Tajpan australijski, zwany tajpanem nadbrzeżnym (Oxyuranus scutellatus) to gatunek jadowitego węża z rodziny zdradnicowatych. Po raz pierwszy opisany został przez Wilhelma Petersa w 1867 roku. Gad ten występuje w przybrzeżnych rejonach północnej i wschodniej Australii oraz na wyspie Nowa Gwinea. Jest drugim co do długości jadowitym wężem Australii. Jego średnia długość wynosi około 2 metrów. Największe osobniki mogą osiągać nawet 2,9 metra. Zwierzę to charakteryzuje się oliwkowym lub czerwonobrązowym ubarwieniem grzbietu i jaśniejszym brzuchem. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje go za gatunek najmniejszej troski. Tajpan nadbrzeżny zamieszkuje różnorodne siedliska, od lasów monsunowych po otwarte zarośla. Poluje głównie na małe ssaki. Zdarza mu się jednak żywić również ptakami. Wąż ten składa jaja. Pod względem toksyczności, jest trzecim najbardziej jadowitym wężem lądowym na świecie, zaraz po tajpanie śródlądowym i mangrowcu brunatnym. Jego jad działa głównie neurotoksycznie i powoduje zaburzenia krzepnięcia krwi.
Taksonomia
W 1867 roku niemiecki przyrodnik Wilhelm Peters opisał tajpana nadbrzeżnego jako Pseudechis scutellatus na podstawie materiału zebranego w Rockhampton, w stanie Queensland. W 1911 roku Charles Walter De Vis opisał gatunek Pseudechis wilesmithii z rzeki Walsh w północnym Queensland. Kilka lat później, w 1922 roku, zbieracz ptaków William McLennan zabił dwa węże w pobliżu Coen, na dalekiej północy Queensland, i wysłał ich skóry oraz czaszki do Australijskiego Muzeum w Sydney.
Zaintrygowany ich rozmiarami – dochodzącymi do 2,76 m – australijski przyrodnik Roy Kinghorn utworzył nowy rodzaj Oxyuranus i w 1923 roku opisał okaz jako O. maclennani, wyróżniając go na podstawie specyficznej budowy kości podniebienia. W 1930 roku Kinghorn ogłosił, że tajpan nadbrzeżny to drugi co do wielkości jadowity wąż na świecie, posiadający kły o długości ¾ cala. W 1933 roku zoolog Donald Thomson doszedł do wniosku, że Pseudechis scutellatus i Oxyuranus maclennani to ten sam gatunek. Poskutkowało to nadaniem mu ostatecznej nazwy Oxyuranus scutellatus.
Opis
Tajpan nadbrzeżny jest drugim pod względem długości jadowitym wężem w Australii, zaraz po Czarnicy brunatnej (Pseudechis australis). Dorosłe osobniki tego gatunku osiągają dojrzałość płciową przy długości około 1,2 metra. Starsze okazy mogą dorastać do 1,5–2,0 metrów. Masa ciała przeciętnego osobnika o długości 2 metrów wynosi około 3 kilogramów. Najdłuższy zarejestrowany tajpan nadbrzeżny mierzył 2,9 metra i ważył 6,5 kilograma. Pojawiają się jednak doniesienia o jeszcze większych okazach, które mogą osiągać nawet 3,3 metra długości.
Tajpan australijski charakteryzuje się smukłym ciałem i długą, wąską głową z wyraźnie zarysowanym łukiem brwiowym. Ubarwienie tych węży jest zróżnicowane, od jasnooliwkowego po czerwonobrązowe. Boki ciała są nieco jaśniejsze, a brzuch kremowobiały lub jasnożółty, często z pomarańczowymi lub różowymi plamkami. Kolor ciała zmienia się sezonowo — zimą ciemnieje, latem jaśnieje. Tajpana nadbrzeżnego można odróżnić od innych dużych brunatnych węży, takich jak np. mangrowiec brunatny dzięki większej głowie, węższej szyi oraz jaśniejszemu pyskowi.
