Szkaradnica (Synanceia verrucosa), znana także jako synanceja, to gatunek drapieżnej ryby morskiej zaliczanej do rodziny skorpenowatych (Scorpaenidae). Według niektórych klasyfikacji reprezentuje ona rodzinę szkaradnicowatych (Synanceiidae). Jest to gatunek charakterystyczny dla rodzaju Synanceia.
Ryba zasiedla przede wszystkim wody Morza Czerwonego oraz zbiorniki wodne zlokalizowane w rejonie Indo-Pacyfiku. Wydziela niezwykle silny jad, który stwarza poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia człowieka.
Taksonomia
Pierwszy naukowy opis synancei pochodzi z 1801 roku. Jego autorami byli niemieccy przyrodnicy Marcus Elieser Bloch oraz Johann Gottlob Theaenus Schneider. Badacze ci wskazali Indie jako typowe miejsce występowania gatunku. Bloch i Schneider zaproponowali utworzenie nowego rodzaju (Synanceia) dla tego gatunku. Jednak w 1856 roku uznano, że typowym gatunkiem dla wspomnianego rodzaju jest Scorpaena horrida.
Opis
Szkaradnice zwykle ubarwione są na brązowo lub szaro. Ciała osobników zaliczanych do tego gatunku zazwyczaj pokrywają żółte, pomarańczowe lub czerwone plamy. Na płetwie grzbietowej znajduje się od 12 do 14 kolców oraz od 5 do 7 miękkich promieni. Płetwa odbytowa natomiast wyposażona jest w 3 kolce i 5 lub 6 miękkich promieni. Ryby mają szeroką i spłaszczoną głowę oraz mięsiste płetwy piersiowe. Maksymalnie dorastają one do 40 cm długości. Większość osobników osiąga jednak rozmiar około 27 cm. U szkaradnic wyraźnie zaznacza się dymorfizm płciowy. Samce na ogół są znacznie mniejsze od samic.
Kolce grzbietowe wyróżniają się równą długością. U ich podstawy umiejscowione są gruczoły jadowe wydzielające silnie toksyczną substancję. Twarda i szorstka skóra pozbawiona jest łusek, widnieją jednak na niej liczne brodawki. Małe oczy zwrócone są ku górze.
Zasięg i siedlisko
Synanceje stanowią najbardziej rozpowszechniony gatunek w rodzinie skorpenowatych. Żyją głównie w wodach Oceanu Indyjskiego. Zasięg ich naturalnego występowania rozciąga się od Morza Czerwonego i wschodnich wybrzeży Afryki po Polinezję Francuską, południową Japonię oraz okolice Tajwanu. Szkaradnicę najczęściej można spotkać w strefach przybrzeżnych. Często pływa w pobliżu raf koralowych. Wykazuje też tendencję do osiedlania się na roślinach, skałach albo dnie morskim.
Ostatnie badania wykazały obecność synancei także we wschodnich rejonach Morza Śródziemnego. Przypuszcza się, że ryba zasiedla ten akwen od co najmniej 2010 roku. Wtedy to jeden z osobników został złowiony w pobliżu Yavne w Izraelu. Od tamtej pory rybę zaobserwowano również w wodach okalających wybrzeża Turcji, Libanu, Syrii i Izraela.
Najprawdopodobniej szkaradnice pojawiły się w Morzu Śródziemnym na skutek migracji ryb przez Kanał Sueski. Niektóre osobniki mogły też zostać wypuszczone do morza z akwariów.
Synanceje na dnie rafy
Synanceje są doskonale przystosowane do przebywania na dnie rafy. Charakterystyczne ubarwienie pozwala im łatwo wtopić się w otoczenie wśród skał i koralowców. Ryby przed potencjalnymi drapieżnikami doskonale chroni także wydzielany przez nie jad.
Odżywianie
W skład diety szkaradnic wchodzą przede wszystkim małe ryby, krewetki oraz inne skorupiaki. W trakcie polowania ryba zazwyczaj tkwi nieruchomo na dnie rafy, czekając na potencjalną zdobycz. W momencie, gdy niczego nieświadoma ofiara przepływa obok niej, błyskawicznie chwyta ją i połyka. Zarejestrowano przypadki, gdy synanceje atakowały swoje ofiary w czasie krótszym niż 0,015 sekundy.
Wykorzystanie przez ludzi
Szkaradnice cieszą się dużą popularnością wśród prywatnych hodowców. Zazwyczaj trzymane są one w odpowiednio przystosowanych do tego celu akwariach. Rybę odławia się też w celach spożywczych. Przygotowywane z jej mięsa potrawy często goszczą na stołach mieszkańców Filipin, Chin oraz Japonii.
Toksyczność
Synanceje z uwagi na wydzielany przez siebie jad, uznawane są za jedne z najniebezpieczniejszych dla człowieka ryb. Worki jadowe zlokalizowane są w pobliżu kolców umiejscowionych na grzbiecie. Kolce te są tak ostre, że są w stanie przebić podeszwę buta. Śmiertelna dla człowieka dawka jadu wynosi 18 mg. Taką ilość toksyn ryba wydziela średnio z worków jadowych znajdujących się przy sześciu kolcach. W skład jadu wchodzą różne substancje (np. cardioleputin, stonutoxin). Dla organizmu ludzkiego poważne zagrożenie stanowi zwłaszcza kontakt z białkiem noszącym nazwę verrucotoxin.
U osób zaatakowanych przez szkaradnicę zazwyczaj w niedługim czasie pojawiają się takie symptomy, jak intensywny ból, wstrząs, paraliż i martwica tkanek. Duża dawka jadu może okazać się śmiertelna, zwłaszcza dla dzieci, seniorów oraz osób z osłabionym układem odpornościowym. Ludzie, którym udało się przeżyć bliskie spotkanie z synanceją, zwykle cierpią później na uszkodzenie nerwów, które ostatecznie może poskutkować atrofią mięśni.
Osoby ukąszone przez szkaradnicę wymagają natychmiastowego udzielenia pierwszej pomocy. Zwykle polega ona na zanurzeniu ugryzionej kończyny w gorącej wodzie. Ulgę w bólu przynosi miejscowe znieczulenie. Konieczne jest też przyjęcie przez daną osobę w odpowiednim czasie surowicy antytoksycznej. Obecnie nie zaleca się natomiast immobilizacji miejsca wniknięcia jadu przy użyciu opaski uciskowej.
Rozmnażanie
Synanceje z natury są samotnikami. Samce i samice spotykają się ze sobą tylko w okresie tarła. Dojrzałe osobniki płci żeńskiej zazwyczaj składają niezapłodnione jaja na dnie rafy. Przepływające obok samce zapładniają je poprzez uwolnienie plemników.
Jaja szkaradnic wyróżniają się relatywnie dużymi rozmiarami, Wylęgają się z nich młode ryby, które są już dość dobrze ukształtowane. System rozmnażania synancei nazywa się systemem promiskuitycznym. Oznacza to brak tendencji do wybierania potencjalnych partnerów przez samice.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Wampir zwyczajny
- Kot tybetański
- Ptasia mądrość – przypadkowa czy celowa?
- Antymateria – zagadka dla teorii Wielkiego Wybuchu
- Hybryda, która nigdy nie miała powstać
Źródło
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Synanceia_verrucosa [dostęp: 22.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Karelj. Licencja: CC BY-SA 3.0.
, znana także jako synanceja, to gatunek drapieżnej ryby morskiej zaliczanej do rodziny skorpenowatych.){kind=link}