Murówka zwyczajna – jaszczurka murowa

Murówka zwyczajna, jaszczurka murowa (Podarcis muralis) to gatunek jaszczurki z rodziny jaszczurkowatych (Lacertidae). Jest to gatunek o szerokim zasięgu występowania w Europie, który zadomowił się także w Ameryce Północnej. Murówka dorasta do około 20 cm długości, a jej populacje wykazują lokalne różnice adaptacyjne.

Opis

Murówka zwyczajna to mała, smukła jaszczurka o niezwykle zróżnicowanym ubarwieniu i wzorze łusek. Jej kolorystyka przeważnie mieści się w odcieniach brązu lub szarości, choć czasem zaobserwować można osobnika w kolorze zielonym. Na grzbiecie niektórych murówek widnieje rząd plam, które układają się w linie. Inne okazy z kolei mają siatkowany wzór z ciemnymi plamkami po bokach oraz białymi, czasem niebieskimi plamkami w okolicach ramion. Ogon jaszczurki jest brązowy, szary lub rdzawy, często z jasnymi pręgami po bokach. Brzuch składa się z sześciu rzędów większych, prostokątnych łusek o barwie czerwonej, różowej lub pomarańczowej. Na gardle mogą pojawić się ciemne znaczenia. Występuje sześć wyraźnych form morfologicznych tego gatunku, rozróżnianych według ubarwienia gardła i podbrzusza. Trzy z nich to tzw. czyste morfy, które obejmują jednolite barwy łusek: białą, czerwoną (pomarańczową) lub żółtą. Pozostałe trzy morfy to kombinacje kolorów: biało-żółta, biało-czerwona oraz żółto-czerwona.

Ekologia

Murówka zwyczajna preferuje skaliste siedliska. Sprawia to, że często można ją zaobserwować w przestrzeniach miejskich, gdzie z łatwością przemyka pomiędzy skałami, gruzami, ruinami i zabudowaniami. Na południu swojego zasięgu występowania wybiera raczej wilgotne lub półwilgotne siedliska. Na północy z kolei spotyka się ją częściej w bardziej suchych środowiskach.

Komunikacja

Jaszczurki murowe wykorzystują zarówno sygnały wizualne, jak i chemiczne do komunikacji z osobnikami tego samego gatunku. Samce wyposażone są w gruczoły udowe, które wytwarzają woskową wydzielinę pełniącą funkcję nośnika informacji chemicznych. Związki białkowe i lipofilowe zawarte w tej wydzielinie przenoszą istotne informacje społeczne, co pozwala na efektywne przekazywanie sygnałów dotyczących np. dominacji, dostępności partnerów czy terytorium.

Wielopostaciowość

Sześć morfów tego gatunku jaszczurek można rozpoznać głównie po kolorze. Często jednak ostateczną identyfikację przeprowadza się za pomocą analizy cyfrowych zdjęć. Źródłem zabarwienia są różne pigmenty: żółty kolor pochodzi od karotenoidów, a czerwono-pomarańczowy od pterydyn. Sugeruje to, że za determinację morfologii mogą odpowiadać zjawiska, takie jak wieloalleliczność lub epistaza. Morfy różnią się nie tylko barwą – różnice obejmują także wydzieliny gruczołów udowych, odporność immunologiczną oraz rozmiar ciała.

U samców kolorystyka spodniej części ciała jest wyraźna, podczas gdy u samic wszystkich morfów obszar ten pozostaje mniej intensywny. Wskazuje to na obecność dymorfizmu płciowego. Naukowcy odkryli dymorfizm także w stosunku długości palców: po zastosowaniu korekcji Bonferroniego zaobserwowano istotne różnice w stosunku 2D:4D na obu przednich łapach oraz 2D:3D na lewej łapie. Wartości te były wyższe u samców. Badanie przeprowadzono na próbie 18 samców i 18 samic z kolekcji muzealnych.

Różnice między morfami

Oprócz różnic w kolorze, morfy jaszczurki murowej różnią się od siebie także długością ciała, długością życia oraz odpornością immunologiczną. W Dolinie Mozeli (Niemcy) zaobserwowano, że poszczególne morfy różnią się podatnością na infekcje. Czerwone i czerwono-żółte są najbardziej narażone na zakażenie pasożytem Haemogregarina, podczas gdy białe wykazują najwyższą odporność. Żółte morfy charakteryzują się średnim poziomem odporności. Różnice obejmują także cechy fizyczne – u pomarańczowych selekcja płciowa sprzyja większym osobnikom, dzięki czemu przeciętnie są one większe od pozostałych morf.

Sekrecje z gruczołów udowych samców różnią się składem chemicznym w zależności od morfy. Związki te służą do komunikacji wewnątrzgatunkowej, w tym oznaczania terytoriów i przyciągania potencjalnych partnerek. Przykładem jest α-tokoferol, obecny w większym stężeniu u czerwonych morf. Przedłuża on trwałość zapachów w wilgotnych środowiskach, sugerując bardziej terytorialne zachowania. U białych morf dominują natomiast furanony.

Strategie reprodukcyjne samic również zależą od ich morfy. Żółte samice stosują strategię r. Produkują wiele mniejszych jaj, co sprzyja szybkiemu rozwojowi populacji w mniej konkurencyjnych środowiskach. Białe samice są strategami K. Wytwarzają mniejsze ilości większych jaj. Zwiększa to szanse przetrwania potomstwa w trudniejszych warunkach. Czerwone samice mogą stosować strategię r lub K, dostosowując się do warunków środowiskowych.

Różnice między morfami to unikalne kompromisy, które umożliwiają tym jaszczurkom przetrwanie w odmiennych środowiskach.

Zasięg występowania

Gatunek ten występuje na większości obszaru Europy kontynentalnej, z pominięciem jej północnych i południowych krańców. Jego naturalny zasięg rozciąga się aż do Turcji. Murówka zwyczajna została również wprowadzona na południe Wielkiej Brytanii. Szczególnie popularna stała się jej populacja zamieszkująca nadmorskie miasteczko Ventnor na wyspie Wight. Introdukowane populacje pojawiły się także w Ameryce Północnej. Naukowcy dyskutują, czy populacje z południowej Anglii stanowią północną granicę naturalnego zasięgu tego gatunku.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Haemulon Sciurus
• Gacek szary
• Zmartwychwstanie Chrystusa? Oto dowody!
• Hetyci potwierdzają wiarygodność Biblii
• Starożytne mity – więcej niż tylko mity (cz. 2)

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Podarcis_muralis [dostęp: 28.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Mariomassone. Licencja: CC BY-SA 4.0.