Siedlisko i zasięg występowania
Tajpan nadbrzeżny uznawany jest przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) za gatunek najmniejszej troski. Spotkać go można w północnej Australii oraz południowej Nowej Gwinei. Obszar występowania tego gatunku obejmuje północno-zachodnią część Australii Zachodniej, Terytorium Północne, Półwysep Jork oraz wschodnie tereny Queensland. Na południu sięga aż do północnych regionów Nowej Południowej Walii. Co istotne, tajpan nie występuje w regionach, gdzie zimą temperatura spada poniżej 20°C.
Gatunek ten zasiedla różne siedliska, od ciepłych i wilgotnych stref nadbrzeżnych, przez lasy monsunowe, po suche lasy twardolistne. Dobrze przystosował się do życia w uprawach trzciny cukrowej. Na tych terenach występuje bardzo licznie, a sprzyja temu obfitość gryzoni, które stanowią jego główną zdobycz. Często można go spotkać na otwartych terenach leśnych Półwyspu Jork oraz w zaroślach roślin, takich jak lantana. Tajpan chętnie kryje się w opuszczonych norach zwierząt, pustych pniach drzew oraz w stertach roślinności.
Zachowanie
Tajpan nadbrzeżny jest wężem głównie dziennym. Największą aktywnością wykazuje się w godzinach porannych i przedpołudniowych. Poluje przede wszystkim na małe ssaki i ptaki. Do unieszkodliwienia ofiary wykorzystuje swoją niezwykłą szybkość. Ciekawostką jest fakt, że gad ten potrafi dostosować swój tryb życia do warunków pogodowych. W przypadku wyjątkowo wysokich temperatur może przechodzić na tryb nocny. Zgodnie z opinią naukowców, tajpan zazwyczaj unika konfrontacji. W sytuacji zagrożenia staje się jednak bardzo agresywny.
Rozmnażanie
Okres rozrodczy tajpana nadbrzeżnego przypada na miesiące od sierpnia do grudnia. Gatunek ten jest jajorodny. Samica składa od 7 do 20 jaj. Proces inkubacji trwa od 60 do 80 dni. Nowo wyklute węże mają od 30 do 34 cm długości. Młode osobniki rosną szybko, średnio o 6,7 cm miesięcznie. Osiągają długość 1 metra w ciągu roku. Samce tajpana nadbrzeżnego osiągają dojrzałość płciową przy długości 80 cm. Następuje to po około 16 miesiącach życia. Samice natomiast są zdolne do rozrodu, gdy mierzą około 100 cm – po około 28 miesiącach.
Dieta
Tajpan nadbrzeżny, żywi się głównie szczurami oraz myszami. Okazjonalnie jego łupem padają różne gatunki ptaków. W 2010 roku znaleziono martwego tajpana, który połknął ropuchę olbrzymią. Nie było jasne, czy wąż zginął z powodu zatrucia jadem ropuchy, czy może został potrącony przez samochód i to spowodowało jego zgon.
Tajpan nadbrzeżny podczas polowania aktywnie wypatruje ofiar, polegając na swoim doskonale rozwiniętym wzroku. Często widziany jest, gdy przemieszcza się z lekko uniesioną głową. Po zlokalizowaniu zdobyczy wąż zatrzymuje się na moment, a następnie gwałtownie rzuca się naprzód, wielokrotnie gryząc ofiarę. Po ataku wypuszcza zdobycz, pozwalając jej oddalić się. W ten sposób minimalizuje ryzyko odwetu, zwłaszcza ze strony szczurów, które mogą go poważnie zranić swoimi długimi siekaczami i pazurami.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Ocelot tygrysi – kot tygrysi – oncilla
- Surykatka szara – surykatka
- Chińskie piktogramy przedstawiają historię z Księgi Rodzaju
- Dlaczego starożytne kalendarze liczyły 360 dni?
- Czy budowniczy Stonehenge znali rok przestępny?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Coastal_taipan [dostęp: 22.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Denise Chan. Licencja: CC BY-SA 2.0.