W świecie fauny liczy się głównie zdolność poszczególnych gatunków do przetrwania. Czynnik ten znacząco wpływa na długość życia zwierząt, choć różni się ona w przypadku rozmaitych organizmów. Jest to zgodne z zamysłem Stwórcy. W Księdze Hioba czytamy bowiem: W Jego ręku – tchnienie życia i dusza każdego człowieka (Hi 12, 10). Niektóre stworzenia giną zatem już po kilku minutach bądź godzinach od osiągnięcia swego dorosłego stadium. Inne natomiast są w stanie dożyć kilkunastu tysięcy lat. Są też istoty, które znalazły receptę na nieśmiertelność i skrupulatnie ją wykorzystują. Poznaj rekordzistów wśród zwierząt w dziedzinie długowieczności i krótkości życia!
Gąbki i małże – zwierzęta, które żyją najdłużej
Mówiąc o zwierzętach, najczęściej mamy na myśli kręgowce, takie jak ssaki, ptaki czy ryby. Często zapominamy, że do tego królestwa przynależą też bezkręgowce. To właśnie z ich grona wywodzą się stworzenia, które zdecydowanie wiodą prym w kategorii długości życia.
Palmę pierwszeństwa w omawianym aspekcie dzierżą przede wszystkim gąbki. Przedstawiciele gatunku Scolymastra joubini to najbardziej długowieczne zwierzęta na świecie. Szacuje się, że te beztkankowe, tworzące liczne kolonie organizmy dożywają przeciętnie około 15 000 lat. Niemal dziesięć razy krócej od Scolymastra joubini (ale wciąż niewyobrażalnie długo) żyją gąbki Cinachyra antarctica. Zaliczane do tego gatunku osobniki obumierają zazwyczaj w wieku mniej więcej 1550 lat1.
Zdolność do osiągnięcia iście matuzalemowego wieku u wspomnianych stworzeń jest ściśle związana z ich środowiskiem życia. W zamieszkiwanych przez nie zimnych wodach antarktycznych procesy metaboliczne zachodzą bowiem niezwykle wolno. Ponadto panują tam w miarę stałe warunki środowiskowe2.
W kwestii długości życia przodują także cypriny islandzkie (Arctica islandica). Te głębinowe małże spotyka się w północnych rejonach Oceanu Atlantyckiego i przylegających do niego morzach (w tym w Morzu Bałtyckim). Z reguły pływają samotnie. Średnia długość życia omawianych stworzeń to około 225 lat. Warto jednak wiedzieć, że najstarszy schwytany w pobliżu wybrzeży Islandii osobnik miał 507 lat. Nadano mu imię Ming3. Na długowieczność tych zwierząt oddziałuje przede wszystkim niesamowicie wolne tempo wzrostu i rozwoju. Ogromne znaczenie ma też duża ilość enzymów przeciwstarzeniowych w organizmach cyprin islandzkich4.
Długowieczne kręgowce
Zdolność do przeżycia sporej liczby lat nie została oczywiście zarezerwowana tylko dla zwierząt bezkręgowych. Wspomnianą cechą mogą również pochwalić się kręgowce. Wśród nich za niekwestionowanego rekordzistę pod względem długości życia uważa się rekiny polarne (Somniosus microcephalus). Te ogromne ryby żyją średnio od 250 do 500 lat. Wiek najstarszego złapanego przez człowieka osobnika oszacowano na 392 lata5. Pływające w wodach Oceanu Atlantyckiego i Arktycznego zwierzęta odznaczają się niezwykle wolno przebiegającym procesem dojrzewania. Rokrocznie stają się one dłuższe tylko o 1 cm. Co więcej, zdolność do rozrodu uzyskują dopiero po ukończeniu 150 roku życia6.
Do długowiecznych stworzeń należą także wale grenlandzkie (Balaena mysticetus). To jedyne w zestawieniu ssaki, które nie zamieszkują lądu, ale środowisko wodne. Omawiane wieloryby można spotkać w subarktycznych obszarach Atlantyku oraz w Morzu Ochockim. Dożywają średnio od 150 do nawet 210 lat7. Charakterystyczna dla tych zwierząt niska temperatura ciała przekłada się na wolniejsze tempo zachodzenia procesów metabolicznych. To zaś realnie zmniejsza ryzyko uszkodzenia tkanek. Wale grenlandzkie nie są rekordzistami pod względem długości życia. Niemniej jednak na uwagę zasługuje inna ich cecha. Dysponują one bowiem największym otworem gębowym wśród zwierząt na całym świecie8.
W porównaniu do morskich stworzeń istoty lądowe są znacznie bardziej narażone na szkodliwe oddziaływanie czynników zewnętrznych. To sprawia, że żyją one relatywnie krótko. Jedynym wyjątkiem wśród nich są żółwie słoniowe (Chelonoidis niger) . Zamieszkujące na wyspach Galapagos gady są w stanie dożyć od 170 do nawet 190 lat9. Niestety, gatunek ten jest zagrożony wyginięciem na skutek działania kłusowników oraz niszczenia naturalnych siedlisk żółwi przez zwierzęta domowe i hodowlane. W celu ochrony tych wyjątkowych gadów przed wymarciem na Galapagos założono park narodowy10.
