Ciąża słonia – ile trwa, jak przebiega i inne ciekawostki

Ciąża to charakterystyczny dla samic wszystkich ssaków stan fizjologiczny. W jej trakcie rozwijające się młode pozostaje przez jakiś czas w łonie matki. Później przychodzi na świat w wyniku porodu. Okres trwania ciąży i jej przebieg zależy od reprezentowanego przez danego przedstawiciela świata fauny gatunku. Wśród zwierząt lądowych najdłużej trwające ciąże notuje się u słoni¹. Sprawdź, jak długo słonice noszą swoje potomstwo oraz co z tego wynika tak dla nich samych, jak i dla urodzonych przez nie młodych osobników!

Ile słonica jest w ciąży?

Wśród ssaków z rodziny słoniowatych wyodrębnia się trzy gatunki. Są to słoń indyjski (zwany też azjatyckim), słoń afrykański oraz słoń leśny. Słonie indyjskie zwykle stają się zdolne do rozrodu w wieku około 12 lat. Natomiast słonie afrykańskie i słonie leśne z reguły uzyskują dojrzałość płciową niedługo po ukończeniu 14 albo 15 roku życia².

Długość ciąży u słonic azjatyckich jest zróżnicowana. Niektóre młode przychodzą na świat po upływie 19 miesięcy od momentu zapłodnienia. Natomiast w przypadku innych czas między zapłodnieniem a porodem wynosi od 20 do 21 miesięcy. Naukowcy wiążą wspomniane różnice z płcią noworodka. Zwykle krótsza ciąża kończy się przyjściem na świat samiczki, a dłuższa samczyka³. 

Wspomniane zróżnicowanie nie dotyczy ani słoni afrykańskich, ani ich leśnych kuzynów. Młode u tych zwierząt na ogół rodzą się po 22 miesiącach od momentu zajścia przez samicę w ciążę⁴. Czasem jednak obserwuje się kilkunasto- lub kilkudziesięciodniowe odchylenia od normy. Badacze wskazują, że na ten stan rzeczy oddziałują rozmaite czynniki, np. ogólny stan zdrowia matki albo warunki środowiskowe⁵.

Przebieg ciąży u samic słoni

Ciąża słonic dzieli się na trzy etapy. Pierwszy z nich trwa około 6-7 miesięcy. W tym czasie powstają i formują się podstawowe narządy oraz układy w ciele płodu. Pod koniec wskazanego okresu długość nienarodzonego młodego osobnika wynosi około 30 cm. Samice będące w pierwszych miesiącach ciąży zwykle mają duży apetyt. Mogą pochłaniać nawet o połowę więcej pokarmu niż do tej pory. Równocześnie zachowują się bardzo ostrożnie i nieufnie. Najchętniej kryją się w środku stada (czyli w miejscu najmniej narażonym na ryzyko ataku ze strony drapieżników)⁶.

Drugi etap przypada na okres od 8 do 14 miesiąca ciąży. Jest to czas intensywnego wzrostu płodu, który w tym okresie podwaja, a czasem nawet potraja swoje dotychczasowe wymiary. Wraz z upływem kolejnych tygodni i miesięcy dochodzi do szybkiego rozwoju układu nerwowego. Słoniątko coraz częściej porusza się w łonie matki. Na tym etapie kształtuje się także jego trąba⁷.

Trzecia faza trwa od 15 miesiąca ciąży aż do porodu. To okres, w którym słoniątko intensywnie przybiera na wadze. Długość jego ciała tuż przed samym rozwiązaniem oscyluje na poziomie około 170 cm. Na tym etapie szczególnie szybko rozwija się mózg zwierzęcia oraz jego narządy zmysłów. U słonicy można natomiast zaobserwować znacznie powiększony brzuch. Także jej gruczoły mleczne stają się doskonale widoczne. Przyszła matka męczy się bardzo szybko. Dlatego większą część dnia poświęca na odpoczynek. Pozostałe samice w stadzie dostarczają jej pożywienia, chronią ją także przed atakiem drapieżników. Robią to poprzez ustawienie się wokół niej w charakterystyczny krąg⁸.

Jak wygląda poród u słoni?

Słonice zwykle wydają na świat młode w otoczeniu innych samic ze stada. Towarzyszki przyszłej matki w trakcie rozwiązania otaczają ją ze wszystkich stron. Dzięki temu żadne inne zwierzę nie ma do niej dostępu. Sam poród trwa zaledwie kilka minut. Odbywa się on na stojąco. W pierwszej kolejności z pochwy samicy wyłania się głowa i przednie łapy słoniątka. Słoniowe noworodki zwykle osiągają około 1 metra wysokości. Ich średnia waga może natomiast wynosić od 91 kg w przypadku słoni azjatyckich oraz 165 kg w przypadku słoni afrykańskich⁹. 

