Piotrosz, paszczak (Zeus faber) to gatunek drapieżnej ryby morskiej. Należy do rodziny piotroszowatych (Zeidae). Wyróżnia się charakterystycznym, spłaszczonym bocznie ciałem oraz dużą, niemal pionowo ustawioną paszczą. Na bokach tułowia widnieje ciemna plama. Jak głosi chrześcijańska legenda to ślad po palcu św. Piotra. Stąd też wywodzi się polska nazwa zwierzęcia. Ryba występuje głównie w umiarkowanych i ciepłych wodach wschodniego Atlantyku, Morza Śródziemnego oraz w rejonach Indo-Pacyfiku. Choć rzadko spotykana w polskich sklepach rybnych, ceniona jest w kuchni za delikatne, białe mięso o niskiej zawartości ości.
Występowanie
Piotrosz odznacza się wyjątkowo szerokim zasięgiem geograficznym. Występuje w wodach Wschodniego Atlantyku. Spotkać go można od chłodnych rejonów Norwegii aż po wybrzeża Republiki Południowej Afryki. Morze Śródziemne i Czarne także znajduje się w obszarze jego występowania. W zachodniej części Oceanu Spokojnego zasiedla tereny od wybrzeży Korei i Japonii po Australię i Nową Zelandię. Zarejestrowano jego obecność również w Oceanie Indyjskim. Preferuje wody morskie i słonawowodne w strefie klimatu umiarkowanego. Zamieszkuje głębokości sięgające nawet 400 metrów.
Budowa zewnętrzna piotrosza
Piotrosz wyróżnia się spłaszczonym bocznie, niemal tarczowatym ciałem pokrytym drobnymi łuskami. Ubarwienie jest szarobrązowe. Po obu stronach tułowia widnieje duża, ciemna plama otoczona jasnym pierścieniem. Jest to cecha charakterystyczna gatunku. Pierwsza płetwa grzbietowa jest wyjątkowo długa, zakończona wydłużonymi, delikatnymi fałdami skórnymi. Sięgają one niemal do płetwy ogonowej. Drapieżnik ten może dorastać do 90 cm długości. Największe znane osobniki osiągały masę nawet 8 kg.
Biologia
Piotrosz zaliczany jest do gatunków nekto–bentosowych. Oznacza to , że przebywa zarówno w toni wodnej, jak i w pobliżu dna. Zwykle prowadzi samotniczy tryb życia. Dieta opiera się głównie na innych rybach. Okazjonalnie poluje także na głowonogi i skorupiaki. W północno-wschodniej części Atlantyku okres rozrodu przypada na wczesną wiosnę. W Morzu Śródziemnym rozpoczyna się nieco wcześniej. Gatunek osiąga dojrzałość płciową po czterech latach. Jaja i larwy unoszą się swobodnie w wodzie. Stanowią część planktonu. Najstarszy znany osobnik miał 12 lat.
Piotrosz – tryb życia
Piotrosz prowadzi samotniczy tryb życia lub tworzy niewielkie ławice. Najczęściej spotykany jest nad piaszczystym dnem lub w strefie pelagicznej, zwykle na głębokościach do 200 metrów. Jako drapieżnik poluje głównie na drobne ryby i głowonogi. Wykorzystuje dużą, wysuwaną paszczę do błyskawicznego zasysania ofiary.
Znaczenie gospodarcze
Piotrosz nie jest celem intensywnych połowów. Do sieci trafia przypadkowo, głównie podczas połowów sardynek i innych ryb pelagicznych. Mimo to jego mięso, cenione za delikatny smak i brak drobnych ości, bywa wykorzystywane w gastronomii, zwłaszcza w kuchni śródziemnomorskiej i azjatyckiej.
