Piskorz (Misgurnus fossilis) to gatunek ryby z rodziny kozowatych (Cobitidae). Jest szeroko rozpowszechniony w Europie i niektórych regionach Azji. Choć niepozorny, jest doskonale przystosowany do życia w mulistym dnie wód stojących i wolno płynących. Wydłużone ciało pozwala mu przeciskać się przez zagęszczone podłoże i przemieszczać tam, gdzie inne ryby nie dałyby rady. Dorasta zwykle do 30 cm długości. Według niektórych wędkarzy może osiągać nawet 45 cm. Czyniłoby to go największym przedstawicielem loch właściwych.
To ryba wszystkożerna. Prowadzi przydenny tryb życia. Za pomocą czułych wąsików – sześciu na górnej i czterech mniejszych na dolnej szczęce – przeszukuje osady w poszukiwaniu drobnych bezkręgowców i resztek organicznych. Dorosłe osobniki preferują gęste zarośla wodne, a młode wolą płytkie przybrzeżne strefy bogate w detrytus. Nie spotyka się ich na otwartych przestrzeniach pozbawionych roślinności. Regulacje rzek, usuwanie roślin wodnych czy pogłębianie koryt stanowią poważne zagrożenie dla ich populacji.
Piskorz ma wyjątkową zdolność przetrwania w warunkach niedoboru tlenu. Gdy woda staje się uboga w ten pierwiastek, podpływa do powierzchni i połyka powietrze, które następnie trafia do jelit. Tam złożona sieć naczyń krwionośnych umożliwia pobranie tlenu. Zużyte powietrze wydalane jest przez odbyt. Dzięki temu przystosowaniu może przeżyć w środowiskach, gdzie inne gatunki ryb nie dałyby rady.
Choć oficjalnie uznawany jest za gatunek najmniejszej troski, w wielu krajach objęty został ochroną prawną. Występuje od zachodnioeuropejskiej Mozy po rosyjską Newę, w zlewiskach Morza Czarnego i Kaspijskiego. Choć był introdukowany w kilku miejscach, nie rozprzestrzenił się tak szeroko jak spokrewniony z nim piskorz amurski (Misgurnus anguillicaudatus).
Występowanie
Piskorz występuje w Europie. Spotkać go można od północno-zachodniej Francji po dorzecze Wołgi. Na południu jego zasięg ograniczają Alpy. Na północy sięga po rzekę Newę. Nie zasiedla jednak Skandynawii, Wysp Brytyjskich ani Krymu. Najchętniej wybiera zbiorniki z wodą stojącą lub wolno płynącą, ubogą w tlen i z mulistym dnem. Typowe siedliska to rowy melioracyjne, kanały, starorzecza, odnogi rzek czy stawy. Dzień spędza przy dnie, ukryty w osadach. Co ciekawe, podczas nagłych zmian ciśnienia atmosferycznego wypływa pod powierzchnię wody. Dawniej uważano to za zwiastun zmiany pogody. Stąd też pochodzi potoczna angielska nazwa weatherfish.
Siedlisko
Piskorz zasiedla przede wszystkim wody stojące i wolno płynące – zarówno naturalne, jak i sztuczne. Spotkać go można w zanikających, płytkich jeziorach, mulistych starorzeczach, kanałach, stawach hodowlanych, a nawet w rowach melioracyjnych. Naturalnym środowiskiem gatunku są także niewielkie cieki z piaszczystym dnem oraz trudno dostępne dla innych ryb przybrzeżne strefy uregulowanych kanałów. Skrywa się tam w cieśniach między brzegiem a faszyną.
Żyje tuż przy dnie. Większość dnia spędza ukryty w mule. Z kryjówki wychodzi dopiero po zmroku. Gdy wyczuje niebezpieczeństwo, potrafi błyskawicznie zagrzebać się w osadach. Nocny tryb życia i silne przywiązanie do przydennych kryjówek sprawiają, że piskorze są trudne do zaobserwowania, nawet w miejscach, w których występują licznie.
Opis piskorza
Piskorz osiąga do 30 cm długości. Ma podłużne, walcowate ciało, które w tylnej części jest lekko bocznie spłaszczone. Charakterystyczną cechą gatunku są wąsiki wokół otworu gębowego. Łącznie jest ich dziesięć: cztery na górnej szczęce, dwa w kącikach ust oraz cztery krótkie na dolnej szczęce. Łuski są drobne i mało widoczne. U samców płetwy piersiowe są nieco dłuższe niż u samic. Płetwa ogonowa ma zaokrąglony kształt.