Młode słonie przyjmują pozycję stojącą w ciągu kilku minut od narodzin. Po upływie kolejnej godziny są w stanie samodzielnie chodzić. Matka karmi je mlekiem przez kolejne 2-3 lata życia. Jednak już półroczne maluchy zaczynają stopniowo coraz częściej uzupełniać swoją dietę pokarmem roślinnym, złożonym głównie z trawy i liści drzew¹⁰. Młode samice po usamodzielnieniu się zostają pełnoprawnymi członkami stada. Przez całe życie pozostają w bliskiej relacji ze swymi matkami i innymi spokrewnionymi z nimi samicami¹¹. Samce natomiast zostają przepędzone i grupują się w stada złożone z samych osobników płci męskiej.

Czy słonice rodzą bliźnięta?

Zdecydowana większość ciąż, tak u słoni indyjskich, jak i afrykańskich oraz leśnych, kończy się przyjściem na świat tylko jednej młodej samiczki lub samczyka. Czasem jednak zdarzają się ciąże bliźniacze, jakkolwiek takie przypadki stanowią zaledwie 1% wszystkich porodów u przedstawicieli rodziny słoniowatych. Wśród słoniowych bliźniąt przeważają pary jednojajowe (czyli jednej płci). Znacznie rzadziej rodzą się bliźniaki dwujajowe różnej płci. Ostatni taki przypadek zanotowano w czerwcu 2024 roku w Tajlandii. Matką bliźniaczego rodzeństwa została tam 36-letnia słonica o imieniu Jamjuree¹².

Dlaczego porody bliźniąt stanowią ewenement w świecie słoni? Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na zwiększone ryzyko śmierci osobników, pochodzących z ciąż mnogich. Matki dwóch słoniątek często nie są w stanie wyprodukować wystarczającej ilości mleka dla obu swoich potomków. W dłuższej perspektywie czasowej może to skutkować niedożywieniem obu młodych lub przynajmniej jednego z nich¹³.

Częstotliwość zachodzenia w ciążę u samic słoni

Zazwyczaj słonice w ciągu całego swojego życia wydają na świat około 6-7 młodych. Odstępy pomiędzy kolejnymi ciążami wynoszą średnio 4-5 lat. W sprzyjających warunkach środowiskowych cykl reprodukcyjny u słoni może skrócić się do trzech lat. Jeśli jednak dana samica żyje na terenie z utrudnionym dostępem do pożywienia i wody, wspomniany cykl zazwyczaj wydłuża się do 7-8 lat¹⁴.

U słonic nie występuje odpowiednik ludzkiej menopauzy. Szczyt płodności u tych zwierząt przypada na okres pomiędzy 14 a 50 rokiem życia. Po tym czasie następuje naturalny spadek skali reprodukcji. Na tym etapie życia samice są ciągle zdolne do wydania na świat zdrowego potomstwa. Prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest wtedy jednak relatywnie niskie, a odstępy czasowe między kolejnymi porodami wydłużają się¹⁵.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Jak widzą muchy i owady?
• Uzębienie krowy, czyli o tym, czy krowy mają zęby w górnej szczęce
• Czy ćmy gryzą ludzi i jak długo żyją w domu?
• Czym się różni aligator, krokodyl i kajman – poznaj różnice
• Miłość Boga poddana ciężkiej próbie – cz. 1: potop Noego
• Koniec świata – dlaczego tak się go boimy?

Przypisy

1. Ciąża w świecie zwierząt, Ekologia.pl, https://www.ekologia.pl/srodowisko/ciaza-w-swiecie-zwierzat/, [dostęp: 25.02.2025].2. A. Białek, Czy znasz te ciekawostki o słoniach? Niezwykła jest przyczyna ich śmierci w podeszłym wieku, National Geographic, 21.01.2024, https://www.national-geographic.pl/przyroda/ciekawostki-o-sloniach-niezwykle-fakty-o-tych-ogromnych-ssakach/, [dostęp: 25.02.2025].
3. Tamże.
4. Tamże.
5. Ile słonie są w ciąży, Oranges, 02.09.2023, https://oranges.pl/ile-slonie-sa-w-ciazy, [dostęp: 25.02.2025].
6. Tamże.
7. Tamże.
8. Tamże.
9. Wszystko o słoniach – narodziny i opieka nad dziećmi, United Parks and Resorts, https://seaworld-org.translate.goog/animals/all-about/elephants/care-of-young/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=rq, [dostęp: 25.02.2025].
10. Tamże.
11. 7 niesamowitych mam ze świata zwierząt, WWF, https://www.wwf.pl/aktualnosci/7-niesamowitych-mam-ze-swiata-zwierzat, [dostęp: 25.02.2025].
12. S. Mowbray, Dlaczego tak rzadko zdarza się, aby słonie rodziły bliźnięta, Magazyn Discovery, 18.12.2024, https://www-discovermagazine-com.translate.goog/planet-earth/why-its-remarkably-rare-for-elephants-to-give-birth-to-twins?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=rq&_x_tr_hist=true, [dostęp: 25.02.2025].
13. Tamże.
14. Córki długowiecznych słonic same żyją dłużej, mają też więcej młodych, Nauka w Polsce, 21.01.2016, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C408098%2Ccorki-dlugowiecznych-slonic-same-zyja-dluzej-maja-tez-wiecej-mlodych.html, [dostęp: 25.02.2025].
15. Tamże.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.