Grabarz pospolity (Nicrophorus vespillo) opisany został przez Karola Linneusza w przełomowym, dziesiątym wydaniu Systema Naturae z 1758 roku. Gatunek występuje w strefie palearktycznej. Jest szeroko rozpowszechniony w Europie oraz Azji. Zasiedla tereny od Europy Zachodniej po Mongolię.
Opis
Grabarz pospolity to chrząszcz o długości ciała wynoszącej od 10 do 24 mm. Ma charakterystyczne ubarwienie. Czarne tło pokryw skrzydeł przecinają dwie szerokie, poprzeczne przepaski w odcieniach żółtym lub pomarańczowoczerwonym. Czułki zakończone są czteroczłonową buławką. Pierwszy człon pozostaje czarny, a pozostałe przybierają barwę żółtoczerwoną, czasem z lekkim przyciemnieniem. Przedni brzeg przedplecza porastają żółte włoski. Reszta jest naga. Żółte owłosienie występuje również w tylnej jednej trzeciej krawędzi pokryw. Gatunek wykazuje zmienność barwną. Spotykane osobniki różnią się rozmieszczeniem pomarańczowożółtych plam na czarnych pokrywach skrzydeł.
Chrząszcz ma rozległy zasięg. Występuje niemal w całej Eurazji. Został także zaobserwowany w Stanach Zjednoczonych. W Polsce jest gatunkiem pospolitym.
Rozmnażanie grabarza pospolitego
Grabarz pospolity prowadzi życie silnie związane z padliną, w pobliżu której samica składa jaja. Okres rozrodczy przypada na miesiące od maja do września. Oboje rodzice biorą udział zarówno w przygotowaniu miejsca lęgowego, jak i w późniejszej opiece nad potomstwem. Gdy znajdą ciało niewielkiego zwierzęcia, zwykle gryzonia lub ptaka, zaczynają kopać pod nim jamę. Następnie przysypują je ziemią, tworząc swoisty grobowiec. Niekiedy przesuwają zwłoki w bardziej odpowiednie miejsce przed rozpoczęciem zakopywania. Proces ten może trwać zaledwie dobę – na przykład w przypadku myszy.
Po zakopaniu, chrząszcze oczyszczają ciało z sierści lub piór. Formują z niego kulę, którą umieszczają w specjalnej komorze podziemnej. Samica składa jaja w glebie wokół niej. Po wykluciu larw rodzice przez kilka dni karmią je i chronią. Młode odżywiają się bezpośrednio padliną oraz pokarmem uprzednio nadtrawionym i zwróconym przez dorosłe osobniki. Opieka rodziców nad potomstwem trwa co najmniej 10 dni. Przy niższych temperaturach – nawet do 30 dni. Po zakończeniu fazy larwalnej następuje przepoczwarczenie w glebie, a następnie wyjście na powierzchnię w postaci dorosłego chrząszcza. Osobniki rozwijające się pod koniec sezonu często zimują w stadium poczwarki. Pojawiają się dopiero wiosną jako młode chrząszcze.
Biologia
Grabarz pospolity zaliczany jest do nekrofauny. Ta grupa organizmów wykorzystuje szczątki martwych zwierząt jako źródło pożywienia lub środowisko życia. Chrząszcz żywi się padliną kręgowców, którą lokalizuje dzięki silnie rozwiniętemu zmysłowi węchu. Po znalezieniu odpowiedniego ciała, samiec zaczyna wydzielać intensywny zapach. Wydaje przy tym skrzypiące dźwięki, przyciągające samice. Gdy dojdzie do spotkania pary, chrząszcze wspólnie zakopują padlinę. W ten sposób przygotowują komorę lęgową.
W komorze samica składa do 15 jaj. Po około pięciu dniach z jaj wylęgają się larwy. W ciągu kolejnych 5–6 dni przechodzą one dwie wylinki. W tym czasie karmione są przez rodziców brunatną, półpłynną substancją powstałą z przetrawionej padliny. Później zaczynają żerować samodzielnie. Grabarz pospolity przechodzi przez trzy stadia larwalne. Każde z nich różni się wyglądem. Zjawisko to określane jest jako hipermetamorfoza.
Na ciele grabarzy często można dostrzec roztocza, które korzystają z chrząszczy jako środka transportu. Zjawisko to nosi nazwę forezji. Pajęczaki odżywiają się jajami much składanymi w padlinie. Zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla samych chrząszczy.
Grabarz pospolity – siedlisko
Grabarz pospolity jest obserwowany w różnorodnych środowiskach. Najliczniej występuje w lasach, zarówno nizinnych, jak i górskich. Zasiedla także parki, ogrody, łąki, wrzosowiska, tereny otwarte oraz bagna. Aktywność dorosłych osobników przypada na okres od wiosny do jesieni. Dorosłe chrząszcze polują na larwy innych owadów. Ich larwy z kolei są wyłącznie padlinożerne. Grabarze pospolite dysponują doskonale rozwiniętym węchem. Umożliwia im on szybkie lokalizowanie martwych zwierząt. Po odnalezieniu padliny wydają charakterystyczne dźwięki, pocierając odwłokiem o listewki na tylnych krawędziach pokryw. Tym sygnałem przywabiają inne osobniki.
Gdy znajdą martwego drobnego kręgowca, jak gryzoń czy ptak, chrząszcze zaczynają proces zakopywania jego ciała w ziemi, na głębokość kilkudziesięciu centymetrów. Zajmuje im to kilka godzin. W trakcie rywalizacji o padlinę największa samica odpędza pozostałe. Ostatecznie zostaje tylko jedna para, która finalizuje przygotowanie komory lęgowej.
Zachowanie
Padlina potrafi zwabić wielu osobników grabarza pospolitego. Ostatecznie wyłączną kontrolę nad znaleziskiem uzyskuje jednak tylko jedna para. Zwycięskie chrząszcze rozpoczynają intensywne kopanie ukośnego tunelu. W ciągu kilku godzin wciągają ciało pod ziemię. Następnie samica zaczyna nadgryzać zwłoki. Przygotowuje także miejsce do złożenia jaj – w bocznej galerii prowadzącej do padliny.
Po złożeniu jaj samica powraca do ciała, w którym wygryza otwór w tkance. Rozpoczyna żerowanie. Wydziela przy tym soki trawienne, które częściowo rozkładają tkanki, przygotowując je jako łatwiej przyswajalny pokarm dla przyszłych larw. Te wylęgają się po około pięciu dniach. Od razu mają dostęp do wstępnie przetrawionego pożywienia.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Grabarz żółto-czarny
- Gepard
- Garnela
- Zobacz, jakie są najbrzydsze zwierzęta na świecie
- Prawoślaz lekarski
- Pangea – superkontynent, który uległ rozpadowi
Źródło
https://en.wikipedia.org/wiki/Nicrophorus_vespillo [dostęp: 25.03.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Tlusťa. Licencja: domena publiczna.
