Przemiana płetw w kończyny

Teoria ewolucji głosi, że zwierzęta lądowe wyewoluowały z ryb, u których w jakiś sposób płetwy zamieniły się w kończyny, dzięki czemu mogły one przejść z wody na ląd^1-3. Jednak w zapisie kopalnym brakuje dowodów na tak spektakularny przeskok ewolucyjny.

W 2012 roku Jennifer Clack, jedna z najsłynniejszych paleontologów zajmujących się kręgowcami, stwierdziła: „Na pytanie, gdzie wyewoluowały czworonogi, jest jeszcze trudniej odpowiedzieć niż na pytanie, kiedy”¹. Z kolei w artykule naukowym z 2018 r. napisano: „Przejście od ryby do czworonoga jest jednym z podstawowych problemów biologii ewolucyjnej”⁴.

Rzekome przejście z wody na ląd wymagałoby wewoluowania wielu nowych struktur szkieletowych, mięśni, układów nerwowych, czuciowych, narządów wewnętrznych oraz układu oddechowego^1-4, który za pomocą innych wysoce wyspecjalizowanych innowacji z oddychania skrzelowego musiałby się przekształcić w oddychanie płucne.

Ryby mięśniopłetwe

Ryby mięśniopłetwe (Sarcopterygii) to ryby łuskowate, których płetwy różnią się od płetw innych łuskowatych ryb tym, że każda z nich osadzona jest na mięsistym trzonie kostnym przypominającym płat. Ewolucjoniści potraktowali tę cechę jako potencjalną kończynę, uznając, że stanowi ona dowód na ewolucję ramion, rąk, nóg i stóp^1-4, a tak naprawdę sarcopterygii to po prostu wyjątkowa kategoria ryb o unikalnych cechach.

Ryby mięśniopłetwe pojawiają się na początku osadów dewońskich nagle, razem z wieloma innymi rodzajami ryb. Obecnie żyjącymi przykładami tego typu ryb są celakantokształtne i dwudyszne. Wcześniej uważano, że celakantokształtne wyginęły, ale dziś wiemy, że nadal istnieją (czytaj tutaj) i żyją w głębinach oceanu, skąd daleka jest droga do przeewoluowania tak, aby móc maszerować po lądzie.

Głównym kandydatem na ogniwo pośrednie między rybami a płazami jest według ewolucjonistów Panderichtys. Skamieliny tej ryby pojawiają się w późnym dewonie. W stosunku do innych ryb mięśniopłetwych wyróżniał się on bardziej spłaszczoną głową i brakiem płetw grzbietowych, miał prymitywny wygląd czworonoga, choć jego tylne płetwy – gdzie powinny ewoluować tylne kończyny – były bardzo małe. Z tego powodu widnieje na liście ewolucjonistów jako jedna z pierwszych ryb na drodze do życia na lądzie.

(Należy w tym miejscu zaznaczyć, że ewolucjoniści często określają zwierzęta wymienione w tym artykule jako czworonogi, mimo że nie posiadały one prawdziwej zdolności chodzenia.)

Tiktaalik

Następny na ewolucyjnej drabinie jest Tiktaalik, którego uznaje się za jedno z najważniejszych ogniw pośrednich między rybami a lądowymi czworonogami^1-3. W wielu cechach był podobny do swojego rzekomego ewolucyjnego prekursora Panderichtysa, jednak miał niewielki odstęp między głową a obszarem ramion, co pozwalało na większy zasięg ruchów głowy, kończyny przednie miały więcej stawów, zapewniając płetwom większy zakres ruchów, a obręcz miedniczna była powiększona i bardziej rozbudowana.

Z tego powodu ewolucjoniści spekulują, że Tiktaalik mógł wspiąć się na ląd, tak jak robią to dziś poskoczki mułowe. Jednak prawda jest taka, że jego płetwy nadal były rybimi płetwami i nie były w stanie utrzymać jego ciężaru na lądzie. Nawet Clack stwierdziła: „Pary płetw Tiktaalika nadal zachowują promienie płetw: utrata promieni płetw jest częścią sposobu, w jaki kończyny są odróżniane od płetw”⁵. A zatem praktycznie rzecz biorąc, Tiktaalik był po prostu wyjątkowym rodzajem ryby niezdolnej do życia i chodzenia po lądzie.

