Guzak północny (Meloidogyne hapla), jest szkodliwym patogenem, który powoduje tworzenie się małych narośli na korzeniach ponad 550 różnych gatunków roślin uprawnych i chwastów. Atakuje tkanki korzeniowe tuż po wykiełkowaniu rośliny. Samice mogą jednorazowo złożyć do 1000 jaj w dużych skupiskach. Dzięki zdolności do przetrwania ostrych zim, nicienie mogą żyć w chłodniejszych strefach klimatycznych.
Występowanie
Guzak północny żeruje na ponad 550 gatunkach warzyw, owoców i kwiatów ozdobnych. Rzadziej atakuje trawy i zboża.
Zainfekowane rośliny mogą wykazywać objawy zmniejszonego wzrostu oraz żółknięcia liści. W korzeniach można zaobserwować karłowatość, więdnięcie oraz charakterystyczne narośle. Małe kuliste struktury tworzą się w pobliżu drobnych korzeni i powstają, gdy nicienie do nich wnikają, uwalniając chemikalia, które stymulują powiększenie komórek korzeniowych. W efekcie korzenie ulegają uszkodzeniu, co upośledza transport wody i składników odżywczych, prowadząc do zahamowania wzrostu roślin, ich więdnięcia i żółknięcia, co z kolei obniża plony.
Intensywność objawów zależy od liczebności nicieni oraz od rodzaju i odmiany rośliny żywicielskiej. W miarę wzrostu populacji nicieni, zwiększa się liczba i wielkość narośli korzeniowych. Rośliny różnie reagują na infekcję. Marchew często ulega rozwidleniu, sałata tworzy narośla przypominające koraliki, a trawy i cebula mają je małe, ledwo zauważalne. W bulwach ziemniaka mogą pojawić się brązowe plamy.
Większość nicieni zwykle nie jest równomiernie rozproszona w glebie. Aby potwierdzić obecność guzaka północny, zaleca się przesłanie zainfekowanej rośliny do laboratorium w celu przeprowadzenia dokładnych badań diagnostycznych.
Cykl chorobowy
Guzaki północny przechodzą przez sześć etapów w swoim cyklu życiowym: stadium jaja, cztery stadia młodociane oraz dorosłość. Zimę przetrwają jako jaja w glebie. Pierwsze stadium młodociane rozwija się wewnątrz niego. Gdy temperatura gleby osiągnie 18°C, nicienie w drugim stadium młodocianym rozpoczynają poszukiwanie i infekowanie korzeni roślin. Samce są zdolne do swobodnego poruszania się i opuszczają korzeń po osiągnięciu dorosłości, podczas gdy samice pozostają, żerując na komórkach w pobliżu systemu naczyniowego rośliny.
W miarę rozwoju samice powiększają się do tego stopnia, że ich perłowobiałe ciała wystają z powierzchni korzenia. Następnie składają tysiące jaj. Cały cykl życiowy trwa około trzech do czterech tygodni, co umożliwia szybki wzrost populacji.
W zależności od żywiciela i temperatury gleby, cykl życiowy guzaków może trwać od 17 do 57 dni. W chłodniejszych regionach cykl życiowy jest zazwyczaj dłuższy. Jaja mogą pozostać wewnątrz tkanki korzeniowej lub zostać uwolnione do gleby, gdzie mogą przetrwać nawet do jednego roku.
Kontrolowanie
Guzaki północne to jedne z najbardziej destrukcyjnych nicieni w rolnictwie, trudne do kontrolowania ze względu na szeroki zakres żywicieli i wysoką zdolność do rozmnażania się. Jednakże skuteczną metodą ich zwalczania jest stosowanie integrowanej ochrony roślin, które polega na zakłócaniu różnych etapów cyklu życia nicieni.
Przed sadzeniem, jedną z metod kontroli jest pozostawienie pola na ugorze, czyli nieobsadzonego i odkrytego. Wystawienie nicieni na działanie słońca prowadzi do ich wysuszenia i śmierci głodowej. Inną metodą jest stosowanie roślin okrywowych, które wydzielają substancje chemiczne toksyczne dla nicieni. Rośliny te stabilizują również glebę i poprawiają jej jakość, co zwiększa konkurencję mikrobiologiczną w glebie. Rotacja upraw nie będących żywicielami, takich jak trawy, kukurydza, jęczmień, pszenica, owies, żyto, czy szparagi, może również skutecznie zmniejszyć populację nicieni.
Podczas wzrostu roślin ważne jest stosowanie obornika, kompostu i materii organicznej, co poprawia jakość gleby, zwiększa konkurencję mikrobiologiczną oraz wzmacnia rośliny, czyniąc je bardziej odpornymi na infekcje nicieniami. Kontrolowanie chwastów pomaga zredukować liczbę dodatkowych żywicieli. W przypadku zainfekowanych roślin, powinny one zostać zniszczone, a nie kompostowane, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się nicieni. Po zbiorach, resztki roślinne powinny być zniszczone.
W przeszłości do zwalczania guzaków stosowano różne środki chemiczne. Wiele z tych substancji jest jednak nadmiernie toksycznych i ich użycie zostało obecnie ograniczone lub zakazane.
Kontrola biologiczna guzaków północy może być realizowana za pomocą ich naturalnych wrogów, takich jak grzyby i bakterie. Grzyby pasożytują na jajach i samicach nicieni. Bakterie natomiast mogą pochłaniać młode nicienie, przenikając do ich ciał.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Northern_root-knot_nematode [dostęp: 28.08.2024].
Zdjęcie główne przedstawia jaja nicieni Heteroderidae © Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Walter Peraza Padilla, NUCR, Bugwood.org. Licencja: CC BY 3.0.
