Pantera śnieżna

Irbis śnieżny, irbis, pantera śnieżna, śnieżny leopard, uncja (Panthera uncia) to gatunek ssaka z podrodziny panter (Pantherinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae). Występuje na terenach Azji Środkowej. Według Czerwonej Listy IUCN, zwierzę to uznawane jest za gatunek narażony na wyginięcie. Populacja dorosłych osobników wynosi mniej niż 10 tysięcy. Naukowcy prognozują, że do 2040 roku liczba ta spadnie o kolejne 10%.

Pantery śnieżne zamieszkują strefy alpejskie i subalpejskie na wysokościach od 3000 do 4500 metrów nad poziomem morza. Spotkać je można na terenach od wschodniego Afganistanu, przez Himalaje i Wyżynę Tybetańską, po południową Syberię, Mongolię i zachodnie Chiny. Na północy swojego zasięgu występowania widywane są także na niższych wysokościach.

Pod względem klasyfikacji taksonomicznej, irbis przez długi czas zaliczany był do odrębnego rodzaju Uncia. Jednak badania filogenetyczne wykazały, że ssak ten jest blisko spokrewniony z innymi gatunkami z rodzaju Panthera, dlatego też obecnie uważany jest za jej członka. Choć opisano dwa podgatunki irbisów na podstawie różnic morfologicznych, dotychczasowe badania genetyczne nie potwierdziły ich odrębności. Pantera śnieżna pozostaje więc gatunkiem monotypowym.

Opis

Pantera śnieżna wyróżnia się jasnoszarą lub białawą sierścią pokrytą czarnymi plamkami na głowie i szyi oraz większymi rozetkami na grzbiecie, bokach i puszystym ogonie. Jej pysk jest krótki, a czoło zaokrąglone. Jamy nosowe są duże, co ułatwia oddychanie w surowych, górskich warunkach. Gęsta sierść, której włosy mają od 5 do 12 cm długości, zapewnia ochronę przed niskimi temperaturami. Irbis ma masywną budowę, krótkie nogi i jest nieco mniejszy niż inne gatunki z rodzaju Panthera. Osiąga wysokość w kłębie do 56 cm. Długość ciała tego ssaka wynosi od 75 do 150 cm. Ogon mierzy od 80 do 105 cm. Samce ważą zazwyczaj od 45 do 55 kg, a samice od 35 do 40 kg. Sporadycznie zdarzają się większe samce ważące nawet 75 kg.

Uncje są doskonale przystosowane do życia w zimnych, górzystych regionach. Małe, zaokrąglone uszy minimalizują utratę ciepła, a szerokie łapy ułatwiają poruszanie się po śniegu. Grube futro na spodniej stronie łap pomaga utrzymać ciepło i zapewnia lepszą przyczepność na stromych, niestabilnych powierzchniach. Długi, elastyczny ogon służy do utrzymywania równowagi na skalistych terenach, a gruba warstwa tłuszczu i futra pozwala zwierzęciu okryć nim twarz podczas snu.

Zasięg występowania

Pantera śnieżna występuje na rozległych terenach od zachodnich brzegów Jeziora Bajkał, przez południową Syberię, aż po góry Kunlun, Ałtaj, Sajany oraz Tannu-Ola. Jej zasięg obejmuje także góry Tienszan, Tadżykistan, Kirgistan, Uzbekistan, Kazachstan, Hindukusz we wschodnim Afganistanie, Karakorum w północnym Pakistanie, Pamir oraz Wyżynę Tybetańską. Na dużych wysokościach można ją spotkać również w Himalajach, Indiach, Nepalu i Bhutanie. W Mongolii zamieszkuje góry Ałtaj Mongolski i Gobi, a także pasmo Changaj. Na terenie Tybetu dociera aż do gór Ałtyn-Tagh.