Najstarsze zwierzę na Ziemi
Morze Śródziemne zamieszkuje wyjątkowe stworzenie, które nigdy nie zaznało (i nie zazna) procesu starzenia. To meduza Turritopsis dohrnii, która dysponuje niespotykaną w świecie zwierząt zdolnością do cofania się w rozwoju. W ciągu całego swojego życia przechodzi ona wprawdzie od etapu larwy i polipa aż do formy dorosłej. W każdej chwili może ona jednak odwrócić ten cykl, stając się z powrotem niedojrzałą postacią. Co więcej, zwierzę taki proces przeprowadza wielokrotnie na przestrzeni lat. To sprawia, że jest ono praktycznie nieśmiertelne11.
Owady – życie ulotne jak chwila
Niejako na przeciwstawnym do opisanych powyżej długowiecznych stworzeń biegunie pozostają niektóre owady. W dziedzinie krótkości życia wszystkie inne zwierzęta biją na głowę przede wszystkim jętki amerykańskie (Dolania americana) występujące w Ameryce Południowej. Cały ich cykl życiowy począwszy od jaja i larwy, a skończywszy na dojrzałej postaci, trwa około 2 lat. Jednak w swojej dorosłej formie owady te są w stanie przetrwać jedynie kilka (samice) bądź kilkadziesiąt minut (samce). Na tym etapie życia jętki nie pobierają już żadnego pokarmu. Korzystają jedynie z zapasów nagromadzonych w stadium larwalnym. Wszystkie swoje wysiłki koncentrują natomiast na rozmnażaniu. Jedna samica może złożyć nawet 10 000 jaj. Wypełniają one całe jej ciało (także głowę)12.
Wyjątkowo krótkie życie to także domena innych owadów. Na przykład muszki owocówki (Drosophila melanogaster) w formie imago żyją tylko około 2 tygodni, a muchy domowe (Musca domestica) giną po upływie około 1 miesiąca od osiągnięcia dojrzałej postaci, Także pszczoły robotnice (Apis mellifera) na ogół są w stanie przeżyć maksymalnie 2 miesiące (trutnie obumierają w kilka dni po godach)13. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku jętek, także inne krótko żyjące owady mnóstwo wysiłku wkładają w proces rozmnażania. Samice przed śmiercią są w stanie złożyć od kilkuset do nawet kilkunastu tysięcy jaj. Ma to kluczowe znaczenie dla przetrwania całego gatunku i jest zgodne z zamysłem Boga. Jak mówi Księga Psalmów: Pan jest dobry dla wszystkich i Jego miłosierdzie ogarnia wszystkie Jego dzieła (Ps 145, 9).
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Ile żyje patyczak, jak o nie dbać, co jedzą, ciekawostki
- Jakie są największe żółwie na świecie?
- Gatunki antylopy – zobacz ciekawostki o tych zwierzętach
- Ludzie i mamuty – fakty ukrywane przez dekady
- Tapeżar – problematyczny pterozaur z Wielkiej Brytanii
Przypisy
1. 10 najdłużej żyjących zwierząt, National Geographic, 06.04.2022, https://www.national-geographic.pl/przyroda/10-najdluzej-zyjacych-zwierzat/ [dostęp: 18.03.2025].
2. A. Białek, Najdłużej żyjące zwierzęta. Poznaj rekordy długowieczności w świecie przyrody, National Geographic, 03.01.2023, https://www.national-geographic.pl/przyroda/najdluzej-zyjace-zwierzeta-poznaj-rekordy-dlugowiecznosci-u-zwierzat/ [dostęp: 18.03.2025].
3. D. Działa, Długowieczne zwierzęta – które żyją najdłużej i jak to robią?, Poradnik Zdrowie, 27.09.2019, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/geriatria/dlugowieczne-zwierzeta-ktore-zyja-najdluzej-i-jak-to-robia-aa-XCJ1-jDu7-V3Qc.html [dostęp: 18.03.2025].
4. A. Pavlinec, Najdłużej żyjące zwierzęta na świecie, Ekologia.pl, https://www.ekologia.pl/srodowisko/najdluzej-zyjace-zwierzeta-na-swiecie/ [dostęp: 18.03.2025].
5. D. Działa, Długowieczne zwierzęta – które żyją najdłużej i jak to robią?, dz. cyt.
6. Tamże.
7. A. Pavlinec, Najdłużej żyjące zwierzęta na świecie, dz. cyt.
8. D. Działa, Długowieczne zwierzęta – które żyją najdłużej i jak to robią?, dz. cyt.
9. A. Pavlinec, Najdłużej żyjące zwierzęta na świecie, dz. cyt.
10. Tamże.
11. A. Białek, Najdłużej żyjące zwierzęta. Poznaj rekordy długowieczności w świecie przyrody, dz. cyt.
12. Jakie zwierzęta żyją najkrócej?, Oranges.pl, 30.09.2023, https://oranges.pl/jakie-zwierzeta-zyja-najkrocej [dostęp: 18.03.2025].
13. D. Siemion, 10 najkrócej żyjących zwierząt na świecie. Niektóre dobrze znamy, Klub Zwierzaki, 01.09.2023, https://klubzwierzaki.pl/508222,10-najkrocej-zyjacych-zwierzat-na-swiecie-zdjecia-i-opisy [dostęp: 18.03.2025].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