Zdolność do oddychania powietrzem atmosferycznym – dzięki specjalnie przystosowanemu jelitu – pozwala przetrwać mu w warunkach niedoboru tlenu. Wyjęty z wody wydaje charakterystyczny gwizd, powstający przy wypuszczaniu powietrza z jelit.
Ubarwienie ryby wyróżnia ją na tle innych gatunków. Grzbiet i głowa mają barwę brązową lub brunatnoczarną. Boki i brzuch przybierają odcienie żółtego lub pomarańczowoczerwonego. Wzdłuż boków, od oczu po nasadę płetwy ogonowej, ciągnie się szeroka, ciemnobrązowa lub czarna smuga, obramowana z obu stron wąskimi ciemnymi paskami. Brzuch jest dodatkowo pokryty ciemnymi plamkami, podobnie jak żółtobrązowe płetwy.
Odżywianie
Piskorz prowadzi nocny tryb życia. Najbardziej aktywny staje się po zmroku. Żywi się głównie drobnymi bezkręgowcami, takimi jak larwy owadów, mięczaki czy niewielkie skorupiaki. Dzięki czułym wąsikom potrafi skutecznie przeczesywać dno w poszukiwaniu pokarmu. W okresach niedoboru pożywienia dużą część diety stanowi martwa materia organiczna. Czyni go to skutecznym detrytusożercą i ważnym elementem ekosystemów bagiennych oraz przyrzecznych.
Piskorz – rozród
Piskorz odbywa tarło gromadnie w maju i czerwcu. Wybiera do tego płytkie rozlewiska i przybrzeżne płycizny. Samice składają od 5 do 30 tysięcy ziaren ikry, które przyklejają się do roślin wodnych. Wylęg następuje szybko. Świeżo wyklute larwy wyposażone są w nitkowate skrzela zewnętrzne umieszczone na głowie. Struktury te ułatwiają oddychanie w warunkach niedoboru tlenu. Zanikają po kilku dniach, gdy młode ryby zaczynają samodzielnie żerować.
Ochrona
W Polsce piskorz objęty jest częściową ochroną gatunkową. Widnieje również w polskiej czerwonej księdze zwierząt jako gatunek niższego ryzyka (NT), lecz bliski zagrożenia. Oznacza to, że jego populacja może w przyszłości wymagać pilniejszych działań ochronnych. W klasyfikacji międzynarodowej IUCN gatunek nadal znajduje się w kategorii LC (najmniejszej troski). Jego obecność w silnie przekształconych siedliskach zależy w dużej mierze od zachowania odpowiednich warunków środowiskowych.
Ekologia
Choć piskorz występuje niemal w całej Europie i objęty jest ochroną w wielu krajach, jego ekologia wciąż pozostaje słabo poznana. W Polsce populacje gatunku są rozproszone i niezbyt liczne.Najczęściej notuje się go w rzekach nizinnych. Większe skupiska spotkać można głównie na obszarach objętych ochroną przyrody.
Najliczniejsze populacje odnotowano w dorzeczu Bugu i Narwi, a także w parkach narodowych: Biebrzańskim, Poleskim, Narwiańskim, Roztoczańskim i Kampinoskim. Ciekawym odkryciem było również potwierdzenie obecności tego gatunku w 2007 roku w rezerwacie przyrody „Beka” w dolinie Redy, w pobliżu Zatoki Puckiej. To właśnie takie miejsca – trudnodostępne, podmokłe i bogate w roślinność – zapewniają piskorzowi warunki do przetrwania w coraz silniej przekształcanym krajobrazie nizinnej Polski.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pirania Natterera – pirania czarnoogonowa – pirania czerwona
- Pirania
- Jakie dinozaury żyły w Polsce?
- Jak wygląda ugryzienie mrówki i czym je smarować?
- Człowiek – hybryda małpy i świni?
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Misgurnus_fossilis [dostęp: 16.08.2025]
2. https://www.ekologia.pl/wiadomosci/piskorz-opis-wystepowanie-i-zdjecia-ryba-piskorz-ciekawostki/ [dostęp: 16.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Lorenz Seebauer. Licencja: CC BY-SA 4.0.
