Większość z nas wie o podziale ludzi według temperamentów na sangwiników, choleryków, melancholików i flegmatyków, który jest znany od starożytności. Czy dlatego mamy w Biblii cztery Ewangelie, aby dotrzeć do każdego człowieka w jego preferowanym języku? Wydaje się, że tak, gdyż każda Ewangelia reprezentuje jeden z temperamentów. Cztery temperamenty można wyłonić z 16 typów osobowości, jakie omówiłem w artykule na temat typów osobowości w oparciu o wskaźnik psychologiczny zwany MBTI (Myers-Briggs Type Indicator).
Podział typów osobowości według temperamentu
Największy wpływ na temperament mają funkcje związane z postrzeganiem świata i podejmowaniem decyzji. Cholerycy i flegmatycy postrzegają świat przy pomocy intuicji, łatwo operując językiem symboli i abstrakcji, dlatego zaliczamy ich do Intuicjonistów (N). Czym różnią się od siebie? Cholerycy zbierają informacje i podejmują decyzje bezosobowo, filtrując je przez rozum, co jest domeną Myślicieli (T). Natomiast flegmatycy jako Uczuciowcy (F) filtrują dane i podejmują decyzje w sposób osobowy, kierując się sercem. Dlatego wszyscy cholerycy są Intuicjonistami Myślicielami (NT), a flegmatycy Intuicjonistami Uczuciowcami (NF).
Sangwinicy i melancholicy postrzegają świat przede wszystkim zmysłami, dlatego nazywamy ich Percepcjonistami (S). Czym różnią się od siebie? Melancholicy dążą do usystematyzowania i zamknięcia zebranych danych w całość, co cechuje Sędziów (J). Sangwinicy wolą zachować ten proces otwartym, co charakteryzuje Obserwatorów (P). Tak więc melancholicy to Percepcjoniści Sędziowie (SJ), natomiast sangwinicy to Percepcjoniści Obserwatorzy (SP).
Szesnaście typów osobowości, wyłonionych przy pomocy wskaźnika typów psychologicznych MBTI, można podzielić według temperamentów na cztery główne grupy: sangwinicy, czyli Percepcjoniści Obserwatorzy (SP), melancholicy, czyli Percepcjoniści Sędziowie (SJ), cholerycy, czyli Intuicjoniści Myśliciele (NT), oraz flegmatycy, czyli Intuicjoniści Uczuciowcy (NF).
Każdy z czterech temperamentów posiada unikatowe preferencje i motywacje. Nie są one wytworem podświadomości, jak błędnie mniemał Zygmunt Freud (1856-1939), ani pochodną systemu nerwowego, jak zakładał Iwan Pawłow (1849-1936). Uwidaczniają się od najmłodszych lat, gdyż przychodzimy z nimi na świat, a zatem są śladem palców Stwórcy.
Spróbuj odszukać siebie i swoich bliskich wśród poniższych czterech temperamentów. A może uda Ci się na podstawie poniższego opisu zidentyfikować temperament każdego z czterech ewangelistów: Mateusza, Marka, Łukasza i Jana?
Sangwinicy: Percepcjoniści Obserwatorzy (SP)
Percepcjoniści Obserwatorzy (SP) stanowią statystycznie około 35% populacji. Lubią być tam, gdzie coś się dzieje. Podejmują wyzwania wymagające odwagi, niejednokrotnie wybierając drogę uważaną przez innych za zbyt ryzykowną. Ich sangwiniczny temperament przejawia się w spontaniczności i impulsywności. Optymistyczni, weseli i szczodrzy są duszą towarzystwa. Kochają przygodę, zabawę, niespodziankę i rywalizację. Cenią wolność i autonomię, co idzie w parze z wyrozumiałością wobec innych i łatwością w pożyciu. Unikają rutyny, ograniczeń i zobowiązań, teoretycznych rozważań i strategii.
Brak przygotowań nadrabiają elastycznością i improwizacją, co uwidacznia się w sytuacjach awaryjnych i kryzysowych. Ufni w swoje zdolności manualne, które są nadzwyczajne, z łatwością operują narzędziami i sprzętem, grają na instrumentach, posługują się pędzlem czy skalpelem, władają bronią i uprawiają sport. Lubią zajęcia, które przynoszą natychmiastowe i wymierne rezultaty. Ich działania cechuje pragmatyzm i skuteczność, ale także elegancja i wyczucie.
