Kozica tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica) to ssak z rodziny wołowatych (Bovidae). Należy do podgatunku kozicy północnej (Rupicapra rupicapra). Te wyjątkowe zwierzęta zamieszkują Tatry, zarówno po stronie słowackiej, jak i polskiej stanowiąc symbol dzikiej przyrody i górskiego krajobrazu.
Siedlisko i liczebność
Kozica tatrzańska zamieszkuje zarówno Tatry Zachodnie, jak i Wschodnie, w skład których wchodzą Tatry Wysokie (Słowacja i Polska) oraz Bielskie (Słowacja). Cały ten obszar znajduje się pod ścisłą ochroną. Na przestrzeni wieków liczebność tych ssaków ulegała dużym wahaniom. Na przykład populacja drastycznie zmniejszyła się podczas I, a następnie II wojny światowej. Utworzenie Tatrzańskiego Parku Narodowego (TPN) i TANAP, a także wyeliminowanie nadmiernego pasterstwa, przyczyniły się do szybkiego wzrostu liczebności. W pierwszej połowie lat 60. XX wieku populacja kozic osiągnęła nawet 1100 osobników. Następnie ustabilizowała się na poziomie około 800 sztuk, z czego 25% żyło po stronie polskiej. Niestety, na początku lat 90. nastąpił gwałtowny spadek populacji, która zmniejszyła się do krytycznego poziomu 220 osobników. W 2001 roku zainicjowany został pięcioletni program mający na celu ratowanie tych zwierząt. Skupiał się on na ochronie środowiska, zwłaszcza podczas okresu godowego ssaków. Wprowadzone zostały także ograniczenia dotyczące turystyki oraz działania mające na celu zwalczanie kłusownictwa. Spowodowało to, że populacja zaczęła się odbudowywać. Najwyższą liczebność w historii odnotowano w 2018 roku. Przedstawiciele TPN i TANAP zaobserwowali aż 1 431 osobników.
Wprowadzenie do Tatr Niskich
Obawy dotyczące przetrwania kozicy tatrzańskiej w jej naturalnym środowisku, doprowadziły do tego, że zdecydowano się na jej sztuczne wprowadzenie na tereny Tatr Niskich. Miało to miejsce w latach 1969-1976. W ten sposób została stworzona populacja rezerwatowa. Introdukcja objęła 30 osobników. Przedsięwzięcie zakończyło się niebywałym sukcesem. Populacja wzrosła do stabilnego poziomu 100-130 osobników.
Pożywienie
Kozice żywią się głównie roślinami. Najczęściej wybierają pędy, korę i liście jarzębu pospolitego górskiego. Chętnie zjadają jednak również pędy, liście i owoce różnych gatunków jagód. W ich diecie znajduje się także ponad sto gatunków roślin zielnych, w tym miłosna górska, różne odmiany przywrotników, arcydzięgiel litwor oraz ostróżka tatrzańska. Czasami sięgają również po mchy i porosty.
Różnice między kozicą tatrzańską a kozicą alpejską
Tatrzański podgatunek kozicy wyodrębnił czeski taternik Milič Blahout. Wskazał on, że najważniejszą cechą kraniometryczną odróżniającą kozicę tatrzańską od alpejskiej jest długość czaszki. U kozicy alpejskiej nie przekracza ona 180 mm. U tatrzańskiej z kolei zdecydowanie wartość tą przekracza. Czasem osiąga nawet ponad 190 mm (rekord to 202 mm). Dodatkowo, kozice tatrzańskie najprawdopodobniej są cięższe od swoich alpejskich krewniaków. Brakuje jednak na to jednoznacznych dowodów. Poza tym kozice alpejskie zimą często schodzą poniżej granicy lasu, natomiast tatrzańskie robią to niezwykle rzadko.
Pokrewieństwo z innymi podgatunkami kozicy
Naukowcy z hiszpańskiego Uniwersytetu w Oviedo w 2004 roku zakończyli badania, które potwierdziły, że kozica tatrzańska jest najbliżej spokrewniona z kozicą karpacką (Rupicapra rupicapra carpatica). Z kozicą alpejską z kolei (Rupicapra rupicapra rupicapra) łączy ją nieco dalsze pokrewieństwo.
Zagrożenia
Największe zagrożenie dla kozicy tatrzańskiej stanowi nadmierna turystyka, a także zanieczyszczenie środowiska oraz zmiany klimatyczne. Problemem jest również nie w pełni zbadane pokrewieństwo pomiędzy zwierzętami w tej populacji. Zbyt bliskie może prowadzić do ujawnienia się szkodliwych mutacji genetycznych, rozwoju chorób, a w skrajnych przypadkach nawet do wyginięcia całej populacji. Badania naukowców z Oviedo wykazały co prawda, że kozice tatrzańskie charakteryzują się mniejszą zmiennością genetyczną niż niezwykle żywotne kozice alpejskie i południowe, ale wyników tych nie można brać za pewnik. Zbadano bowiem jedynie dwa osobniki.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Tatra_chamois [dostęp: 01.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Andrzej Makarczuk. Licencja: CC BY-SA 2.5.
