Pirania Natterera, pirania czarnoogonowa, pirania czerwona (Pygocentrus nattereri) to słodkowodna ryba z rodziny kąsaczowatych. Występuje naturalnie w Ameryce Południowej. Spotkać ją można w dorzeczach Amazonki, Paragwaju, Parany i Essequibo, a także w rzekach przybrzeżnych północno-wschodniej Brazylii. W swoim środowisku jest gatunkiem lokalnie pospolitym.
Piranie czerwone są mięsożernymi padlinożercami. Żywią się owadami, robakami, skorupiakami i rybami. Wykorzystują każdą okazję do zdobycia pożywienia. Nie gardzą roślinami wodnymi, owocami, orzechami czy nasionami, które wpadają do wody. Nie należą do gatunków migrujących. W okresach intensywnych opadów przemieszczają się jednak w poszukiwaniu dogodnych warunków do rozmnażania.
Często pływają w ławicach – nie po to, by wspólnie polować, lecz dla ochrony przed drapieżnikami. Porozumiewają się za pomocą dźwięków, zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych. Dzięki efektownemu wyglądowi i stosunkowo niewielkim wymaganiom są popularne wśród akwarystów.
Etymologia
Pirania czarnoogonowa zawdzięcza nazwę austriackiemu przyrodnikowi Johannowi Nattererowi, który prowadził badania fauny Ameryki Południowej w pierwszej połowie XIX wieku.
Taksonomia
Pirania czerwona należy do rodziny kąsaczowatych (Serrasalmidae) – grupy średnich i dużych ryb z rzędu kąsaczokształtnych. Cechą wspólną przedstawicieli tej rodziny są głęboko spłaszczone bocznie ciała oraz długie płetwy grzbietowe. W obrębie rodziny piranie czarnoogonowe klasyfikowane są do rodzaju Pygocentrus, wyróżniającego się nietypowym uzębieniem i charakterystycznymi proporcjami głowy.
Choć pirania Natterera powszechnie uchodzi za wybitnie mięsożerną, w rzeczywistości jest rybą wszystkożerną. W przeciwieństwie do większości przedstawicieli swojej rodziny żywiących się głównie pokarmem roślinnym łączy w diecie elementy zwierzęce i roślinne.
Zasięg występowania piranii Natterera
Pirania czerwona występuje szeroko na terenie Ameryki Południowej. Zamieszkuje rzeki strefy neotropikalnej w Argentynie, Brazylii, Boliwii, Kolumbii, Ekwadorze, Gujanie, Paragwaju, Peru, Urugwaju i Wenezueli. Najczęściej spotykana jest w ciepłych wodach dorzeczy największych rzek kontynentu – Amazonki, Paragwaju, Parany i Essequibo – a także w wielu mniejszych systemach rzecznych. Preferuje temperatury wody w zakresie od 15 do 35°C. Potrafi jednak przez pewien czas przetrwać także w wodzie chłodniejszej, nawet o temperaturze 10°C.
Najczęściej zasiedla wody białe, bogate w osady i zawiesiny. Spotykana jest również w wodach czarnych i przejrzystych. Pirania czarnoogonowa żyje nie tylko w głównych korytach rzek i dopływach, ale także w jeziorach (zarówno naturalnych, jak i sztucznych, powstałych np. przez spiętrzenie rzek), rozlewiskach oraz okresowo zalewanych lasach.
Gatunek został zawleczony do Chin – najprawdopodobniej przez handlarzy. Po raz pierwszy wykryto go tam w 1990 roku. Obecnie uznawany jest za inwazyjny. W Stanach Zjednoczonych nie występują żadne piranie, w tym Pygocentrus nattereri. Choć w 1998 roku odłowiono pojedynczy okaz w jeziorze na polu golfowym w Simi Valley w Kalifornii, był to przypadek incydentalny. Stany Kalifornia i Waszyngton zakazują posiadania tego gatunku. Prowadzą działania prewencyjne mające na celu niedopuszczenie do jego introdukcji.
