Bdelloidea to typ wrotków zamieszkujących słodkowodne środowiska oraz mchy na całym świecie. Znanych jest ponad 450 gatunków bdelloidów, które różnią się między sobą głównie budową ciała. Charakterystycznymi cechami bdelloidów są wyłącznie partenogenetyczne rozmnażanie oraz zdolność przetrwania w suchych i ekstremalnych warunkach, gdzie wchodzą w stan anabiozy w każdym etapie życia.
Wrotki bdelloidowe to mikroskopijne organizmy, większość z nich jest zbyt mała, aby zobaczyć je gołym okiem, ale mogą być dostrzegane jako malutkie białe punkty przez słabe szkło powiększające, zwłaszcza w jasnym świetle.
Identyfikacja
Wrotki bdelloidowe można rozpoznać jedynie w żywych osobnikach, ponieważ wiele cech istotnych dla klasyfikacji jest związanych z ich odżywianiem i poruszaniem się. Identyfikacja genetyczna jest możliwa u martwych osobników, ale po konserwacji osobniki kurczą się, co utrudnia analizę.
Morfologia
Ciało bdelloidów dzieli się na trzy główne obszary: głowę, tułów i nogę. Bdelloidy mają dobrze rozwiniętą koronę (aparat rzęskowy/wrotny), która dzieli się na dwie części i jest umieszczona na głowie.
Układ pokarmowy i rozrodczy bdelloidów znajduje się w tułowiu, z żołądkiem jako najbardziej wyraźnym organem. Niektóre rodzaje bdelloidów można zidentyfikować poprzez obecność wyraźnych, kulistych grudek w żołądku, które są wydalane jako odchody (inne rodzaje wydalają w formie luźnych mas).
Większość bdelloidów chowa nogę podczas jedzenia (oprócz czterech rodzajów, które jej nie mają). Taka możliwość wpływa nie tylko na sposób odżywiania się, ale także na poruszanie się (na przykład w sposób ślizgowy lub tworząc pętle).
Odżywianie
Większość z bdelloidów używa rzęsek w aparacie wrotnym do tworzenia prądów wodnych, które transportują pokarm przez usta do otworu gębowego, który jest przystosowany do mielenia jedzenia. Te wrotki odżywiają się bakteriami, glonami, detrytusem i innymi cząstkami zawieszonymi w wodzie.
Ruch
Bdelloidy mają trzy główne metody poruszania się: swobodne pływanie, pełzanie wzdłuż podłoża poprzez naprzemienny ruch głowy i ogona oraz tryb osiadły.
Rozmnażanie
U bdelloidów nigdy nie zaobserwowano samców, a samice rozmnażają się wyłącznie przez partenogenezę – formę rozmnażania bezpłciowego, w której zarodki rozwijają się bez zapłodnienia. Każdy osobnik ma parę gonad.
Zachowanie w odpowiedzi na stres
Bdelloidy potrafią przetrwać zmiany środowiskowe, przechodząc w stan uśpienia zwany anabiozą, który pozwala im na szybkie odwodnienie się. Przygotowując się do tego stanu, organizm zmienia wiele procesów metabolicznych, np. wytwarza substancje ochronne.
W tym stanie bdelloidy mogą przetrwać aż do momentu, gdy warunki znów staną się sprzyjające. Wtedy nawadniają się i odzyskują aktywność w ciągu kilku godzin. Bdelloidy potrafią przetrwać w tym stanie do 9 lat, czekając na lepsze warunki.
Wylęganie młodych następuje tylko w optymalnych warunkach. Bdelloidy posiadają unikalny mechanizm, który pomaga im radzić sobie z jednym z głównych zagrożeń związanych z rozmnażaniem bezpłciowym. Organizmy bezpłciowe mogą zostać wygaszone przez szybko zmieniające się pasożyty i patogeny, ponieważ nie mogą szybko zmieniać swoich genotypów, aby nadążyć w tej niekończącej się rywalizacji.
W populacjach bdelloidów wiele pasożytów jest jednak eliminowanych podczas długotrwałego wysychania. Ponadto, wysuszone bdelloidy są łatwo przenoszone przez wiatr z zainfekowanych siedlisk do nowych, czystych lokalizacji, co pozwala im unikać pasożytów przez przemieszczanie się w czasie i przestrzeni zamiast polegać na rozmnażaniu płciowym, aby zmieniać swój genotyp.
Podczas pełnego wysychania DNA bdelloidów dzieli się na wiele fragmentów. Po nawodnieniu organizmy mogą wchłonąć obce fragmenty DNA do swojego genomu.
Bdelloidy są niezwykle odporne na uszkodzenia spowodowane promieniowaniem jonizującym dzięki temu, że mogą przetrwać w stanie uśpienia. Jest to możliwe dzięki skutecznym mechanizmom naprawy pęknięć podwójnej nici DNA, który został badany u dwóch gatunków Bdelloidea i wydaje się obejmować rekombinację mitotyczną między homologiczny obszarami DNA.
Transfer genów
Udokumentowano duże transfery genów bakterii, roślin i grzybów do bdelloidów.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Bdelloidea [dostęp: 10.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Damián H. Zanette. Licencja: domena publiczna.
