Na przełomie XIX i XX wieku, bazując na różnych tradycjach badawczych, takich jak teologia, filozofia, psychologia i nauki biomedyczne, zaczęto dostrzegać potrzebę wdrożenia w praktyce medycznej holistycznego podejścia do opieki nad pacjentem. Podejście to uwzględniało nie tylko aspekty fizyczne, ale również psychologiczne, religijne i duchowe, zapewniając pacjentom bardziej kompleksową opiekę1.
Dziś proces leczenia nadal jest złożony i obejmuje wiele aspektów zdrowia pacjenta. Oprócz tradycyjnych metod leczenia coraz większy nacisk kładzie się na rolę duchowego wsparcia w procesie zdrowienia. Tego typu wsparcie może mieć istotny wpływ na samopoczucie pacjenta oraz jego zdolność do radzenia sobie z chorobą.
Co to jest duchowe wspomaganie?
Duchowe wspomaganie obejmuje wsparcie pacjentów w ich poszukiwaniach sensu, celu i nadziei podczas walki z chorobą. Może przybierać różne formy w zależności od przekonań pacjenta, jego religii lub filozofii życiowej. Niektóre osoby korzystają z duchowego wsparcia poprzez modlitwę lub kontemplację. Inni szukają inspiracji w naturze, sztuce lub bliskich relacjach z innymi ludźmi.
Korzyści duchowego wspomagania w procesie leczenia:
1. Poczucie nadziei
Wsparcie duchowe pomaga pacjentom odnaleźć nadzieję i siłę w trudnych chwilach. To może zwiększyć ich motywację do kontynuowania terapii i dbania o swoje zdrowie. Duchowość tradycyjnie była rozpatrywana w kontekście relacji z Bogiem i praktyk religijnych. Niemniej jednak nawet w przypadku braku takich związków ludzie nadal odczuwają silną potrzebę znalezienia sensu życia, spełnienia, a także poszukiwania znaczenia i celu istnienia. Te aspekty pozostają kluczowymi elementami duchowości dla wielu osób, niezależnie od ich przekonań religijnych czy światopoglądu2.
2. Większa odporność psychiczna
Duchowe praktyki przynoszą szereg korzyści, które mogą wpływać na poprawę odporności psychicznej. Dzięki modlitwie osoby mogą lepiej zarządzać stresem i niepokojem, co jest szczególnie ważne w przypadku długotrwałych chorób. Praktyki duchowe mogą również pomóc w rozwoju silniejszej tożsamości i poczucia sensu życia, wzmacniając odporność na trudności życiowe.
3. Lepsze zrozumienie siebie
Duchowe poszukiwania mogą pomóc pacjentom lepiej zrozumieć siebie, swoje wartości i cele życiowe, co może pozytywnie wpłynąć na proces leczenia. Szczególnie w trudnych chwilach, kiedy szukamy kontaktu z Siłą Wyższą, możemy zagłębić się w swoje wnętrze, odkrywając aspekty, które dotąd pozostawały niezauważone. To pozwala nam zrozumieć, co w życiu jest naprawdę istotne. Ta introspekcja bez wątpienia pogłębi samoświadomość i ukierunkuje podejmowanie dalszych decyzji.
4. Wsparcie społeczności
Wiele osób znajduje wsparcie duchowe w swojej społeczności religijnej lub filozoficznej. To może dostarczyć dodatkowej pomocy emocjonalnej i psychologicznej podczas leczenia. Jeżeli są to organizacje religijne, pacjent może liczyć na tak ważną dla niego modlitwę, która w tamtym momencie nabiera nie tylko większego znaczenia, ale i mocy. To dodatkowo dodaje nadziei, ale też pomaga zbudować jeszcze silniejsze więzi zarówno z przyjaciółmi, jak i z Bogiem.
5. Ograniczenie ilości samobójstw
Jednym z pierwszych ważnych przykładów badań nad wpływem religijności na życie społeczne są prace Émile’a Durkheima opublikowane w 1897 roku. Durkheim wykazał, że religijność może być czynnikiem chroniącym przed popełnieniem samobójstwa, co sugeruje, że silniejsze więzi społeczne, jakie religia może zapewnić, mają pozytywny wpływ na jednostki3.
Badania nad wpływem religijności i duchowości na zdrowie psychiczne oraz proces leczenia wskazują na ich istotną rolę w kompleksowej opiece nad pacjentem. Prace naukowe, w tym analizy D. B. Larsona i współpracowników, potwierdzają pozytywny wpływ zaangażowania religijnego na zdrowie psychiczne, co wyznacza nowe kierunki dla praktyk medycznych i terapeutycznych.