Percepcjonistów Obserwatorów (SP) interesuje to, co fizyczne i aktualne, włącznie z trendami i modą, do których przywiązują sporo uwagi. Żyją lekkodusznie, dla obecnej chwili, nie przejmując się jutrem. Wydają się hedonistami, ale gdy zachodzi konieczność, potrafią znosić ból, głód, zmęczenie i niewygodę lepiej niż osoby z innym temperamentem. Pociąga ich heroizm, wyczyn, mistrzowskie opanowanie jakiejś manualnej umiejętności. Jako wyjątkowo spostrzegawczy i realistyczni są dobrymi obserwatorami ludzi i umiejętnymi negocjatorami.
Ich temperament uosabiał w greckiej mitologii Dionizos, bóg wina, zabawy i ekstazy, blisko związany ze światem przyrody. Do biblijnych przykładów tego temperamentu można zaliczyć Ezawa, Samsona, Dawida, apostoła Piotra, a także ewangelistę Marka. Znanymi przedstawicielami tego temperamentu byli w historii: Franciszek z Asyżu, Maria Antonina, generał George Patton, pilotka Amelia Earhart, Ernest Hemingway, Fred Astaire, Marilyn Monroe, a z bohaterów fikcyjnych James Bond. Na co dzień wielu sangwiników to strażacy, policjanci, żołnierze, sportowcy, sanitariusze, kierowcy, piloci, mechanicy, rolnicy, przewodnicy, aktorzy, muzycy, malarze, tancerze, rzemieślnicy, chirurdzy i kosmetyczki.
Melancholicy: Percepcjoniści Sędziowie (SJ)
Percepcjoniści Sędziowie (SJ) statystycznie stanowią około 40% populacji, a więc jest ich najwięcej. Stoją na straży porządku społecznego i tradycyjnych wartości. Zatroskani, obowiązkowi, sumienni, punktualni, uprzejmi, praktyczni i konserwatywni pielęgnują obyczaje, tradycje, normy, procedury, reguły i nakazy moralne. Cenią sobie przynależność do szanowanych instytucji, których są filarami. Przełożeni mogą liczyć na ich lojalność, koledzy na rzetelność, a przyjaciele na oddanie. Wielką wagę przywiązują do stabilności, dyscypliny, współdziałania i skromności.
Ich mocną stroną jest logistyka. Zapobiegawczością i utrzymywaniem wszystkiego w stanie porządku przypominają mrówki. Dobrze sprawdzają się na stanowiskach menadżerskich, często biorąc na siebie rolę ojca, matki, wuja czy starszego brata. W pracy preferują rutynę i stabilność, natomiast niechętnie odnoszą się do zmian, nawet pozytywnych, uważając je za zagrożenie dla dotychczasowego porządku. Melancholicy wykonują niewdzięczne prace i służby, oczekując w zamian uznania i podziękowania, do czego przywiązują dużą wagę. Nazwa tego temperamentu bierze się z nuty fatalizmu i melancholii przewijającej się w ich myśleniu.
Percepcjoniści Sędziowie (SJ) mogą rozmawiać o ideach, zwłaszcza w polityce i historii, ale bardziej absorbuje ich rzeczywistość, a więc ceny produktów i usług, zdrowie i finanse, dom i rodzina, ważne wydarzenia, daty i uroczystości. Czują się zobligowani, aby pomagać ludziom, dlatego z ich grona wywodzi się wielu policjantów, dentystów, lekarzy, farmaceutów, pielęgniarek, bibliotekarzy, duchownych, sekretarek, recepcjonistek, księgowych i aktywistów społecznych. Wielu melancholików pracuje w administracji, szkolnictwie, bankowości, ubezpieczeniach, sądownictwie, rolnictwie, wojsku, prawnictwie i budownictwie.
W mitologii greckiej melancholikiem był Epimeteusz, którego imię oznacza myślenie zwrócone ku przeszłości. Z postaci biblijnych wymienić trzeba praworządnego Mojżesza, ewangelistę Mateusza, a także Jakuba – autora listu w Nowym Testamencie, który położył duży akcent na sprawiedliwe uczynki. Ze znanych postaci w dziejach chrześcijaństwa przychodzi na myśl Ignacy Loyola oraz Florence Nightingale, a z postaci fikcyjnych Sam Gamgee z Władcy Pierścieni.