Uncja preferuje alpejskie i subalpejskie strefy. Zamieszkuje tereny na wysokości od 3000 do 4500 metrów n.p.m. W północnych regionach może występować na niższych wysokościach. Latem najczęściej spotyka się ją powyżej linii drzew, na alpejskich łąkach oraz w skalistych rejonach – na wysokościach od 2700 do nawet 6000 metrów. Zimą schodzi niżej, osiągając wysokości od 1200 do 2000 metrów. Zwierzę to szczególnie upodobało sobie trudny, skalisty teren. Doskonale radzi sobie w śniegu o głębokości do 85 cm. Choć świetnie porusza się w takich warunkach, często korzysta z wydeptanych przez inne zwierzęta ścieżek.

Zachowanie i ekologia

Śnieżne lamparty, choć często postrzegane jako tajemnicze i nieuchwytne, komunikują się ze sobą za pomocą różnych dźwięków, takich jak miauczenie, chrząkanie i jęki. Potrafią również mruczeć podczas wydechu. Te samotne drapieżniki są najbardziej aktywne o świcie i we wczesnych godzinach porannych, a także późnym popołudniem i wczesnym wieczorem. Zazwyczaj odpoczywają w pobliżu urwisk i grani, które zapewniają im osłonę oraz doskonały punkt obserwacyjny.

Badania przeprowadzone w nepalskim parku narodowym Shey Phoksundo wykazały, że terytoria pięciu dorosłych lampartów śnieżnych wyposażonych w radiowe obroże często się na siebie nakładały. Zakres ich terytoriów wynosił od 12 do 39 km². Samce przemieszczały się na dystansie od 0,5 do 5,45 km dziennie, a samice na odległość od 0,2 do 2,25 km. Uncje oznaczają swoje terytoria poprzez skrobanie ziemi tylnymi łapami i pozostawianie moczu lub odchodów.

Polowanie i dieta

Pantery śnieżne, będące drapieżnikami, aktywnie poluje na swoje ofiary. Chętnie spożywają owce niebieskie (Pseudois nayaur), a także himalajskie tary (Hemitragus jemlahicus), argali (Ovis ammon), markury (Capra falconeri) i dzikie kozy (C. aegagrus). Zdarza się również, że atakują zwierzęta hodowlane.

Śnieżne leopardy preferują ssaki ważące od 36 do 76 kg. Nie stronią jednak od mniejszych zwierząt, takich jak świstaki himalajskie, piżmowce czy nornice. Ich dieta zmienia się w zależności od dostępności pożywienia i pory roku. Na terenie Himalajów najczęściej polują na owce niebieskie, koziorożce syberyjskie, piżmowce oraz dziki. W regionach Karakorum Tien-szan i Mongolii ich ofiarami padają głównie koziorożce i sarny syberyjskie.

Pantera śnieżna jest niezwykle sprawnym myśliwym. Potrafi ścigać swoją ofiarę w dół stromych zboczy na dystansie nawet 300 metrów, wykorzystując potężną siłę swoich skoków. Po upolowaniu zwierzęcia zabiera je w bezpieczne miejsce i zjada wszystkie jadalne części. Dorosła uncja potrafi przetrwać nawet dwa tygodnie, żywiąc się jedną owcą niebieską. Roczne zapotrzebowanie tego drapieżnika to około 20-30 owiec. Co ciekawe, śnieżne pantery czasami polują w parach, zwłaszcza w okresie godowym.

Choć te wielkie koty mogą być zagrożeniem dla zwierząt hodowlanych, niechętnie bronią swoich zdobyczy i łatwo rezygnują z walki. Znane są tylko dwa przypadki ataków na ludzi. Oba miały miejsce w okolicach Ałmaty w Kazachstanie. Żaden z nich nie był śmiertelny.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Żuk gnojowy
• Knieżyca szara
• O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
• Czym jest czarna dziura?
• Czy Ewangelie są pełne sprzeczności?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Snow_leopard [dostęp: 17.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Irbis1983. Licencja: Domena Publiczna.