Bielik, orzeł bielik, birkut (Haliaeetus albicilla) to duży ptak drapieżny, szeroko występujący w strefie umiarkowanej na terenie Eurazji. Jak wszystkie orły należy do rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).
Występowanie
Zasięg występowania bielika jest szeroki, gniazduje on na obszarach od Grenlandii i Islandii, aż po Hokkaido w Japonii. Mimo to jako gatunek gniazdujący jest dosyć rzadki i występuje nierównomiernie, głównie ze względu na działalność człowieka. Czynniki zagrażające populacji bielika obejmują zmiany siedlisk, niszczenie terenów podmokłych, a także przypadkowe zatrucia i nieudane próby gniazdowania. W rezultacie bielik był już uznawany za gatunek zagrożony lub wymarły w kilku krajach, jednak niektóre populacje udało się odtworzyć dzięki ochronie rządowej oraz wysiłkom działaczy na rzecz ochrony przyrody, którzy dbali o siedliska i miejsca gniazdowania tego gatunku. Bieliki spędzają większość roku w pobliżu dużych zbiorników wodnych, zarówno słono-, jak i słodkowodnych, takich jak jeziora, mokradła, bagna i rzeki. Potrzebują starych drzew lub odpowiednich klifów nadmorskich do gniazdowania oraz obfitości pożywienia, w tym ryb i ptaków wodnych, a także innych dostępnych ofiar.
Opis
Birkut jest jednym z największych ptaków drapieżnych na świecie. Osiąga długość od 66 do 94 cm, a rozpiętość jego skrzydeł waha się od 1,78 do 2,45 m. W przeciwieństwie do wielu innych ptaków drapieżnych młode bieliki zwyczajne często mają podobną masę ciała co dorosłe osobniki. Najczęściej charakteryzują się także nieco większą średnią długością skrzydeł i ogona niż dorosłe ptaki. Masa ciała samic bielika zwyczajnego zazwyczaj mieści się w przedziale od 4 do 6,9 kg, podczas gdy samce ważą zazwyczaj od 3,1 do 5,4 kg. Długość dzioba wynosi od 45 do 65 mm.
Dorosły bielik zwyczajny ma zazwyczaj szarobrązowe upierzenie. Pióra na ciele i skrzydłach są stosunkowo jednolite, chociaż pokrywy skrzydeł bywają nieco jaśniejsze. Głowa, szyja i górna część piersi mają wyraźnie delikatniejszy odcień. Najjaśniejsze osobniki mogą mieć barwę od kremowordzawej do jasnoszarobrązowej. Uważa się, że w niektórych populacjach upierzenie może jaśnieć z wiekiem, choć możliwe, że istnieje również genetyczny czynnik wpływający na tego rodzaju zmiany. Niektóre dorosłe bieliki mogą mieć głębszy ciemnobrązowy kolor, czasami z rdzawym odcieniem. Brązowe upierzenie dorosłych osobników sprawia, że ich charakterystyczny biały ogon wyraźnie się wyróżnia. Wszystkie nieopierzone części ciała tego ptaka są żółte. Młode bieliki są znacznie ciemniejsze od dorosłych i mają bardziej nierównomierne oznaczenia z białymi brzegami piór, które mogą występować w różnych miejscach, głównie na spodzie ciała i pod skrzydłami.
Gniazda
Bieliki zazwyczaj budują swoje gniazda w dużych drzewach, preferując iglaste. Gniazda te mogą znajdować się w wysokich rozwidleniach pnia, na poziomie korony drzewa lub na dużych bocznych gałęziach. Kluczowym czynnikiem przy wyborze lokalizacji gniazda jest dostępność pożywienia. Okres składania jaj zależy od szerokości geograficznej. Jaja bielików są białe, osiągają wagę od 120 do 148 g. Czas wysiadywania jaj wynosi od 34 do 46 dni i uczestniczy w nim także samiec, choć samica wykonuje tę czynność przez około 80% czasu trwania procesu.
Pożywienie
Bieliki zwyczajne mogą zamieszkiwać różnorodne środowiska, jednak zwykle są one ściśle związane z wodą. Drapieżniki te preferują tereny nizinne. W niektórych częściach Azji Centralnej i Syberii można je spotkać na wysokościach od 1500 do nawet 2300 m n.p.m., pod warunkiem występowania w tym miejscu wody. W niektórych miejscach bieliki odwiedzają komercyjne gospodarstwa rybackie i inne miejsca z łatwą dostępnością pokarmu. Unikają jednak terenów przemysłowych. Dieta bielika zwyczajnego jest zróżnicowana, zmienia się także ze względu na porę roku. W jadłospisie tych ptaków często znajdują się ryby, ptaki, a sporadycznie również ssaki. Birkuty to potężne ptaki, zdolne także do polowania na duże zdobycze, jednak podobnie jak wiele innych drapieżników preferują zdobycz, która jest łatwa do uchwycenia i stosunkowo bezbronna. W okresie zimowym, a także okazjonalnie w innych porach roku, bieliki często żywią się padliną, korzystając ze znalezionych przypadkowo resztek lub obserwując aktywność innych drapieżników, takich jak wrony czy sępy. Bieliki regularnie kradną także pożywienie od wydr oraz innych ptaków. Ich dzienne zapotrzebowanie na pokarm wynosi od 500 do 600 g, co odpowiada około 10% masy ciała ptaka.
Źródła
1. https://en.wikipedia.org/wiki/White-tailed_eagle [dostęp: 19.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Francesco Veronesi. Licencja: CC BY-SA 2.0.