Cholerycy: Intuicjoniści Myśliciele (NT)
Intuicjoniści Myśliciele (NT) statystycznie stanowią zaledwie 10% populacji. Motorem ich działania jest poznanie, zbadanie, zrozumienie i przewidywanie. Cholerycy to dalekowzroczni teoretycy i stratedzy o innowacyjnym myśleniu. Mają nieugaszone pragnienie poszerzania kompetencji i pogłębiania wiedzy. Pociąga ich zwłaszcza to, co nieznane i niezbadane. Choleryczność tego temperamentu przejawia się w dążeniu do kontrolowania świata za sprawą technologii lub teorii systematyzujących wiedzę, a także w intensywności w pracy, która może ich pochłonąć tak, że zapominają o otoczeniu.
Choleryków irytuje brak kompetencji i efektywności. Starają się wykorzystać do maksimum czas, środki i możliwości. Nie mają za złe krytyki swojej pracy, jeśli opiera się na zrozumieniu i jest konstruktywna. Dążąc do ideału, koncentrują się na tym, co można ulepszyć, dlatego częściej krytykują niż chwalą. W oczach innych temperamentów tę cechę jeszcze pogarsza fakt, że nie są zbyt świadomi odczuć innych ludzi.
Intuicjoniści Myśliciele (NT) są bardzo niezależni i pragmatyczni. Nie przywiązują wagi do tradycji, konwenansów ani politycznej poprawności. Autorytet to dla nich wiedza i kompetencje, a nie pozycja czy tytuł. Szybują na dużych wysokościach, dlatego innym wydają się nieco wyobcowani, tym bardziej, że łatwo operują technicznym żargonem i szybko pojmują złożone teorie. Lubią zajęcia, które pozwalają im zachować autonomię, rozwijać nowe idee i rozwiązywać problemy.
Z grona choleryków wywodzi się większość wykładowców, uczonych, inżynierów, wynalazców, ekonomistów, informatyków, prawników i psychiatrów. Naukowy i technologiczny wkład Intuicjonistów Myślicieli (NT) w rozwój cywilizacji jest nieproporcjonalny wobec faktu, że tylko co dziesiąty człowiek ma choleryczny typ osobowości.
W mitologii greckiej reprezentuje ich Prometeusz, który nauczył ludzi pisać i czytać, a także kontrolować siły przyrody. Biblijnym przykładem tego temperamentu był Salomon, apostoł Paweł oraz ewangelista Łukasz. Z innych postaci historycznych można wymienić Sokratesa, Tomasza z Akwinu i Marię Skłodowską-Curie, a z postaci fikcyjnych Gandalfa z Władcy Pierścieni i profesora Henry’ego Higginsa z My Fair Lady, aczkolwiek w jego przypadku mamy do czynienia bardziej z karykaturą choleryka.
Flegmatycy: Intuicjoniści Uczuciowcy (NF)
Statystycznie Intuicjoniści Uczuciowcy (NF) stanowią około 15% populacji, ale ich ideały są powszechnie znane za sprawą ich działalności, zwłaszcza twórczości, która jest powszechnie znana.
Flegmatycy są najbardziej ze wszystkich temperamentów zainteresowani człowiekiem i jego potencjałem. Z entuzjazmem starają się wydobyć z ludzi to, co w nich najlepszego. W wyrozumiałości, z jaką to czynią, przejawia się flegmatyczność ich temperamentu. Te predyspozycje czynią z nich świetnych doradców, psychologów, nauczycieli, dyplomatów, terapeutów i duchownych. Z grona flegmatyków wywodzi się większość najlepszych dramaturgów, poetów, pisarzy, filmowców, kaznodziejów, aktywistów i aktorów. Jako aktorzy NF wczuwają się w graną postać, w przeciwieństwie do sangwiników, którzy grają samych siebie.
Intuicjoniści Uczuciowcy (NF) są idealistami, wizjonerami, mistykami, prorokami, romantykami i filozofami poszukującymi własnej tożsamości i sensu życia. Interesuje ich etyka, kultura i metafizyka. Wierzą w lepszy świat i pracują nad tym jako misjonarze, filantropi i wolontariusze. Współczują z cierpiącymi i pokrzywdzonymi, godzą poróżnionych i dążą do zgody ze wszystkimi, choć czasem dają się przez to uwikłać w problemy innych ludzi, kosztem swojego życia rodzinnego.
