zmniejsza także ilość czynników zapalnych oraz zaburzenia immunologiczne obecne w spektrum autyzmu. Po czterdziestu sesjach terapii (każda sesja trwa godzinę) stwierdzono poprawę możliwości utrzymania kontaktu wzrokowego, lepszą samokontrolę i interakcję z otoczeniem.

Lepiej dotleniony organizm sprawniej usuwa toksyny, lepiej się regeneruje (także jeśli chodzi o wewnętrzne stany zapalne, np. jelit, występujące w spektrum autyzmu), a także wzmacnia się jego odporność na bakterie i grzyby³. Należy przy tym podkreślić, że w przypadku spektrum autyzmu jest to terapia wspomagająca, mająca na celu poprawę jakości życia, a nie pełne usunięcie objawów.

W przypadku mózgowego porażenia dziecięcego głównym parametrem, który ulega poprawie po serii sesji w komorze hiperbarycznej, był spadek spastyczności, co miało dalszy wpływ na poprawę możliwości poruszania się. Zaobserwowano także, podobnie jak w spektrum autyzmu, poprawę samoobsługi i kontaktów społecznych⁴.

Warto podkreślić, że powyższe choroby są często efektem niedotlenienia dziecka podczas porodu. W rezultacie następuje pogorszenie rozwoju układu nerwowego. Dzięki niezwykłej zdolności mózgu do regeneracji podczas sesji tlenoterapii w zwiększonym ciśnieniu organizm może te braki powoli uzupełniać.

Regeneracja skóry – łuszczyca, stopa cukrzycowa

Wysoką skuteczność tlenoterapia hiperbaryczna odnosi także na polu chorób skóry, a także zakażeń i ran w jej obrębie. W przypadku łuszczycy, stopy cukrzycowej czy trudno gojących się ran można mówić w wielu przypadkach o pełnym wyleczeniu (jeśli tylko przyczyną wtórną nie jest dodatkowy czynnik, który wzmacnia objawy).

Na niewielkiej próbie badawczej⁵ sprawdzano działanie tlenoterapii hiperbarycznej w długotrwałym przebiegu łuszczycy. Pierwszy pacjent od 40 lat miał łuszczycę krostkową i łuszczycowe zapalenie stawów. Po 18 miesiącach leczenia tlenoterapią hiperbaryczną (bez farmakoterapii) odnotowano całkowitą remisję łuszczycy na skórze i znaczne zmniejszenie stanu zapalnego stawów.

Drugi pacjent, w wieku 55 lat, ze zmianami łuszczycowymi, rumieniem i swędzeniem skóry został poddany leczeniu codziennemu (5 dni w tygodniu po 1h sesji). Po 15 zabiegach rumień i zmiany łuszczycowe znacząco zmniejszyły się.

Opisy prób badawczych, obszerniejsze badania naukowe czy metaanalizy są dobrym źródłem wiedzy na temat wpływu tlenoterapii hiperbarycznej w poszczególnych jednostkach chorobowych. I jeśli mamy taką możliwość, dobrze jest się z nimi zapoznać przed rozpoczęciem terapii.

Przypisy

1. https://www.szpitalrydygier.pl/osrodek-terapii-hiperbarycznej-oth/ [dostęp: 29.07.2024].
2. D. Rossignol, J. J. Bradstreet, K. Van Dyke i inni, Hyperbaric oxygen treatment in autism spectrum disorders, Medical Gas Research 2, 16, 15.06.2012, http://www.medicalgasresearch.com/content/2/1/16 [dostęp: 29.07.2024].
3. https://poradniarozwinskrzydla.pl/komora-hiperbaryczna/jak-dziala-tlenoterapia-na-wspomaganie-rozwoju-dziecka/ [dostęp: 29.07.2024].
4. http://swiatnauki.centrum-hiperbaryczne.pl/mozgowe-porazenie-dzieciece-leczenie-w-klinicznej-komorze-hiperbarycznej-w-centrum-hiperbarycznym-concept/ [dostęp: 29.07.2024].
5. G. Butler, J. J. C. Michaels, N. Al-Waili i inni, Therapeutic effect of hyperbaric oxygen in psoriasis vulgaris: two case reports and a review of the literature, Journal of Medical Case Reports 3, 7023, 10.08.2009, https://jmedicalcasereports.biomedcentral.com/articles/10.1186/1752-1947-0003-0000007023 [dostęp: 29.07.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Freepik. Autor: Drazen Zigic.