Gołąb miejski (Columba livia forma urbana) to typowy przykład gatunku synantropijnego. Zwierzęcia, które przystosowało się do życia w bliskim sąsiedztwie człowieka. Wywodzi się bezpośrednio od udomowionego gołębia skalnego (Columba livia). Jego dzisiejsza populacja w miastach tworzy się głównie z osobników, które uciekły z hodowli. Ptaki znakomicie odnalazły się w zurbanizowanym środowisku. Wykorzystują zabudowania jako substytuty naturalnych klifów i skalistych półek, które niegdyś stanowiły ich pierwotne siedliska.
Opis
Gołąb miejski to ptak powszechnie spotykany w polskich miastach. Jego obecność nie ogranicza się jedynie do parków czy placów. Osiąga długość ciała od 29 do 35 centymetrów. Rozpiętość skrzydeł wynosi od 60 do 68 centymetrów, a masa ciała waha się w granicach 180–360 gramów. Wywodzi się bezpośrednio od dzikiego gołębia skalnego, który pierwotnie zasiedlał południową Europę, północną Afrykę oraz zachodnią i środkową Azję.
Ubarwienie gołębi miejskich jest niezwykle zróżnicowane – od niemal czystej bieli po głęboką czerń, z różnymi wariantami pośrednimi. Zdarzają się ptaki o brązowawym odcieniu lub z pojedynczymi białymi piórami. Część osobników zachowała wygląd zbliżony do dzikiego przodka – z dwoma czarnymi paskami na skrzydłach i białą plamą u nasady grzbietu. Taka różnorodność jest wynikiem krzyżowania się z różnymi rasami gołębi hodowlanych. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samce są zwykle nieco większe i masywniejsze od samic.
W Polsce gołąb miejski jest szeroko rozpowszechnionym gatunkiem lęgowym. Może wyprowadzać nawet do pięciu lęgów w roku. Gniazduje pojedynczo lub w koloniach, wykorzystując głównie konstrukcje budynków – zarówno wewnętrzne nisze, jak i zewnętrzne elementy architektoniczne. Składa dwa jaja, które przez 16–19 dni wysiadują na zmianę oboje rodzice. Samiec bierze udział w inkubacji przez około 20% czasu. Okres lęgowy nie kończy się wraz z nadejściem zimy. Gołębie miejskie potrafią składać jaja przez cały rok.
Z kim można pomylić gołębia miejskiego?
Gołębia miejskiego łatwo pomylić z innymi krajowymi gatunkami gołębi. Od siniaka różni się m.in. słabiej wyodrębnioną głową i mniejszym okiem z jaśniejszą tęczówką. Kluczowa jest jednak różnica środowiskowa. Siniak to gatunek typowo leśny, unikający miast. Gołąb miejski z kolei jest ptakiem silnie związanym z obecnością człowieka i przestrzenią zabudowaną.
Grzywacz różni się od gołębia miejskiego przede wszystkim rozmiarem i upierzeniem. Ma wyraźny, szeroki, biało-zielonkawy „kołnierz” na karku oraz białe plamy na skrzydłach. Rzucają się one w oczy zwłaszcza w locie. Gołąb miejski jest od niego znacznie mniejszy. Nie posiada tak charakterystycznych znaków.
Sierpówka natomiast to ptak mniejszy, smuklejszy i znacznie jaśniejszy. Ma szarobeżowe upierzenie, a także wyróżniającą się, czarną półobrożę na karku. To właśnie od niej wzięła się nazwa gatunku. W przeciwieństwie do gołębia miejskiego, ma delikatniejszą sylwetkę. Preferuje spokojniejsze, często bardziej zielone przestrzenie.
Historia gołębia miejskiego
Dziki gołąb skalny, przodek współczesnych gołębi miejskich, wciąż występuje naturalnie m.in. w rejonie Morza Śródziemnego. Gnieździ się tam na stromych klifach. To właśnie ten gatunek został udomowiony przez starożytnych Persów. Najprawdopodobniej jako pierwszy ptak w historii. W Europie Północnej i Środkowej hodowle gołębi zaczęły pojawiać się dopiero w XVIII wieku. Wówczas powstały też pierwsze poradniki opisujące zasady opieki nad tym gatunkiem. Z czasem ptaki zaczęły uciekać z hodowli – gubiły się lub były celowo wypuszczane. Ich potomstwo zaczęło kolonizować kolejne miasta – nie tylko w Europie, ale i na innych kontynentach.
Wbrew obiegowym opiniom, nie ma żadnych dowodów na to, że obecność gołębi miejskich szkodzi rodzimym gatunkom ptaków czy innym elementom miejskiej przyrody. Z tego powodu nie podejmuje się żadnych systemowych działań mających na celu ich eliminację z przestrzeni miejskich.
Gołębie łączą się w trwałe pary. Pozostają sobie wierne przez całe życie. Zaloty samca są dość widowiskowe. Krąży on wokół samicy, nadyma wole i grucha, próbując zwrócić jej uwagę. Jeśli zostanie zaakceptowany, para wspólnie buduje gniazdo. Najczęściej powstaje ono z kilku patyków. Umieszczane jest na balkonach, dachach, w szczelinach izolacji budynków czy nawet w donicach. Każde miejsce przypominające skalną półkę może stać się odpowiednim miejscem do lęgów. Ptaki są niezwykle płodne. W sprzyjających warunkach mogą wyprowadzić do pięciu lęgów rocznie. Każdorazowo składają dwa jaja. Wystarczający dostęp do pokarmu sprawia, że zdarza się im rozmnażać również zimą.
W początkowym etapie życia młode są karmione tzw. ptasim mleczkiem. Jest to mazista, bogata w składniki odżywcze substancja, którą dorosłe gołębie wytwarzają w swoich wolach. Ptasie mleczko powstaje w wyniku złuszczania błony śluzowej wyściełającej wnętrze wola, narządu służącego do krótkotrwałego magazynowania pokarmu.
Gołębie miejskie to ptaki silnie społeczne. Najlepiej czują się w dużych grupach. Wspólnie żerują, odpoczywają i gniazdują. Podstawę ich diety stanowią nasiona. Niekiedy uzupełniają ją jagodami, drobnymi owadami i pajęczakami. W warunkach miejskich najczęściej korzystają z resztek wyrzucanych przez ludzi. Ułatwia im to życie, choć nie zawsze wychodzi na zdrowie.
Pożywienie i ochrona
Gołąb miejski to gatunek osiadły. Przez cały rok pozostaje na swoim terytorium, najczęściej w obrębie miast. W Polsce objęty jest częściową ochroną gatunkową. Oznacza to, że jego populacja podlega pewnym ograniczeniom w zakresie ingerencji człowieka, mimo że nie jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Ptaki żywią się głównie nasionami oraz resztkami jedzenia znajdowanymi w przestrzeni miejskiej. Często są dokarmianie przez ludzi. Dodatkowo ułatwia im to przetrwanie. Szacuje się, że w Polsce występuje od 100 do 250 tysięcy par gołębi miejskich. Są jednymi z najliczniejszych ptaków w miastach.
Źródło
1. https://ptaki.info/go%C5%82%C4%85b_miejski [dostęp: 23.03.2025]
2. https://akbalt.ug.edu.pl/encyklopediazrudzikiem/golab-miejski [dostęp: 23.03.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