Flegmatycy są gotowi na poświęcenia, lubią afirmować innych, ale potrzebują czuć się potrzebni i docenieni. Krytykę biorą sobie głęboko do serca, dlatego łatwo ich urazić i zranić. Cenią autentyczność, szlachetność i integralność charakteru, stawiając sobie wysokie wymagania etyczne. Twórczy, entuzjastyczni, wymowni, górnolotni i pełni patosu są ludźmi o głębokiej duchowości, bogatej wyobraźni i rozwiniętej intuicji, dlatego pociąga ich świat metafor, idei i symboli.
W mitologii greckiej uosabia ich Apollo, bóg prawdy, proroctwa, harmonii, muzyki, poezji i uzdrawiania. Z biblijnych postaci flegmatykiem był Abraham, co widać, kiedy odstąpił swojemu krewnemu Lotowi wybór ziemi, aby zapobiec sporom. Do tej grupy należał cierpliwy i pasywny patriarcha Jakub. W Nowym Testamencie cechy flegmatyka posiadał Barnaba, który wolał stracić towarzystwo apostoła Pawła, niż spierać się w sprawie Jana Marka. Apostoł Jan, autor czwartej ewangelii był flegmatykiem. Ze znanych postaci historycznych flegmatykami byli: Augustyn z Hippony, Joanna d’Arc, Ellen G. White i Marcin L. King, a z postaci fikcyjnych: Hamlet, Don Kichot i Frodo.
Jaki jest Twój temperament?
Z którym spośród tych czterech temperamentów utożsamiasz się najbardziej? Czy pokrywa się z typem osobowości, jaki rozpoznałeś w sobie na podstawie artykułu poświęconego 16 typom osobowości? Jeśli nie, to prawdopodobnie nie zidentyfikowałeś prawidłowo jednej z preferencji składających się na osobowość człowieka.
Temperamenty autorów czterech Ewangelii
Przy odrobinie wprawy nauczymy się rozpoznawać typy osobowości w swoim otoczeniu, a nawet w filmach czy książkach. Zacznijmy od lektury czterech Ewangelii. Duch Święty wybrał na ich autorów przedstawicieli czterech temperamentów, aby każdy człowiek mógł poznać Dobrą Nowinę o zbawieniu w języku najbliższym swojemu typowi osobowości.
W starożytności Ewangeliom przypisano cztery symbole: lwa, wołu, orła i człowieka. W czasach starotestamentowych widniały one na sztandarach, pod jakimi plemiona izraelskie stały obozem wokół przybytku Bożego. Od wschodu był znak lwa, od zachodu sztandar wołu, od północy znak orła, a od południa sztandar człowieka (Lb 1,52; 2,2).
Przy tronie Bożym stoją czterej cherubowie, którzy mają twarze lwa, wołu, orła i człowieka (Ap 4,7; Ez 1,10). Tak zapewne wyglądały cherubiny strzegące wejścia do Edenu po upadku Adama i Ewy (Rdz 3,24), gdyż późniejsze cywilizacje stawiały na straży bram miast, świątyń i pałaców rzeźby, które miały twarz człowieka tors i kopyta byka, ogon lwa i skrzydła orła.
Cztery temperamenty to cztery oblicza ludzkości. Lew kojarzy się z odwagą i fizycznością cechującą sangwiników. Wół był filarem gospodarstwa, tak jak melancholicy są filarem społeczeństwa. Orzeł wyobraża lotność i dalekosiężność umysłu choleryków, a symbol człowieka humanitaryzm i duchową głębię flegmatyków.
Lew
Znak lwa pasuje do autora Ewangelii wg Marka, który był sangwinikiem. Jego Ewangelia jest najmniej zorganizowana ze wszystkich, ale za to bardzo wartka i prostolinijna. Jej przedmiotem są czyny i rezultaty, co najbardziej imponuje sangwinikom. Nie ma w niej długich przemówień, rozważań ani głębokiej teologii. Marek nie rozpoczął jej prologiem ani genealogią, lecz od razu wprowadza nas w wir akcji, opisując aktywność Jana Chrzciciela i chrzest Jezusa. Chrystus czyni cuda, uzdrawia, wygania kupców ze świątyni, ucisza burzę, cierpi, umiera, zmartwychwstaje i wstępuje do nieba.
Wół
Wół pasuje do Ewangelii wg Mateusza, bo dobrze wpisuje się w temperament melancholika. Mateusz częściej niż inni ewangeliści wskazuje na związek przeszłości z teraźniejszością. Jako jedyny z ewangelistów zaczyna od genealogii (Mt 1,1-17). Omawia tradycje (Mt 15,2.6) i najczęściej ze wszystkich autorów biblijnych odwołuje się do dawnych autorytetów, na przykład w słowach: „Aby się wypełniło, co było powiedziane przez proroka Izajasza” (Mt 4,14); „Wtedy się wypełniło, co było powiedziane przez proroka Jeremiasza” (Mt 27,9); „Ale to wszystko się stało, aby się wypełniły Pisma prorockie (Mt 26,56).