Akantostega

Akantostega, znaleziona w osadach późnego dewonu, jest po Tiktaaliku kolejnym kandydatem na drzewie ewolucyjnym^1-3,5. Posiadała wiele cech podobnych do ryb, a jednak ewolucjoniści chcą wierzyć, że była ona wczesnym czworonogiem ze względu na fakt posiadania kończyn z palcami⁵. Akantostega miała także powiększoną obręcz miedniczną (choć budową różniła się od Tiktaalika), jednak była stosunkowo mała w porównaniu z lądowymi czworonogami i zamiast połączeń kostnych z kręgosłupem miała połączenia z tkanek miękkich. Posiadała też wspartą na długich kostnych promieniach płetwę ogonową oraz skrzela takie jak u ryb⁵. Również ramiona i przednie kończyny były wyraźnie rybie.

Jak już zostało wspomniane, Akantostega miała wyrostki z palcami – osiem palców na przednich „stopach” i sześć na tylnich. Jednak standardowa liczba palców u czworonogów lądowych wynosi pięć. Poza tym u Akantostegi osiem przednich palców było połączonych błoną, co oznaczało funkcjonalne płetwy wiosłowate, a jej kończyny nie miały przegubów, więc przednie kończyny nie mogły zgiąć się do przodu w łokciu, co oznaczało brak możliwości chodzenia po lądzie, gdyż zwierzę to nie mogło osiągnąć pozycji nośnej.

Ewidentnie Akantostega miała kończyny i palce przystosowane do pływania oraz być może do chwytania roślin wodnych. Sama Clack uznała, że było to zwierzę wodne, które wody nigdy nie opuściło⁵. A zatem mamy ten sam scenariusz, co dotychczas – przypuszczalne ogniwo pośrednie okazuje się być unikalnym rodzajem ryby, która wymarła.

Ichtiostega

Ostatnim domniemanym ogniwem przejściowym na ewolucyjnej drabinie jest Ichtiostega. To zwierzę również posiadało cechy świadczące o tym, że było ono dobrze przystosowane do życia w wodzie. Miało w pełni funkcjonujące skrzela oraz płetwę biegnącą wzdłuż ogona zawierającą promienie płetw^1-3,5 (podobną do grzbietowej płetwy ryby).

Ichtiostega miała też bardziej rozbudowane kończyny w porównaniu ze swoimi rzekomymi ewolucyjnymi prekursorami, jednak nie nadawały się one do chodzenia po lądzie. Brak możliwości odpowiedniej rotacji kości ramiennej i udowej (wykazane w badaniach komputerowych manewrujących kośćmi Ichtiostegi) sprawiało, że zwierzę nie mogło stać ani przyłożyć dłoni/stopy płasko do ziemi⁶. Nie było więc w stanie odepchnąć się od ziemi ani poruszać kończynami w naprzemiennej kolejności, jak to robią lądowe czworonogi.

Ichtiostega posiadała również inne cechy problematyczne z punktu widzenia teorii ewolucji, np. konstrukcję kręgosłupa odmienną od ewolucyjnych założeń⁷ oraz liczbę palców na tylnej kończynie, których było siedem. Clack przyznała, że był to „problematyczny rodzaj”¹ oraz stwierdziła, że „Ichtiostega, daleka od bycia przedstawicielem dewońskiego czworonoga, okazuje się na swój sposób wysoce wyspecjalizowana”⁵.

A zatem również to zwierzę nie spełnia roli formy przejściowej między zwierzętami wodnymi, a lądowymi.

