Ropucha szara, ropucha zwyczajna (Bufo bufo) to gatunek szeroko rozpowszechniony w Europie, z wyłączeniem Irlandii, Islandii, części Skandynawii oraz niektórych wysp śródziemnomorskich. Zasięgiem obejmuje także zachodnią część Azji Północnej oraz niewielkie obszary północno-zachodniej Afryki. Należy do grupy blisko spokrewnionych gatunków, które tworzą tzw. kompleks gatunkowy.
Ropucha szara prowadzi skryty tryb życia. W ciągu dnia zwykle ukrywa się w gęstych zaroślach lub pod kamieniami. Aktywność rozpoczyna o zmierzchu. Noce spędza, polując na bezkręgowce. Porusza się powolnym, niezgrabnym chodem lub krótkimi skokami. Skóra ma szaro-brązowy odcień. Pokryta jest charakterystycznymi, brodawkowatymi wypukłościami.
Ropuchy są zazwyczaj samotnikami, ale w okresie rozrodu gromadzą się w grupach przy wybranych stawach i oczkach wodnych. Samce rywalizują o samice. Jaja składane są w galaretowatych sznurach w wodzie. Wylęgają się z nich kijanki. Po kilku miesiącach rozwoju kijanki przechodzą metamorfozę. Młode osobniki opuszczają wodę i prowadzą życie lądowe.
Chociaż populacja ropuchy zwyczajnej w niektórych regionach maleje, globalnie gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski (ang. least concern) na Czerwonej Liście IUCN. Największym zagrożeniem jest utrata siedlisk, szczególnie osuszanie zbiorników wodnych oraz śmiertelność spowodowana kolizjami drogowymi w trakcie corocznych migracji. Ropucha od dawna funkcjonuje w kulturze i literaturze jako symbol związany z czarami i magią.
Taksonomia
Ropucha zwyczajna po raz pierwszy otrzymała nazwę Rana bufo od szwedzkiego biologa Carla Linneusza w 10. wydaniu Systema Naturae w 1758 roku. Linneusz umieścił w nim wszystkie żaby i ropuchy w jednym rodzaju Rana. Z czasem okazało się jednak, że takson ten wymaga podziału. W 1768 roku austriacki przyrodnik Josephus Nicolaus Laurenti przyporządkował ropuchę szarą do osobnego rodzaju Bufo. Nadał jej nazwę Bufo bufo. Gatunki zaliczane do tego rodzaju należą do rodziny Bufonidae, obejmującej tzw. prawdziwe ropuchy.
Na przestrzeni lat wyróżniono różne podgatunki B. bufo. Ropucha kaukaska zamieszkuje górskie rejony Kaukazu i była kiedyś klasyfikowana jako B. b. verrucosissima. Odznacza się jednak większym genomem. Dlatego obecnie uznaje się ją za odrębny gatunek Bufo verrucosissimus. Ropucha kolczysta (B. b. spinosus) występuje we Francji, na Półwyspie Iberyjskim oraz w Maghrebie. Ma większe rozmiary i bardziej kolczastą skórę niż jej północne odpowiedniki, z którymi w pewnym stopniu krzyżuje się. Dziś funkcjonuje pod nazwą Bufo spinosus. B. b. gredosicola jest ograniczona do pasma górskiego Sierra de Gredos w środkowej Hiszpanii. Wyróżnia się wyjątkowo dużymi gruczołami przyusznymi. Jej ubarwienie jest nakrapiane. Obecnie uznaje się ją za synonim Bufo spinosus.
Ropucha zwyczajna należy do kompleksu gatunkowego, czyli grupy blisko spokrewnionych gatunków, które trudno wyraźnie rozdzielić. Naukowcy przypuszczają, że pierwotny zasięg tych płazów obejmował całą Azję. Izolacja między wschodnimi i zachodnimi kompleksami gatunkowymi nastąpiła w wyniku powstania pustyń. Dokładne relacje taksonomiczne między gatunkami pozostają niejasne.
