Dwuparce, inaczej nazwane krocionogami (Diplopoda) to grupa stawonogów. Zwierzęta te mają wydłużone, cylindryczne lub spłaszczone ciała, składające się z ponad 20 segmentów. Liczba opisanych gatunków wynosi około 12 000. Podzielone zostały na 16 rzędów i 140 rodzin. Większość z nich porusza się bardzo powoli. Pożywienie krocionogów stanowią rozkładające się liście oraz inna martwa materia roślinna. Niektóre gatunki spożywają grzyby lub piją roślinne soki. Zwierzęta te są zazwyczaj niegroźne dla ludzi. Bronią się wydzielając substancje chemiczne z porów znajdujących się na ich ciele. W chwili zagrożenia zwijają się w kłębek. Za pomocą twardego egzoszkieletu chronią swoje delikatne segmenty i nogi. Rozmnażanie odbywa się za pomocą zmodyfikowanych odnóży samców, nazywanych gonopodami. Wykorzystują je do przekazywania pakietów spermy samicom.
Opis
Dwuparce przybierają różnorodne kształty i formy. Mają też różne rozmiary. Długość ich ciała wacha się od 2 mm do około 35 cm. Mogą mieć od jedenastu do ponad trzystu segmentów ciała. Zazwyczaj są czarne lub brązowe. Istnieją, jednakże gatunki o jaskrawych barwach. Znaleźć można także osobniki o ubarwieniu aposematycznym. Pełni ono funkcję ostrzegawczą. Sygnalizuje toksyczność tych zwierząt. Za przykład mogą posłużyć gatunki z rodzaju Motyxia, które produkują cyjanek. Ciekawostką jest, że zwierzęta te utraciły gen odpowiedzialny za produkcję enzymu JHAMTl, który katalizuje ostatni etap wytwarzania hormonu młodości. Hormon ten reguluje rozwój i rozmnażanie u innych stawonogów, takich jak skorupiaki, pareczniki i owady.
Głowa
Głowa dwuparca jest zazwyczaj zaokrąglona u góry i spłaszczona od dołu. Na niej znajduje się para dużych żuwaczek, przed którymi leży płytkowata struktura zwana gnatochilarium. Głowa jest wyposażona w jedną parę czułków złożonych z siedmiu lub ośmiu segmentów. Na ich końcach znajduje się grupa stożków sensorycznych. Wiele rzędów krocionogów posiada parę narządów zmysłowych. Są to tzw. narządy Tömösváry’ego. Mają kształt małych, owalnych pierścieni, umiejscowionych za i z boku podstawy czułków. Nie wiadomo, jaką pełnią funkcję. Występują jednak również u niektórych stonóg i dlatego naukowcy uznali, że mogą być używane do mierzenia poziomu wilgotności lub natężenia światła w otoczeniu. Oczy tych zwierząt składają się z prostych, płaskich soczewek, tzw. ocelli. Ułożone są w grupy lub plamy po obu stronach głowy. Struktury te nazywane są polami ocznymi lub ocellariami.
Ciało
Ciała krocionogów mogą być spłaszczone lub cylindryczne. Składają się z licznych segmentów metamerycznych, z których każdy posiada egzoszkielet złożony z czterech chitynowych płytek. Na górze znajduje się tergit, po bokach pleuryty, a na spodzie sternit, do którego przymocowane są odnóża. W przypadku gatunków, takich jak te z grup Merocheta i Juliformia, płytki te są częściowo lub całkowicie zrośnięte. Tworzą jeden cylindryczny pierścień. Zazwyczaj są twarde i nasycone solami wapnia. Zwierzęta te nie mogą trwale zamykać otwartych przetchlinek i nie posiadają woskowej powłoki. Sprawia to, że są podatne na utratę wody. Z tego też powodu większość z nich musi przebywać w wilgotnych lub mokrych środowiskach.
Pierwszy segment, czyli collum znajduje się tuż za głową i jest pozbawiony odnóży. Kolejne trzy somity – drugi, trzeci i czwarty – mają po jednej parze nóg. Są one nazywane haplosegmentami. Pozostałe segmenty to tzw. diplosegmenty lub segmenty podwójne. Powstają z fuzji dwóch somitów embrionalnych. Każdy diplosegment posiada dwie pary nóg. U niektórych gatunków ostatnie somity mogą być pozbawione odnóży. Warto wspomnieć, że ostatni segment, zwany telsonem, składa się z pierścienia przedodbytowego, pary zaworów analnych oraz małej łuski pod odbytem. Niektóre dwuparce posiadają struktury zwane paranotami. Mogą przybierać one różne kształty, rozmiary i faktury; od płatków i brodawek po grzbiety, kolce i wcięcia. Nogi krocionogów składają się z siedmiu segmentów i są przymocowane do spodniej części ciała. Zazwyczaj są do siebie podobne. U samców bywają jednak dłuższe niż u samic.
Narządy wewnętrzne
Krocionogi oddychają za pomocą dwóch par przetchlinek umiejscowionych brzusznie na każdym segmencie ciała, blisko podstawy nóg. Każda z nich otwiera się do wewnętrznego woreczka. Łączy się on z tchawicą, dostarczając w ten sposób tlen do całego organizmu. Serce biegnie wzdłuż całego ciała, a aorta rozciąga się aż do głowy. Narządy wydalnicze składają się z dwóch par cewek Malpighiego. Znajdują się one w środkowej części jelita. Układ trawienny jest prosty, wspomagany przez dwie pary gruczołów ślinowych, które ułatwiają trawienie pokarmu.
Siedlisko
Dwuparce występują na każdym kontynencie z wyjątkiem Antarktydy. Zajmują niemal wszystkie środowiska lądowe — na północy od koła podbiegunowego, w Islandii, Norwegii i w centralnej Rosji, po południe aż do prowincji Santa Cruz w Argentynie. Zwykle zamieszkują poszycia lasów. Preferują wilgotne warunki. Żyją w ściółce, martwym drewnie lub glebie. W strefach umiarkowanych najliczniej występują w lasach liściastych. Ich gęstość może przekraczać tam 1000 osobników na metr kwadratowy. Można je także spotkać w lasach iglastych, jaskiniach i ekosystemach alpejskich. Gatunki pustynne doskonale przystosowały się do życia w suchych warunkach. Wykształciły cechy takie jak woskowaty naskórek i zdolność pobierania wody z powietrza. Niektóre z nich potrafią przetrwać powodzie. Mogą żyć zanurzone pod wodą nawet przez 11 miesięcy. Kilka gatunków występuje w pobliżu wybrzeży i toleruje lekko zasolone warunki.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Millipede [dostęp: 30.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Traper Bemowski. Licencja: CC BY 3.0.