Włączenie wartości duchowych do psychoterapii, szczególnie w latach 80. XX wieku, doprowadziło do powstania specjalnych programów leczenia m.in. dla osób z uzależnieniami. Te rozwinięcia podkreślają znaczenie uwzględniania aspektów duchowych w podejściu do opieki nad pacjentami, co może przynieść korzyści dla ich samopoczucia i skuteczności leczenia4.
Jak włączyć duchowe wspomaganie do procesu leczenia?
- Rozmowy z pacjentem: personel medyczny powinien pytać pacjentów o ich potrzeby i preferencje duchowe, aby móc dostosować wsparcie do ich indywidualnych potrzeb. Wiedząc, jak wielkie znaczenie ma religijność w procesie leczenia, medycyna powinna podchodzić holistycznie i uwzględniać to, co ważne dla pacjenta, szczególnie jeżeli ma to znaczenie dla jego zdrowia.
- Współpraca z duchownymi lub doradcami duchowymi: współpraca z duchownymi lub doradcami duchowymi może zapewnić pacjentom wsparcie zgodne z ich przekonaniami. Obecnie w placówkach medycznych mamy do czynienia z wizytami księdza, niekiedy jest również możliwość udania się pacjentów do pobliskiej kaplicy, w której odbywają się nabożeństwa. Jednak jest to sporadyczna pomoc z udziałem duchownych, a wiedząc – na podstawie wielu badań naukowych – jak ogromne ma to znaczenie, warto w większym stopniu pochylić się nad tego rodzaju pomocą.
- Zapewnienie przestrzeni do duchowych praktyk: zapewnienie przestrzeni do duchowych praktyk jest kluczowym elementem wspierania pacjentów w ich procesie leczenia. Pacjenci powinni mieć możliwość uczestniczenia w modlitwach czy kontemplacji w spokojnych, komfortowych warunkach, które sprzyjają skupieniu i wyciszeniu. Dostęp do takiej przestrzeni może pomóc w osiągnięciu stanu wewnętrznej harmonii i równowagi, co może pozytywnie wpłynąć na ich samopoczucie i zdolność do radzenia sobie z chorobą. Wsparcie duchowe w przyjaznym otoczeniu może także zwiększyć poczucie bezpieczeństwa i nadziei, co jest istotne w procesie zdrowienia.
Kończąc, badania wykazują, że osoby o wyższym poziomie religijności doświadczają niższego poziomu lęku, rzadziej występują u nich negatywne objawy stresu oraz różne zaburzenia, takie jak zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości, depresja czy schizofrenia. Ponadto większa religijność jest powiązana z większą odpornością na stres, optymizmem i pozytywnym nastawieniem do życia, a także zmniejszonym ryzykiem popełnienia samobójstwa5.
Duchowe wspomaganie może odgrywać kluczową rolę w procesie leczenia pacjenta. Wspierając pacjentów na poziomie duchowym, można poprawić ich samopoczucie, zwiększyć motywację do leczenia i pomóc im radzić sobie z trudnościami związanymi z chorobą. Dlatego ważne jest, aby personel medyczny był świadomy i otwarty na duchowe potrzeby pacjentów, aby zapewnić kompleksową opiekę zdrowotną. Pacjenci wskazują na potrzebę dyskusji o religii i duchowości oraz chcą, aby te tematy były uwzględnione w procesie leczenia. Mimo to polski personel medyczny wciąż nie posiada wystarczającego poziomu wiedzy i przygotowania w tych obszarach6.
Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach
Przypisy
- J. Żołnierz, J. Sak, Modern research on religious influence on human health, „Journal of Education Health and Sport”, 2017, 7(4), s. 101-102.
- E. C. Fradelos, F. Tzavella, E. Koukia i wsp., Integrating chronic kidney disease patient’s spirituality in their care: health benefits and research perspectives, „Mater Sociomed”, 2015, 27(5), s. 355.
- P. Zagożdżon, Związek między religią a zdrowiem w badaniach epidemiologicznych, ,,Polski Merkuriusz Lekarski”, 2012, t. 32, nr 191, s. 350.
- J. Pawlikowski, Problemy metodologiczne w badaniach nad związkiem pomiędzy religijnością a zdrowiem, „Studia Metodologiczne”, 2013, nr 30, s. 125.
- P. Zagożdżon, op.cit., s. 350; G. Lucchetti, L. G. Camargo de Almeida, A. L. Granero, Spirituality for dialysis patients: should the nephrologist address?, „The Jornal Brasileiro de Nefrologia”, 2010, t. 32, nr 1, s. 128.
- J. Żołnierz, J. Sak, op. cit., s. 101.
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.