Badania serologiczne populacji ropuch w Turcji z 2001 roku wykazały, że różnice między Bufo verrucosissimus a Bufo spinosus są nieistotne, co skłoniło naukowców do uznania pierwszego gatunku za synonim drugiego. Analiza filogenetyczna opublikowana w 2012 roku wskazała na długą historię grupy Bufo bufo.
Opis ropuchy szarej
Ropucha zwyczajna może osiągać długość około 15 cm. Samice są zwykle bardziej krępe niż samce, a osobniki południowe większe od tych z północy Europy. Głowa jest szeroka, z dużymi ustami położonymi pod pyskiem, w którym znajdują się dwa małe nozdrza. Ropucha nie posiada zębów. Oczy są wyraźnie wypukłe, z żółtymi lub miedzianymi tęczówkami i poziomymi źrenicami. Tuż za oczami znajdują się dwa wybrzuszenia – ustawione skośnie gruczoły przyuszne. Wydzielają toksyczną substancję, bufotoksynę. Odstrasza ona potencjalnych drapieżników.
Głowa łączy się z tułowiem. Ropuchy nie posiadają wyraźnej szyi. U samców brakuje worka głosowego. Ciało jest szerokie i przysadziste, przylegające do podłoża. Przednie kończyny są krótkie, z palcami odwróconymi do wewnątrz. W okresie rozrodu samiec rozwija poduszeczki godowe na pierwszych trzech palcach. Służą one do przytrzymywania samicy podczas kopulacji. Tylne kończyny są krótsze niż u większości żab. Palce tylnych nóg są długie i niepołączone błoną. Ropucha nie ma ogona. Skóra jest sucha i pokryta drobnymi brodawkami. Ubarwienie jest zwykle jednolite – brązowe, oliwkowobrązowe lub szaro-brązowe, czasem częściowo nakrapiane lub poprzecinane ciemniejszymi pasami. Ropuchy wykazują dymorfizm płciowy. Samice są zazwyczaj bardziej brązowe, a samce nieco szarawe. Spód ciała ma brudnobiały kolor z szaro-czarnymi plamami.
Ropucha zwyczajna może być mylona z ropuchą paskówką (Bufo calamita) i ropuchą zieloną (Bufo viridis). Paskówka jest zwykle mniejsza i ma charakterystyczny żółty pas wzdłuż grzbietu, a ropucha zielona wyróżnia się plamistym ubarwieniem. Gruczoły przyuszne u obu tych gatunków są równoległe, a nie skośne jak u ropuchy szarej. Podobieństwo może też występować z żabą trawną (Rana temporaria), ale jej pysk jest mniej zaokrąglony, skóra wilgotna i gładka, a ruchy wykonywane są głównie skokami.
Ropuchy zwyczajne żyją długo. W niewoli obserwowano osobniki mające nawet 50 lat. Szacuje się, że na wolności przeżywają około 10–12 lat. Ich wiek można określić, licząc pierścienie roczne w kościach palców.
Zasięg występowania
Po żabie trawnej (Rana temporaria), żabie wodnej (Pelophylax esculentus) i traszce zwyczajnej (Lissotriton vulgaris), ropucha szara jest czwartym najczęściej spotykanym płazem w Europie. Występuje na niemal całym kontynencie, z wyjątkiem Islandii, zimnych północnych rejonów Skandynawii, Irlandii oraz wybranych wysp Morza Śródziemnego, takich jak Malta, Kreta, Korsyka, Sardynia czy Baleary. Na wschodzie jej zasięg sięga aż do Irkucka na Syberii. Na południu obejmuje północno-zachodnią Afrykę, głównie górskie obszary Maroka, Algierii i Tunezji. Wschodni wariant gatunku występuje również w Azji, w tym w Japonii.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Ropucha paskówka
- Aga (ropucha) – kururu – ropucha olbrzymia
- Jakie dinozaury żyły w Polsce?
- Największy ssak na świecie – płetwal błękitny
- Naukowcy zadziwieni asymetrią galaktyk wokół Galaktyki Andromedy
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Common_toad [dostęp: 09.09.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Tythatguy1312. Licencja: CC BY-SA 4.0.