Orzeł
Orzeł reprezentuje Ewangelię wg Łukasza, która nosi cechy choleryka. Już sam początek zdradza obiektywne, naukowe podejście z metodycznym zbadaniem źródeł i usystematyzowaniem materiału: „Postanowiłem i ja, który wszystko od początku przebadałem, dokładnie kolejno ci to opisać” (Łk 1,3). Łukasz, jak przystało na pierwszorzędnego historyka, podaje daty i imiona panujących, czego brak w pozostałych Ewangeliach. Napisał na przykład: „W piętnastym roku panowania cesarza Tyberiusza, gdy namiestnikiem Judei był Poncjusz Piłat, tetrarchą galilejskim Herod, tetrarchą iturejskim i trachonickim Filip, brat jego, a tetrarchą abileńskim Lizaniasz, za arcykapłanów Annasza i Kaifasza” (Łk 3,1-2). Łukasz podał genealogię Jezusa, ale w przeciwieństwie do Mateusza, wyprowadził ją z rodu Marii, a nie Józefa (Łk 3,23-38). Z charakterystyczną dla choleryków bezstronnością ukazał w korzystnym świetle kobiety, ubogich, pogan i Samarytan, co było sprzeczne z ówczesnym konwenansami, dlatego nie znajdziemy tego elementu w Ewangelii wg Mateusza. Łukasz, jako jedyny z ewangelistów, zaadresował swoją księgę do nie-Żydów (Łk 1,4), przytoczył przypowieść Jezusa o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,29-37) i wspomniał, że spośród dziesięciu uzdrowionych przez Jezusa, tylko Samarytanin powrócił, aby Mu podziękować (Łk 17,11-19).
Człowiek
Ewangelie wg Mateusza, Marka i Łukasza noszą miano synoptycznych, gdyż mają z sobą wiele wspólnego. Ewangelia wg Jana jest inna, dlatego teolodzy nazywają ją Czwartą Ewangelią. Reprezentuje temperament flegmatyka i nosi symbol człowieka, gdyż jest najbardziej uduchowiona i uczuciowa ze wszystkich ksiąg Nowego Testamentu. Jan rozpoczął ją od prologu zapierającego dech w piersiach teologiczną głębią: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez nie powstało, a bez niego nic nie powstało, co powstało” (J 1,1-3). W Ewangelii wg Jana miłość Boża ukazana jest przejmująco wymownie. Tylko w niej znajdziemy epizod o kobiecie przyłapanej na cudzołóstwie i przebaczeniu, jakiej udzielił jej Jezus (J 8,1-11), historię o wskrzeszeniu Łazarza (J 11,1-44), epizod z umyciem nóg uczniów przez Jezusa (J 13,1-20), a także przejmujący opis męki Pańskiej (J 18-19). Czwartą Ewangelię cechuje pełen metafor język flegmatyków: Jezus jest w niej chlebem życia (J 6,32-35), światłością świata (J 8,12), dobrym pasterzem, drzwiami do owczarni (J 10,7-16), krzewem winnym (J 15,5). Ewangelia wg Jana wyraża to wszystko, co jest najpiękniejsze w ludzkim sercu. Nic dziwnego, że jest reprezentowana przez człowieka.
Korzyści z poznania swojego temperamentu
Rozumiejąc różnice między temperamentami, łatwiej jest pojąć przyczyny ludzkich zachowań, a co za tym idzie zaakceptować siebie i bliźnich. Takie zrozumienie zapobiega udawaniu czy też imitowaniu innych, co prowadzi do zaprzepaszczenia własnego potencjału. Dzięki lepszej znajomości swojego temperamentu i typu osobowości można bardziej poznać siebie i lepiej zrozumieć innych.
Polecamy również inne artykuły na tematy psychologiczne:
- Jak zrozumienie samego siebie wpływa na zdrowie psychiczne
- Kluczowe aspekty budowania szczęścia
- Zdrowie psychiczne i technologia: jakie są najnowsze postępy w leczeniu lęku i depresji?
- Psychologiczne aspekty pokuty i nawrócenia
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