Wartości odżywcze
Mięso piotrosza to nie tylko wykwintny smak, ale i solidna porcja wartości odżywczych. Jest źródłem cennych witamin, takich jak witamina D, witamina B12 oraz niacyna (witamina B3), które odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, wspierają metabolizm oraz zdrowie kości. Dodatkowo piotrosz charakteryzuje się niską zawartością tłuszczów nasyconych. Sprawia to, że doskonale wpisuje się w zasady zdrowej, zrównoważonej diety.
Połów
Połów piotrosza nie jest łatwy, ponieważ ryba ta zwykle przebywa na znacznych głębokościach. Często poza zasięgiem standardowych narzędzi połowowych. Trafia do sieci głównie jako przyłów. Czyni go to rzadko spotykanym gatunkiem na stołach. Z tego względu uchodzi za rybę wykwintną, cenioną przez szefów kuchni i smakoszy za delikatne, białe mięso o wysokiej jakości kulinarnej.
Odżywianie paszczaka
Piotrosz to aktywny drapieżnik. Poluje głównie na małe ryby. Nie gardzi jednak również skorupiakami i głowonogami. Charakteryzuje się wyjątkowym sposobem zdobywania pożywienia. W ułamku sekundy potrafi rozciągnąć swoją paszczę i zassać ofiarę, zanim ta zdąży zareagować. Ten sposób polowania czyni go skutecznym łowcą w warunkach ograniczonej widoczności przy dnie.
Ciekawostki
Piotrosz znany jest także jako „ryba św. Piotra”. Nazwa wywodzi się z chrześcijańskiej legendy. Według przekazu to właśnie św. Piotr miał złowić tę rybę na polecenie Jezusa. Ciemna plama na bokach ciała paszczaka ma być odciskiem jego palca. Motyw ten bywa przywoływany zwłaszcza w krajach śródziemnomorskich, gdzie ryba jest znana i ceniona zarówno w kuchni, jak i w kulturze.
Rozmnażanie
Piotrosz rozmnaża się sezonowo. Okres tarła zależy od lokalnych warunków klimatycznych. W cieplejszych rejonach Atlantyku tarło przypada na zimę lub wczesną wiosnę, a w chłodniejszych wodach odbywa się latem. Samice składają jaja o średnicy około 2 mm. Unoszą się one swobodnie w toni wodnej. Po kilku dniach z jaj wykluwają się larwy mierzące około 4 mm długości. W miarę rozwoju stopniowo przekształcają się w młodociane formy, coraz bardziej przypominając dorosłe osobniki.
Paszczak – ochrona i zagrożenia
W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN piotrosz figuruje z kategorią „DD” (Data Deficient). Oznacza to, że brakuje wystarczających danych do jednoznacznej oceny jego zagrożenia wyginięciem. Choć nie jest celem ukierunkowanych połowów, bywa odławiany przypadkowo, zwłaszcza podczas połowów sardynek i innych ryb pelagicznych. Ze względu na delikatne, smaczne mięso cieszy się zainteresowaniem w gastronomii. W dłuższej perspektywie może rodzić to potrzebę monitorowania jego populacji.
Synonimy
W literaturze naukowej dla gatunku Zeus faber, spotykane są również inne, historyczne nazwy systematyczne. Do najczęściej przytaczanych synonimów należą:
- Zeus australis Richardson, 1845
- Zeus japonicus Valenciennes, 1835
- Zeus pungio Cuvier, 1829
Synonimy te wynikają z dawnych klasyfikacji. Z czasem zostały ujednolicone w ramach współczesnej taksonomii.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pingwin złotoczuby
- Pingwin szczotkoczuby – skocz szczotkoczuby
- Największy dinozaur mięsożerny – zobacz prawdziwe potwory!
- Jaki jest najbardziej jadowity wąż na świecie?
- Ludzka populacja nie ma sensu według teorii ewolucji
Źródło:
1. https://www.ekologia.pl/zwierzeta/piotrosz/ [dostęp: 15.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Animal.bio. Autor: Nieznany. Licencja: CC BY-SA 3.0.
