Głowacz pręgopłetwy (Cottus poecilopus) to gatunek słodkowodnej ryby z rodziny głowaczowatych (Cottidae). Występuje w wielu krajach Europy i Azji. Spotkać ją można m.in. w Chinach, Polsce, Czechach, Danii, Finlandii, Niemczech, Norwegii, Rumunii, Rosji, Szwecji, Ukrainie oraz w Korei Północnej. Nie jest zagrożona wyginięciem. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje gatunek za najmniejszej troski (Least Concern).
Opis
Głowacz pręgopłetwy dorasta do 15 cm długości. Jego ciało jest krępe, lekko spłaszczone grzbietobrzusznie. Zwęża się ku tyłowi. Skóra pozbawiona jest łusek. Szeroka głowa mieści duży otwór gębowy w położeniu końcowym oraz wysoko osadzone oczy. Ryba posiada dwie płetwy grzbietowe – druga z nich jest większa i dłuższa – oraz szerokie płetwy piersiowe. Płetwy brzuszne są wydłużone. Sięgają poza otwór odbytowy. Ich pierwszy promień jest silnie skrócony.
Na bokach ciała widoczne są ciemne, poprzeczne smugi. Gatunek wyróżnia się spośród innych głowaczy występujących w Europie obecnością kolców o łopatkowatym kształcie oraz pręg na płetwach brzusznych. Cecha ta znalazła odzwierciedlenie w polskiej nazwie ryby.
Głowacz pręgopłetwy – ekologia
Głowacz pręgopłetwy zasiedla zlewiska morza Czarnego, a także Bałtyckiego, Północnego i Arktycznego. W Polsce występuje przede wszystkim w górnym biegu Wisły i Odry. Spotkać go można także w ich górskich dopływach. Preferuje szybko płynące potoki z czystą, dobrze natlenioną wodą oraz rzeki i jeziora o dnie piaszczystym lub żwirowym. Szczególnie chętnie zasiedla potoki górskie. Przykładem może być potok płynący Doliną Kościeliską w Tatrach. Ryba występuje w nim niemal do samych źródeł. W Polsce znane są również populacje jeziorowe. Występują m.in. w jeziorach Hańcza i Święcajty. W ostatnich latach odkryto też nowe stanowiska w dorzeczu rzeki Łeby, gdzie głowacz pojawia się w wielu mniejszych rzekach i strumieniach. Gatunek potrafi również przetrwać w lekko zasolonych wodach.
Odżywianie
Głowacz pręgopłetwy odżywia się glonami, wieloszczetami, skorupiakami, a także ikrą i larwami innych ryb. Jego dieta jest zróżnicowana i dostosowana do warunków dennych, w których spędza większość czasu.
Siedlisko i biologia
Typowym środowiskiem życia głowacza pręgopłetwego są górne odcinki górskich rzek i strumieni. Rzadziej występuje w niższych partiach cieków. Czasami spotkać go można również w jeziorach oraz zatokach morskich. Gatunek preferuje zimne, szybko płynące i dobrze natlenione wody. Unika zbiorników eutroficznych i miejsc o zamulonym dnie.
Żywi się przede wszystkim dennymi bezkręgowcami – głównie larwami ochotkowatych – oraz ikrą innych ryb. Pokarmu poszukuje nocą. Tarło odbywa się od lutego do maja. Samiec przygotowuje gniazdo, na które wybiera miejsce pod kamieniami. Samica składa tam jaja. Mają one średnicę od 1,2 do 2,9 mm. Wylęg następuje po 13 dniach. Okres larwalny trwa około 50 dni. Dojrzałość płciową ryba osiąga między drugim a czwartym rokiem życia. To gatunek krótkowieczny. Przeciętnie żyje 3–4 lata. Maksymalnie może dożyć 7 lat. Na globalnej liście IUCN uznawany jest za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern).
Rozród
Głowacz pręgopłetwy odbywa tarło od marca do maja. Samiec przygotowuje gniazdo pomiędzy kamieniami, do którego kilka samic składa w sumie do kilkuset jaj. Następnie samiec przez około dwa tygodnie pilnuje złożonej ikry. Po tym czasie wykluwają się larwy. Dopiero po dwóch miesiącach zaczynają one przypominać dorosłe osobniki. Wiadomo, że głowacz pręgopłetwy może krzyżować się z głowaczem białopłetwym. Prowadzi to do powstawania mieszańców między tymi blisko spokrewnionymi gatunkami.
Ochrona głowacza pręgopłetwego
W Polsce głowacz pręgopłetwy objęty jest częściową ochroną gatunkową. Choć nie jest zagrożony w skali globalnej, lokalnie jego populacje mogą być narażone na spadki liczebności z powodu zanieczyszczenia wód, regulacji rzek czy utraty naturalnych siedlisk. Obecność tej ryby świadczy o wysokiej jakości środowiska wodnego. Dlatego też bywa wykorzystywana jako wskaźnik czystości potoków i rzek. Ochrona gatunku koncentruje się na zachowaniu naturalnych warunków hydrologicznych, dobrej jakości wody oraz ograniczaniu antropopresji w obszarach źródliskowych i górskich ciekach wodnych.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Chomikowate
- Bydło domowe
- Jakie zwierzęta żyją najdłużej, a jakie najkrócej?
- Pokrzywa zwyczajna
- Pangea – superkontynent, który uległ rozpadowi
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Alpine_bullhead [dostęp: 23.03.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Ludovika26. Licencja: CC BY-SA 4.0.