Opis
Pirania czerwona cieszy się opinią bezwzględnego drapieżnika. W rzeczywistości jednak pełni głównie rolę padlinożercy. Dla dorosłych osobników charakterystyczna jest czerwona barwa brzucha, od której pochodzi nazwa gatunku. Młode ryby są srebrzyste z ciemnymi plamkami. Całe ciało przybiera zazwyczaj odcień szary z połyskującymi łuskami. U nasady płetwy odbytowej często widoczna jest ciemna plama. Płetwy piersiowe i brzuszne przybierają barwę od czerwonej po pomarańczową. Samice mają zwykle intensywniejsze zabarwienie brzucha niż samce. Gatunek może osiągać do 50 cm długości i ważyć niemal 4 kg. Na ogół dorasta do około 35 cm.
Piranie najczęściej występują w tzw. wodach białych, jak dorzecze Amazonki. Spotyka się je jednak również w dopływach, jeziorach i zalewanych lasach tropikalnych, szczególnie w porze deszczowej. Tworzą ławice, lecz nie polują zespołowo. Wyjątkiem są rzadkie przypadki tzw. szału żerowania, gdy wielu osobników rzuca się na jedną dużą ofiarę, pożerając ją w kilka minut. Takie zdarzenia są wyjątkowe. Zazwyczaj wynikają z głodu lub reakcji obronnej.
Rozród przypada na porę deszczową. Trwa około dwóch miesięcy. Dokładny czas zależy jednak od lokalnych warunków. Samice składają nawet 5 tysięcy jaj, zazwyczaj na świeżo zalanej roślinności. Gniazda budują samce.
Wizerunek piranii Natterera jako krwiożerczej bestii utrwalił się w świadomości publicznej m.in. za sprawą prezydenta USA Theodore’a Roosevelta. Po zakończeniu ekspedycji naukowej Roosevelt-Rondon w 1914 roku były prezydent opisywał dramatyczne sceny, jakoby całe stado piranii w ciągu kilku minut ogołociło do kości cielę wrzucone do rzeki. Z czasem okazało się jednak, że pokaz był starannie wyreżyserowany przez miejscowych przewodników. Ryby przetrzymywano w odciętym fragmencie rzeki i głodzono przez ponad tydzień, zanim wprowadzono tam ofiarę. Nie ma dowodów, by Roosevelt kiedykolwiek dowiedział się o tej mistyfikacji.
Pirania czerwona – zachowanie
Pirania czerwona ma najszerszy zasięg występowania spośród wszystkich gatunków piranii. Obejmuje on znaczną część strefy neotropikalnej Ameryki Południowej. Introdukcja tej ryby w inne regiony kontynentu zwykle przynosi negatywne skutki dla lokalnych ekosystemów wodnych. Przyczynia się do tego m.in. ogólna agresywność gatunku, która bywa dodatkowo sygnalizowana dźwiękami wydawanymi przez ryby w trakcie konfliktów.
Choć pirania Natterera nie należy do gatunków migrujących, w porze deszczowej aktywnie poszukuje miejsc odpowiednich do rozmnażania. Jest wszystkożerna i odgrywa rolę padlinożercy. W jej diecie dominują owady, ryby, rośliny wodne oraz materia organiczna. Co ciekawe, badania wykazały, że P. nattereri wykazuje wyjątkową odporność na chorobę pęcherzykową (ang. gas bubble disease), która jest groźna i często śmiertelna dla innych ryb żyjących w tych samych warunkach środowiskowych.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pirania
- Piotrosz – paszczak
- Jakie dinozaury żyły w Polsce?
- Cykl Krebsa – czym jest i jak przebiega?
- Najstarsze drzewa i datowanie metodą radiowęglową
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Red-bellied_piranha [dostęp: 16.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikipedia Commons. Autor: H. Zell. Licencja: CC BY-SA 3.0.
