Żółw błotny (Emys orbicularis) to gatunek długowiecznego żółwia słodkowodnego, który należy do rodziny Emydidae. Zasięg jego występowania rozciąga się na cały obszar zachodniej Palearktyki. Żółw błotny jest jedynym gatunkiem żółwia żyjącym naturalnie w Polsce.
Zasięg występowania i siedlisko
Żółw błotny występuje powszechnie w Europie Środkowo-Wschodniej oraz Europie Południowej. Przedstawicieli tego gatunku można także spotkać na terenie zachodniej Azji oraz w północnych regionach Afryki śródziemnomorskiej.
Żółw błotny niegdyś występował powszechnie również w Europie Zachodniej, a także na Wyspach Brytyjskich i w Skandynawii. Obecnie we Francji istnieje sześć znaczących populacji tego żółwia. Jednak ich liczebność ulega systematycznemu zmniejszeniu. To sprawia, że żółw błotny w tym kraju jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem.
W Szwajcarii gatunek ten wyginął na początku XX wieku. Jednak przeprowadzona w 2010 roku próba jego introdukcji zakończyła się sukcesem. Zadania przywrócenia żółwia błotnego do historycznych siedlisk podjęto się również na terenie Wielkiej Brytanii. Za sprawny przebieg tego procesu odpowiadała organizacja Celtic Reptile & Amphibian ze Staffordshire.
Siedlisko
Naturalnym środowiskiem życia żółwia błotnego są otoczone gęstym lasem mokradła. Przedstawiciele tego gatunku niekiedy osiedlają się na terenach wyżynnych. Żółw błotny zalicza się do zwierząt półwodnych. Zazwyczaj przebywa na terenach położonych w pobliżu zbiorników wodnych. Typowy reprezentant tego gatunku sporadycznie przemieszcza się na odległość do 1 km od wody. Zdarza się jednak, że dystans ten zwiększa się nawet do 4 km.
Biologia
Morfologia
Żółw błotny zalicza się do zwierząt o średnich rozmiarach ciała. Jego pancerz zwany karapaksem w zależności od miejsca występowania danego osobnika osiąga długość wynoszącą od 12 do 38 cm. Karapaks może mieć ciemnobrązowy lub czarny kolor z zielonkawym odcieniem. Głowę i łapy zwierzęcia pokrywają charakterystyczne żółte plamki. Żółtawym odcieniem wyróżnia się także zlokalizowany w brzusznej części plastron.
Na przebieg rozwoju żółwi błotnych w znaczącym stopniu wpływają warunki środowiskowe. Dotyczy to w szczególności temperatury otoczenia, która oddziałuje nie tylko na tempo wzrostu młodych osobników i osiągane przez nie rozmiary ciała, ale także na liczbę składanych przez samicę jaj.
U żółwi błotnych występuje dymorfizm płciowy. Przejawia się on przede wszystkim w widocznych różnicach w budowie czaszki i głowy pomiędzy przedstawicielami obu płci. Dorosłe samce zazwyczaj są też znacznie mniejsze od samic. Dzięki temu przemieszczają się szybciej. Na ogół przemierzają też większe odległości w porównaniu do osobników płci żeńskiej.
Dieta
Żółw błotny jest zwierzęciem wszystkożernym. To oznacza, że w skład jego diety wchodzi zarówno pokarm pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Mięsem żywią się głównie młode osobniki. Starsze żółwie preferują natomiast pokarm roślinny.
Wspomniane tendencje występują u niemal wszystkich przedstawicieli rodziny Emydidae. Po zakończeniu okresu godowego żółwie błotne na ogół poszukują jedzenia o niższej wartości energetycznej. Taki pokarm bowiem sprzyja szybszej regeneracji organizmu.
Gniazdowanie
Żółwie błotne – podobnie jak większość żółwi słodkowodnych – zazwyczaj składają jaja na lądzie w pobliżu zbiorników wodnych. Niekiedy jednak miejsce złożenia jaj jest oddalone od wody nawet o 150 m. Samice starannie wybierają miejsce do gniazdowania. Cały ten proces może im zająć od kilku godzin do nawet kilku dni. Po znalezieniu właściwego miejsca samica wykopuje w ziemi niewielką jamę i tam składa jaja. Zwykle zajmuje jej to kilkadziesiąt minut, choć w niesprzyjających warunkach środowiskowych czas ten może wydłużyć się do kilku godzin.
Samice żółwia błotnego na ogół pozostają wierne jednemu miejscu gniazdowania. Wracają tam za każdym razem w celu złożenia jaj. W przypadku, gdy panujące w danej lokalizacji warunki uległy pogorszeniu, samice szukają nowego miejsca gniazdowania, Zazwyczaj usytuowane jest ono w pobliżu pierwotnego.
Warunki środowiskowe wywierają ogromny wpływ na inkubację jaj i przeżywalność młodych, Negatywne zmiany zachodzące w otoczeniu mogą także przyczynić się do dysproporcji płciowych wśród młodocianych osobników.
Śmiertelność
Śmiertelność wśród młodych żółwi błotnych jest wysoka. Na ten stan rzeczy wpływają przede wszystkim niekorzystne zmiany klimatyczne. Poważne zagrożenie dla populacji tego gatunku stanowi również postępująca z biegiem czasu urbanizacja. Budowa dróg i osiedli mieszkaniowych prowadzi do fragmentacji siedlisk. Dodatkowo młode wykluwające się z jaj złożonych w pobliżu autostrad narażone są na śmierć pod kołami samochodów.
Dzięki długowieczności starszych osobników oraz regularnemu składaniu przez nie jaj liczebność żółwi błotnych w większości naturalnych siedlisk utrzymuje się na optymalnym poziomie.Większość reprezentantów tego gatunku żyje od 40 do 60 lat. Niektóre osobniki są jednak zdolne przeżyć 100 lat. Taka sytuacja zdarza się jednak stosunkowo rzadko.
Duże niebezpieczeństwo dla żółwi błotnych stanowią inne gatunki tych gadów, np. żółwie czerwonolice. Sprowadzane z innych regionów świata osobniki stanowią poważną konkurencję dla przedstawicieli rodzimych gatunków. Na ogół są one bowiem większe i silniejsze od żółwi błotnych.
Pasożyty
Żółw błotny jest żywicielem różnych pasożytów. Wśród nich można wymienić m.in. Haemogregarina stepanovi, monogeny z rodzaju Polystomoides, a także przywry z rodzaju Spirhapalum. Na żółwiu błotnym bytują też liczne gatunki nicieni.
Wpływ człowieka
Żółwie błotne niegdyś były hodowane jako zwierzęta domowe. Obecnie jednak w niewoli można trzymać tylko osobniki, które przyszły na świat w zarejestrowanych hodowlach. Zabronione jest natomiast polowanie na żyjące dziko żółwie w celu uczynienia z nich zwierząt hodowlanych.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/European_pond_turtle [dostęp: 04.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Luis Fernández García. Licencja: CC BY-SA 3.0.
