Jak zrozumienie samego siebie wpływa na zdrowie psychiczne

Zrozumienie samego siebie odgrywa kluczową rolę w zdrowiu psychicznym i wpływa na wiele aspektów.

Rozpoznawanie i nazywanie własnych emocji, akceptacja siebie, umiejętność radzenia sobie ze stresem, budowanie zdrowych relacji oraz zdolność do refleksji i zmiany to podstawowe elementy, które wspólnie przyczyniają się do ogólnego dobrostanu psychicznego. Każdy z nich wpływa na naszą zdolność do efektywnego funkcjonowania w codziennym życiu i odnajdywania satysfakcji oraz harmonii nazywanej w „rozwojowym świecie” work-life-balance. Współdziałając ze sobą, tworzą one kompleksowy obraz naszego życia, który kształtuje nasze reakcje, relacje i sposób postrzegania świata. Poniżej przyjrzymy się, jak te elementy wzajemnie się uzupełniają i wpływają na naszą psychikę, oferując narzędzia do lepszego rozumienia siebie i budowania zdrowego, satysfakcjonującego życia, którego bez wątpienia pragniemy.

1. Świadomość emocjonalna

Zrozumienie samego siebie pozwala na lepsze rozpoznawanie i nazywanie własnych emocji. Świadomość emocjonalna jest kluczowa, ponieważ umożliwia zarządzanie emocjami w zdrowy sposób, co zapobiega ich tłumieniu lub wybuchaniu w niekontrolowany sposób. Obejmuje ona wyłącznie świadome doświadczenia, które różnią się od wspomnień przeszłych zdarzeń i nieświadomych aspektów naszej psychiki, takich jak np. ukryte motywacje czy cechy charakteru¹.

Świadomość emocjonalna pomaga lepiej zarządzać stresem poprzez identyfikację jego źródeł i reakcji, a to pozwala na skuteczniejsze radzenie sobie z tzw. kryzysowymi sytuacjami. Ułatwia skuteczne radzenie sobie z emocjami i ich wyrażanie w zdrowy sposób, co zmniejsza ryzyko problemów emocjonalnych. Poprawia relacje interpersonalne dzięki lepszemu zrozumieniu siebie i innych, wspierając budowanie empatycznych i zdrowych relacji. Kolejną korzyścią jest większa odporność psychiczna, która umożliwia znalezienie sensu i akceptacji w swoich emocjach. Dodatkowo może zmniejszać ryzyko zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy lęki, poprzez zapobieganie problemom związanym z emocjami.

2. Samoakceptacja

Głębsze zrozumienie samego siebie prowadzi do większej samoakceptacji, ponieważ pozwala nam lepiej poznać nasze prawdziwe uczucia, motywacje i potrzeby. Kiedy jesteśmy świadomi naszych mocnych stron i słabości, uczymy się akceptować siebie takimi, jakimi jesteśmy. A to zmniejsza wewnętrzny krytycyzm i poprawia nasze poczucie wartości.

Zrozumienie siebie umożliwia nam także radzenie sobie z wyzwaniami w sposób bardziej zgodny z naszą prawdziwą naturą, co z kolei wzmacnia naszą pewność siebie i samoakceptację. Osoby, które akceptują siebie takimi, jakimi są, mają mniejsze skłonności do autoagresji czy krytyki, co przekłada się na lepsze zdrowie mentalne. O ileż łatwiej się żyje, kiedy poziom samooceny znajduje się na właściwym poziomie… Warto o to zadbać i zyskać większy spokój ducha, ale też wewnętrzną radość z najdrobniejszych rzeczy.

3. Rozwój umiejętności radzenia sobie ze stresem

Osoby, które lepiej rozumieją siebie, często mają rozwinięte umiejętności radzenia sobie ze stresem. Badania mózgów osób doświadczających stresu, na przykład podczas wystąpień publicznych – czyli bardzo stresogennych sytuacji – wykazały, że stres wpływa na tzw. „mózg emocjonalny”. W takich sytuacjach emocje mogą zaburzać funkcjonowanie przedniej części płatów czołowych mózgu, która odpowiada za pamięć operacyjną.

Pamięć operacyjna jest kluczowa dla naszego myślenia i działania, ponieważ pozwala nam przechowywać ważne informacje, rozumieć sytuacje, planować, podejmować decyzje, rozumować i uczyć się². Osoby znające swoje reakcje na stresujące sytuacje mogą świadomie wybierać strategie, które pomagają im utrzymać spokój i skuteczność, nawet gdy są pod presją.

