Kajman karłowaty, zwany także kajmanem Cuviera (Paleosuchus palpebrosus) to gatunek gada z rodziny aligatorowatych. Ten niewielki krokodyl zamieszkuje północną i centralną część Ameryki Południowej. Widywany jest w Boliwii, Brazylii, Kolumbii, Ekwadorze, Gujanie Francuskiej, Gujanie, Paragwaju, Peru, Surinamie, Trynidadzie oraz Wenezueli. Preferuje lasy nadrzeczne, a także lasy zalewowe znajdujące się w pobliżu jezior. Można go również spotkać w okolicach szybko płynących rzek i strumieni.
Francuski zoolog George Cuvier po raz pierwszy opisał ten gatunek w 1807 roku. Kajman karłowaty jest jednym z dwóch gatunków rodzaju Paleosuchus, obok P. trigonatus. Spośród wszystkich członków rodziny Caimaninae to właśnie te dwa gatunki są najbliżej spokrewnione z innymi kajmanami. Samce osiągają długość około 1,4 m. Samice natomiast dorastają do 1,2 m. Sprawia to, że zwierzęta te są najmniejszymi przedstawicielami rodziny aligatorowatych oraz krokodyli. Dorosłe osobniki ważą zwykle od 5 do 7 kg.
Mimo niewielkich rozmiarów gady te posiadają silny pancerz ochronny. Składa się on z kostnych łusek i stanowi doskonałe zabezpieczenie przed drapieżnikami. Młode kajmany karłowate żywią się głównie bezkręgowcami, małymi rybami i żabami. Dorosłe osobniki z kolei polują na większe ryby, płazy oraz duże mięczaki. W ciągu dnia zwierzęta te często kryją się w norach.
Samica kajmana Cuviera zakopuje jaja w kopcu, a po upływie mniej więcej trzech miesięcy pomaga młodym wydostać się z gniazda. Zapewnia im opiekę przez pierwsze tygodnie życia. Kajman karłowaty ma szeroki zasięg występowania. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje go za gatunek najmniejszej troski.
Etymologia
Rodzaj Paleosuchus zawdzięcza swoją nazwę greckim słowom palaios (starożytny) oraz soukhos (krokodyl). Nazwa gatunkowa palpebrosus pochodzi z łaciny: palpebra (powieka) oraz osus (pełny).
Taksonomia
Kajman Cuviera, opisany został po raz pierwszy przez Georges’a Cuviera w 1807 roku jako Crocodylus palpebrosus. Początkowo przypisany był do lokalizacji „Cayenne”. Na przestrzeni lat takson ten otrzymał różne nazwy, zależnie od klasyfikacji nadawanej przez kolejnych badaczy, m.in. Crocodilus (Alligator) palpebrosus (Merrem, 1820), Jacaretinga moschifer (Spix, 1825) i Caiman palpebrosus (Gray, 1844). Dopiero Müller w 1924 roku, a następnie Schmidt w 1928 roku ustalili aktualnie używaną nazwę – Paleosuchus palpebrosus. Obecnie nie wyróżnia się podgatunków tej odmiany.
Rodzaj Paleosuchus obejmuje dziś tylko dwa gatunki: kajmana Cuviera (P. palpebrosus) oraz kajmana Schneidera (P. trigonatus). Oba te gatunki występują na terenie Ameryki Południowej. Paleosuchus wyróżnia się brakiem międzyoczodołowego grzbietu oraz obecnością czterech zębów w przedniej części szczęki. Badania molekularne przeprowadzone w 2012 roku wykazały, że populacje kajmana Cuviera z Pantanalu (dorzecze rzeki Madeira oraz Rio Negro) są wyraźnie odseparowane. Może to sugerować, że gatunek ten tworzy skomplikowany zespół gatunków kryptomorficznych.
