Jeleń wschodni (Cervus nippon) to gatunek jeleniowatych pochodzący z Azji Wschodniej, który został także wprowadzony do innych regionów świata. Niegdyś występował od północnego Wietnamu na południu po rosyjski Daleki Wschód na północy, jednak dziś jest rzadkim gatunkiem, który w większości swojego naturalnego zasięgu został wytępiony. Wyjątkiem jest Japonia, gdzie występuje w bardzo dużych ilościach. Siedliskami tych zwierząt są gęste lasy liściaste i mieszane z bogatym podszytem oraz runem, trawiastymi polanami i łąkami.
Opis
Jeleń wschodni jest jednym z nielicznych gatunków, które nie tracą cętek po osiągnięciu dojrzałości. Wzory różnią się w zależności od regionu – podgatunki zamieszkujące kontynent mają większe i bardziej wyraźne plamy, w przeciwieństwie do tych z Tajwanu i Japonii, których cętki są prawie niewidoczne. Wiele wprowadzonych populacji pochodzi właśnie z Japonii. Ubarwienie ich sierści waha się od mahoniowego do czarnego, a znane są również przypadki osobników albinotycznych. Zimą futro staje się ciemniejsze i bardziej kudłate, plamy mniej widoczne, a u samców na karku pojawia się grzywa.
Zwierzęta te są średniej wielkości roślinożercami, jednak wykazują znaczną różnorodność rozmiarów w zależności od podgatunku, a także silny dymorfizm płciowy – samce są zawsze znacznie większe od samic. Ich wysokość w kłębie waha się od 50 do 110 cm, a długość ciała (bez ogona) od 95 do 180 cm. Ogon mierzy od 7,5 do 13 cm. Największym podgatunkiem jest jeleń mandżurski (C. n. mantchuricus), gdzie samce ważą zazwyczaj od 68 do 109 kg, a samice od 45 do 50 kg, chociaż niektóre osobniki mogą osiągać wagę nawet 160 kg. Na drugim końcu skali znajdują się jelenie japońskie (C. n. nippon), których samce osiągają wagę od 40 do 70 kg, a samice od 30 do 40 kg. Wszystkie jelenie wschodnie charakteryzują się zwartą sylwetką, smukłymi nogami, klinowatymi głowami i żywiołowym usposobieniem. Mają dobrze rozwinięte śródstopie i gruczoły przedoczodołowe, z których wydzielają różne substancje chemiczne. Analiza wykazała obecność m.in. długołańcuchowych kwasów karboksylowych, aldehydów, alkoholi oraz cholesterolu – w śródstopiu, a w przypadku gruczołów przedoczodołowych – kwasów tłuszczowych od C14 do C18.
Zachowanie
Jelenie wschodnie mogą być aktywne przez całą dobę, jednak na terenach intensywnie użytkowanych przez człowieka wykazują tendencję do nocnego trybu życia. W obszarach górzystych obserwuje się sezonowe migracje – zimą zwierzęta przenoszą się na wysokości nawet o 700 metrów niższe niż ich letnie tereny bytowania. Styl życia jeleni wschodnich różni się w zależności od osobnika. Niektóre żyją samotnie, inne tworzą grupy jednopłciowe, a jesienią i zimą można zaobserwować duże stada.
Jeleń wschodni to gatunek bardzo głośny, zdolny do wydawania ponad dziesięciu różnych dźwięków, od delikatnych gwizdów po głośne krzyki. Samce są terytorialne i w czasie rui, która przypada od wczesnego września do listopada, choć czasem może trwać aż do zimy, utrzymują haremy samic. Wielkość terytorium zależy od środowiska oraz siły i wielkości danego samca; najsilniejsze osobniki mogą kontrolować nawet do dwóch hektarów. Terytoria są oznaczane poprzez wykopywanie płytkich dołków, tzw. skrobek, do których zwierzęta oddają mocz. Rozchodzi się stamtąd intensywny, piżmowy zapach. Walki między rywalizującymi osobnikami są zaciekłe, a czasami nawet śmiertelne.
Ciąża trwa siedem miesięcy. Łanie rodzą jedno młode o wadze od 4,5 do 7 kilogramów, które jest karmione mlekiem przez okres do dziesięciu miesięcy. Zaraz po urodzeniu, matka ukrywa dziecko w gęstych zaroślach, a ono pozostaje ciche i nieruchome, czekając na jej powrót. Jelonek staje się niezależny po 10-12 miesiącach, a dojrzałość płciową osiąga w wieku 16-18 miesięcy. Średnia długość życia jelenia wschodniego w niewoli wynosi 15-18 lat, choć odnotowano przypadki, gdzie osobniki żyły ponad 25 lat. Gatunek ten może krzyżować się z jeleniem szlachetnym, swoim najbliższym krewnym, a hybrydy często mają przewagę adaptacyjną nad czystymi rasami.
Siedlisko
Jelenie wschodnie zamieszkują lasy strefy umiarkowanej i subtropikalnej we wschodniej Azji, preferując tereny o gęstym podszyciu, gdzie pokrywa śnieżna nie przekracza 10-20 cm. Najczęściej żerują na otwartych przestrzeniach, gdyż dostępność pożywienia jest tam większa. Introdukowane populacje znajdują się na obszarach o podobnych siedliskach do ich rodzimych zasięgów, w tym w Europie Zachodniej i Środkowej, wschodnich Stanach Zjednoczonych oraz w Nowej Zelandii.
Polowanie
Na obszarach swojego pierwotnego zasięgu, jak i w wielu miejscach, na które zostały wprowadzone, jelenie wschodnie są uważane za cenny i trudny do upolowania zwierz łowiecki. W Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz na kontynencie europejskim wykazują inne strategie przetrwania niż gatunki rodzime. Mają wyraźną tendencję do ukrywania się w sytuacjach, w których na przykład jelenie szlachetne decydują się na ucieczkę. Zaobserwowano, że w obliczu zagrożenia często przysiadają i leżą płasko na brzuchu. Na Wyspach Brytyjskich są powszechnie uważane za poważne zagrożenie dla nowo powstających oraz już istniejących lasów, co zmusza odpowiednie instytucje, zarówno publiczne, jak i prywatne, do prowadzenia całorocznej, rygorystycznej selekcji i odstrzału. Głównymi drapieżnikami jeleni wschodni są tygrysy, wilki, lamparty oraz niedźwiedzie brunatne. Na młode polują również rysie i orły przednie.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Sika_deer [dostęp: 27.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Altaileopard. Licencja: CC BY-SA 3.0.