4. Lepsze relacje interpersonalne

Lepsze relacje interpersonalne mają pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i rozumienie siebie, ponieważ dostarczają wsparcia emocjonalnego, pomagając w radzeniu sobie ze stresem i osamotnieniem, co poprawia samopoczucie. Tworzą poczucie przynależności i akceptacji – jedne z podstawowych potrzeb piramidy Maslova – wzmacniając poczucie własnej wartości.

Dzięki kontaktom z innymi możemy lepiej zrozumieć siebie, odkrywać swoje mocne strony i obszary do poprawy, szczególnie jeśli są to bliskie nam osoby. Bliskie relacje pomagają również radzić sobie ze stresem, oferując nowe perspektywy i możliwość dzielenia się emocjami, a to jest niezwykle pomocne podczas trudnych chwil w życiu. Wsparcie od innych może pomóc w redukcji negatywnych emocji, takich jak lęk, złość, smutek, ale także stany depresyjne, dając poczucie bezpieczeństwa, którego tak bardzo wszyscy potrzebujemy.

5. Samokontrola

Osoby o rozwiniętej kompetencji samokontroli emocjonalnej potrafią skutecznie radzić sobie z nagłymi wybuchami uczuć, niepokojącymi myślami oraz przygnębiającymi emocjami. W trudnych sytuacjach zachowują spokój i pozytywne nastawienie, nie poddając się załamaniu nawet wtedy, gdy okoliczności są wyjątkowo ciężkie. Mają zdolność jasnego myślenia i utrzymywania koncentracji, mimo że znajdują się pod presją. Samokontrola emocjonalna jest umiejętnością, która często pozostaje niedostrzegalna dla otoczenia, ponieważ nie objawia się wyraźnymi reakcjami emocjonalnymi³.

6. Zdolność do refleksji i zmiany

Zdolność do refleksji i zmiany ma istotny wpływ na psychikę, ponieważ pozwala na głębsze zrozumienie własnych myśli, emocji i działań, co sprzyja lepszym decyzjom i większej samoświadomości, o której wspomniałam powyżej. Dzięki temu możemy analizować nasze doświadczenia, identyfikować przyczyny problemów i zrozumieć, jakie zmiany są potrzebne w naszym życiu. Z kolei umiejętność wprowadzania zmian jest kluczowa dla osobistego rozwoju i lepszej adaptacji. Pozwala nam dostosować się do nowych sytuacji, poprawić nasze zachowania i wzorce myślenia, co przyczynia się do lepszego radzenia sobie z wyzwaniami i stresorami. Zmiana może prowadzić do rozwoju nowych umiejętności, poprawy relacji i zwiększenia satysfakcji z życia.

Na podstawie tych elementów można zauważyć, że zrozumienie samego siebie jest kluczowe dla zdrowia psychicznego, ponieważ umożliwia lepsze zarządzanie emocjami, budowanie zdrowych relacji, radzenie sobie ze stresem oraz rozwój osobisty, co w konsekwencji przyczynia się do ogólnego dobrostanu psychicznego. Wzajemne powiązania tych elementów tworzą harmonijny obraz naszego życia, wpływając na nasze codzienne funkcjonowanie.

Im głębiej rozumiemy siebie, tym lepiej możemy reagować na wyzwania i dostosowywać swoje strategie życiowe. Rozwijając samoświadomość, zyskujemy zdolność do bardziej świadomego postrzegania siebie i innych, co pozwala na bardziej empatyczne i zrównoważone podejście do świata oraz jego złożoności. Dzięki temu możemy lepiej rozumieć i akceptować różne perspektywy, co wzbogaca nasze życie i poprawia jakość naszych relacji, a z pewnością na tym nam bardzo zależy.

Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach

Zapraszamy do przeczytania także poniższych artykułów:

• Zdrowa samoocena – klucz do ducha i umysłu
• Życie w zgodzie ze sobą – samopoznanie a zdrowie psychiczne
• Samotność w tłumie

Przypisy

1. R. Ziemińska, Samoświadomość i samowiedza, w: M. Miłkowski, R. Poczobut (red.), „Przewodnik po filozofii umysłu”, Kraków: WAM, 2012, s. 396.
2. D. Goleman, Inteligencja emocjonalna w praktyce, 2016, s. 89.
3. Tamże, s. 101.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.