Opis
Kajman Cuviera to najmniejszy żyjący krokodyl z Nowego Świata. Samce osiągają maksymalnie około 1,6 metra długości. Samice nie przekraczają 1,2 metra. Największy odnotowany okaz miał 1,73 metra długości. Dorosłe kajmany ważą zazwyczaj od 6 do 7 kg, co odpowiada masie młodych większych gatunków krokodyli – w wieku od sześciu do dwunastu miesięcy. Dla porównania dorosłe osobniki większych krokodyli mogą osiągać wagę nawet 37 kg. Charakterystyczna, solidna zbroja na grzbiecie i brzuchu, składająca się z osteodermów, chroni kajmany karłowate przed drapieżnikami.
Głowa kajmana karłowatego ma charakterystyczny, kopulasty kształt z krótkim, gładkim i lekko zadartym pyskiem, który przypomina głowę psa. Górna szczęka wyraźnie wystaje przed dolną. W szczęce górnej znajdują się cztery zęby przedszczękowe i 14-15 zębów szczękowych po obu stronach. Dolna szczęka z kolei mieści 21-22 zęby. Łącznie daje to około 80 zębów. Szyja kajmana jest stosunkowo smukła, a grzbietowe łuski mniej wyraźne niż u innych gatunków. Łuski na ogonie z kolei są małe i skierowane pionowo. Dorosłe osobniki mają ciemnobrązowo-czarne ubarwienie z ciemnobrązową głową. Młode natomiast są brązowe z czarnymi pasami. Ich tęczówki są kasztanowobrązowe, a źrenice mają pionowy kształt.
Zasięg występowania
Kajman karłowaty to gatunek występujący w tropikalnych regionach północnej i centralnej części Ameryki Południowej. Spotkać go można w dorzeczach rzek Orinoko, São Francisco i Amazonki, a także w górnych odcinkach rzek Parana i Paragwaj. Zamieszkuje obszary takich krajów jak Peru, Ekwador, Kolumbia, Wenezuela, Gujana, Surinam, Gujana Francuska, Brazylia, Boliwia, Trinidad i Paragwaj.
Zachowanie
Kajmany Cuviera są głównie nocnymi drapieżnikami. Ich dieta zależy od mikrośrodowiska, w którym się znajdują. Dorosłe osobniki polują na ryby, płazy, drobne ssaki, ptaki, kraby, krewetki, mięczaki, owady i inne bezkręgowce. Młode kajmany jedzą mniej ryb, ale ich dieta obejmuje skorupiaki, kijanki, żaby i ślimaki, a także lądowe bezkręgowce, takie jak chrząszcze. Zwierzęta te zazwyczaj połykają ofiary w całości. W regionie Pantanal gady zapadają w letarg podczas suchej pory roku, utrzymując temperaturę ciała w okolicach 22°C.
Dorosłe kajmany Cuviera zazwyczaj żyją samotnie lub w parach. Okres lęgowy tej rzadko badanej gatunkowo grupy nie wykazuje sezonowego charakteru. Samice budują kopiec z roślin i błota w ukrytym miejscu. Składają tam od 10 do 25 jaj. Temperatura w gnieździe waha się między 26 a 31 °C. Inkubacja trwa około 90 dni. Płeć młodych zależy od temperatury panującej w gnieździe. Świeżo wyklute kajmany pokryte są warstwą śluzu. Matka opiekuje się nimi przez rok. Czasami okres ten wydłuża się do 21 miesięcy. Samice osiągają dojrzałość płciową około 8. roku życia, a samce około 6. roku.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kot błotny – chaus – kot bagienny – kot trzcinowy
- Haemulon Sciurus
- Inżynieria ekosystemów – nietrafione wyjaśnienia
- Transhumanizm – niebezpieczna idea?
- Świadomość – tajemnica dla nauki, dar dla człowieka
- Czym się różni aligator, krokodyl i kajman – poznaj różnice
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Cuvier%27s_dwarf_caiman [dostęp: 28.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Cedricguppy – Loury Cédric. Licencja: CC BY-SA 4.0.