Ogniwa pośredniego nadal brak

Po Ichtiostedze zapis kopalny nie zawiera żadnych innych ewentualnych kandydatów na formy przejściowe. Clack stwierdza: „Zapis kopalny czworonogów postdewońskich jest notorycznie skąpy przez około 30 milionów lat po granicy dewonu i karbonu (epoka Missisip)”⁵. To samo potwierdza Michael Benton ( również paleontolog zajmujący się kręgowcami), mówiąc z nadzieją: „Być może w pełni lądowe czworonogi pojawiły się dopiero 25 milionów lat później w karbonie”². Ale to tylko być może…

Ewolucja czworonogów bez potwierdzenia

Nie dość, że brakuje dowodów w postaci form przejściowych woda-ląd, to istnieje również problem związany z datowaniem. Wszystkie omówione wyżej skamieniałości przypisane są do bardzo krótkiego przedziału czasowego w dewonie środkowym i górnym (385-365 milionów lat temu)^1-3,5. 20 milionów lat to bardzo krótki okres na zaistnienie całej tej rzekomej ewolucji.

Ponadto niedawne odkrycie jeszcze bardziej skomplikowało całą sprawę. W 2010 r. doniesiono, że odnalezione zostały dobrze zachowane ślady tras czworonogów lądowych na terenie starożytnej morskiej równiny pływowej w Polsce, które przypuszczalnie mają 397 milionów lat⁸. Te skamieniałe ślady stóp wskazują na istnienie w tamtym czasie grupy dwumetrowych czworonogów lądowych o grubych kończynach.

Ponieważ ślady te zostały odciśnięte, zanim wszystkie omawiane w tym artykule zwierzęta zaistniały, cała historia ewolucji czworonogów upada. Autorzy badania z 2010 r. stwierdzili: „[Ślady] zmuszają do radykalnej ponownej oceny czasu, ekologii i warunków środowiskowych przejścia między rybami a czworonogami, a także kompletności zapisu kopalnego ciał”⁹. Po zapoznaniu się z tymi badaniami Clack przyznała w The Guardian: „To wysadza całą historię z wody, że tak powiem”⁹.

Wniosek

Ewolucyjna historia przemiany czegoś, co żyje w wodzie, w coś, co żyje na lądzie, nie wygląda wiarygodnie. Seria skamieniałych rybopodobnych stworzeń bardziej komplikuje sprawę niż rozjaśnia. Natomiast ślady w pełni lądowych czworonogów odnalezione w skałach datowanych na starsze od tych, w których znaleziono rzekome formy przejściowe, ostatecznie kładzie krzyżyk na ewolucyjnym scenariuszu.

Przypisy

1. Clack, J. 2012. Gaining Ground: The Origin and Evolution of Tetrapods. Bloomington, IN: Indiana University Press.
2. Benton, M. J. 2015. Early Tetrapods and Amphibians. In Vertebrate Paleontology. West Sussex, UK: John Wiley & Sons Ltd.
3. Dial, K. P., N. Shubin, and E. L. Brainerd. 2015. Great Transformations in Vertebrate Evolution. Chicago, IL: University of Chicago Press.
4. Wood, T. W. P. and T. Nakamura. 2018. Problems in Fish-to-Tetrapod Transition: Genetic Expeditions Into Old Specimens. Frontiers in Cell and Developmental Biology. 6: 70.
5. Clack, J. A. 2009. The Fish-Tetrapod Transition: New Fossils and Interpretations. Evolution: Education and Outreach. 2: 213-223.
6. Pierce, S. E., J. A. Clack, and J. R. Hutchinson. 2012. Three-dimensional limb joint mobility in the early tetrapod Ichthyostega. Nature. 486: 523-526.
7. Pierce, S. E. et al. 2013. Vertebral architecture in the earliest stem tetrapods. Nature. 494: 226- 229.
8. Niedźwiedzki, G. et al. 2010. Tetrapod trackways from the early Middle Devonian period of Poland. Nature. 463 (7227): 43-48.
9. McVeigh, K. Footprints show tetrapods walked on land 18m years earlier than thought. The Guardian. Posted on guardian.co.uk January 6, 2010, accessed January 21, 2010.

Opracowano na podstawie: J. P. Tomkins, „The fossils still say ‘no’: the fins-to-feet transition”, Acts&Facts, Institute for Creation Research, marzec 2021, s. 10-13.