Przywry

Przywry (Trematoda) to gromada pasożytniczych płazińców. Ich cykl życiowy jest złożony i wymaga obecności co najmniej dwóch żywicieli. Żywicielem pośrednim, w którym zachodzi rozmnażanie bezpłciowe, jest najczęściej ślimak. Żywicielem ostatecznym z kolei — gdzie zwierzęta te rozmnażają się płciowo — jest kręgowiec. Infekcje wywołane przez przywry mogą prowadzić do chorób u przedstawicieli wszystkich pięciu tradycyjnych klas kręgowców: ssaków, ptaków, płazów, gadów oraz ryb.

Znaczenie medyczne

Przywry wywołujące choroby u ludzi są często klasyfikowane na podstawie narządów, które atakują.

• Przywry krwi — na niektórych etapach swojego cyklu życiowego zasiedlają one krew. Wśród gatunków, które wywołujących choroby u ludzi można wymienić Trichobilharzia regenti, powodującą tzw. „świąd pływaków” oraz siedem gatunków z rodzaju Schistosoma, które są przyczyną schistosomatozy: S. guineensis, S. haematobium, S. intercalatum, S. japonicum, S. malayensis, S. mansoni i S. mekongi. Człowiek jako żywiciel ostateczny zostaje zainfekowany, gdy larwy przenikną przez skórę. Każdy kontakt z wodą zawierającą te cerkarie może prowadzić do zakażenia. Dorosłe przywry są w stanie przeżyć wiele lat w organizmach ludzi lub zwierząt, którzy pełnią rolę rezerwuarów. S. haematobium i S. japonicum to gatunki szczególnie istotne, ponieważ są pasożytami rakotwórczymi. S. haematobium infekuje pęcherz moczowy i jest jedną z najczęstszych przyczyn raka pęcherza u ludzi. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) klasyfikuje ten organizm jako czynnik rakotwórczy z grupy 1. S. japonicum jest powiązany z rozwojem raka wątroby i sklasyfikowany jako czynnik rakotwórczy z grupy 2B (prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi).
• Przywry wątrobowe zasiedlają przewody żółciowe, wątrobę i woreczek żółciowy u niektórych gatunków ssaków i ptaków. Do tej grupy należą Clonorchis sinensis, Dicrocoelium dendriticum, Dicrocoelium hospes, Fasciola gigantica, Fasciola hepatica, Opisthorchis felineus oraz Opisthorchis viverrini. Clonorchis i Opisthorchis są pasożytami rakotwórczymi, silnie powiązanymi z rozwojem raka dróg żółciowych.
• Przywry płucne — istnieje dziesięć gatunków, które zakażają ludzi, powodując paragonimozę. Najczęstszym sprawcą tej choroby jest Paragonimus westermani. Zwierzęta te potrzebują trzech różnych żywicieli, aby ukończyć swój cykl życiowy: pierwszym pośrednim jest ślimak, drugim krab lub rak, a trzecim ostatecznym człowiek lub zwierzę.
• Przywry jelitowe zasiedlają nabłonek jelita cienkiego. Należą do nich Fasciolopsis buski (powodująca fascjolopsozę), Metagonimus miyatai, Metagonimus takahashii, Metagonimus yokogawai (powodujące metagonimozę), oraz Heterophyes heterophyes i Heterophyes nocens (powodujące heterofilię).

Anatomia

Przywry to spłaszczone, owalne lub przypominające robaki organizmy, zazwyczaj nieprzekraczające kilku centymetrów długości, choć znane są gatunki o wielkości zaledwie 1 milimetra. Ich charakterystyczną cechą zewnętrzną jest obecność dwóch przyssawek. Powierzchnię ciała tych zwierząt tworzy gruby i pofałdowany syncytialny naskórek, który chroni — gatunki zamieszkujące jelita większych zwierząt — przed enzymami trawiennymi. Pośredniczy on również w wymianie gazowej, ponieważ przywry nie posiadają narządów oddechowych.

Otwór gębowy znajduje się na przednim końcu ciała i prowadzi do umięśnionej gardzieli, która pompuje pokarm. Łączy się ona z krótkim przełykiem prowadzącym do jednego lub dwóch ślepo zakończonych jelit, które zajmują większość długości ciała. Zwierzęta te nie mają odbytu, więc odpady usuwane są przez otwór gębowy.

Chociaż wydalanie odpadów azotowych odbywa się głównie przez naskórek, przywry posiadają układ wydalniczy, odpowiedzialny głównie za osmoregulację. Składa się on z co najmniej dwóch protonefrydiów, które zazwyczaj mają postać dwóch kanałów zbiorczych (u niektórych gatunków nawet 8), łączących się w jeden kanał główny zakończony pęcherzykiem wydalniczym uchodzącym na w tylnej części ciała — na stronie grzbietowej.

Układ nerwowy zbudowany jest z pary zwojów nerwowych w przedniej części ciała (połączonych poprzecznym spoidłem) oraz odchodzących od nich, parzystych pni nerwowych zlokalizowanych po bokach. Największe są pnie brzuszne, podczas gdy grzbietowe występują jedynie u Aspidogastrea. Organizmy te zazwyczaj nie mają wyspecjalizowanych narządów zmysłów, choć niektóre gatunki ektopasożytnicze posiadają proste oczy (ocelli).

Cykl życia

Przywry mają bardzo złożony cykl życiowy, który — w zależności od przynależności taksonomicznej — może być zakończony już na jednym żywicielu, choć zazwyczaj obejmuje trzech. W przypadku cyklu z jednym żywicielem najczęściej jest nim ślimak z rodziny Lymnaeidae. Większość tych zwierząt jest obojnaczych i naprzemiennie rozmnaża się płciowo oraz bezpłciowo. Główne wyjątki to Aspidogastrea, które nie przechodzą rozmnażania bezpłciowego, oraz schistosomy, które są rozdzielnopłciowe.

U żywiciela ostatecznego, gdzie dochodzi do rozmnażania płciowego, jaja są zwykle wydalane wraz z kałem. Trafiają one do wody, uwalniając pływające larwy (miracidia), które infekują żywiciela pośredniego, w którym następuje rozmnażanie bezpłciowe.

Źródło

1.https://en.wikipedia.org/wiki/Trematoda [dostęp: 24.09.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Alan R Walker. Licencja: CC BY-SA 3.0