Fossa madagaskarska – fossa

Fossa madagaskarska lub po prostu fossa (Cryptoprocta ferox) to gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny falanruków (Euplerinae) w obrębie rodziny falanrukowatych (Eupleridae). Fossa to smukłe, długowłose zwierzę przypominające kota. Występuje wyłącznie na Madagaskarze. Jest największym ssakiem drapieżnym tej wyspy. Niektórzy porównują ją do małej pumy. Dorosłe osobniki osiągają długość ciała od 70 do 80 cm. Ważą od 5,5 do 8,6 kg. Samce są zazwyczaj większe od samic. Charakterystyczne dla tych ssaków są półwciągalne pazury oraz elastyczne stawy skokowe, które umożliwiają im wspinaczkę i przemieszczanie się wśród drzew z niezwykłą zwinnością.

Choć fossa występuje na całej wyspie, jej populacja jest rozproszona, a liczebność niewielka. Zwierzę to zamieszkuje wyłącznie tereny leśne. Prowadzi aktywny tryb życia zarówno w dzień, jak i w nocy. Jej dieta składa się głównie z lemurów – endemicznych naczelnych Madagaskaru. Ssaki te żywią się także tenrekami, gryzoniami, jaszczurkami oraz ptakami. Rozród odbywa się na poziomych gałęziach drzew i może trwać nawet kilka godzin. Młode rodzą się ślepe i bezzębne.  Wymagają długiej opieki ze strony rodziców. Samodzielność osiągają po roku, a dojrzałość płciową po trzech lub czterech latach. Na Czerwonej Liście IUCN fossa figuruje jako gatunek narażony na wyginięcie. Największym zagrożeniem dla jej przetrwania jest niszczenie siedlisk.

Opis

Fossa to jeden z najciekawszych drapieżników Madagaskaru. Przypomina miniaturowego dużego kota – wyglądem zbliżonego do pumy, choć wyróżnia się smukłym ciałem, muskularnymi kończynami i ogonem niemal tak długim jak reszta ciała. Jej głowa jest podobna natomiast do łasicy – dłuższa niż u kotów, z szerokim i krótkim pyskiem oraz dużymi, zaokrąglonymi uszami. Oczy tego ssaka są brązowe i szeroko rozstawione. Źrenice zwężają się w pionowe szczeliny, odbijając światło na pomarańczowo – jest to charakterystyczne dla nocnych drapieżników. Dorosłe osobniki mierzą od 70 do 80 cm, a ich ogon osiąga długość od 65 do 70 cm. Występuje dymorfizm płciowy – samce są większe od samic. Ważą od 6,2 do 8,6 kg, podczas gdy samice od 5,5 do 6,8 kg. Większe osobniki można spotkać na południu i zachodzie Madagaskaru, a mniejsze na północy i wschodzie. Niektóre źródła podają, że wyjątkowo duże fossy osiągają nawet 20 kg, ale dane te są kwestionowane.

Fossa jest doskonale przystosowana do życia wśród drzew dzięki wyjątkowym cechom fizycznym. Używa ogona do balansowania, a półwciągalne pazury zapewniają jej pewny chwyt podczas wspinaczki. Elastyczne stawy skokowe umożliwiają szybkie przemieszczanie się między gałęziami i schodzenie z drzew głową w dół, co pozwala na sprawne poruszanie się w trudnym terenie.

Zasięg występowania

Fossa wyróżnia się na tle innych przedstawicieli fauny swoimi unikalnymi cechami fizycznymi oraz szerokim zasięgiem występowania. Zamieszkuje niemal wszystkie lasy na wyspie, choć preferuje te najlepiej zachowane, gdzie ingerencja człowieka jest minimalna. W szczególności można ją spotkać w wilgotnych lasach deszczowych wschodniej części Madagaskaru, które zapewniają gęsty i zacieniony podszyt. Zwierzę to występuje również w lasach suchych na zachodzie oraz lasach kolczastych na południu. Tam jednak jej liczebność jest mniejsza – najpewniej z powodu ograniczonego dostępu do cienia i mniejszej liczby miejsc, które mogłyby posłużyć fossie madagaskarskiej za schronienie.

Gatunek ten bez trudu przystosowuje się do zróżnicowanych warunków środowiskowych. Fossa występuje na różnych wysokościach w kilku rezerwatach chronionych na Madagaskarze. Na przykład w Réserve Naturelle Intégrale d’Andringitra zaobserwowano te zwierzęta na wysokościach od 810 do 1625 metrów, a nawet w wyższych partiach masywu Andringitra, na poziomie 2000 metrów. W Parku Narodowym Andohahela ślady obecności fossy odkryto na wysokościach od 440 do 1875 metrów.

Zachowanie

Fossa jest aktywna zarówno w dzień, jak i w nocy. Zwierzę to zazwyczaj unika korzystania z tych samych miejsc do spania. Wyjątek stanowią samice z młodymi, które wracają do tego samego legowiska. Samce fossa w Lesie Kirindy przemierzają teren o powierzchni sięgającej nawet 26 km², podczas gdy terytoria samic obejmują zwykle około 13 km². Obszary samców częściowo nakładają się na siebie, natomiast samice przeważnie zachowują odrębne terytoria. W porze suchej zakres ich wędrówek rozszerza się, co najprawdopodobniej wynika z ograniczonej dostępności pokarmu i wody. Na co dzień osobniki z obrożami radiowymi przemieszczają się od 2 do 5 km. Zdarzył się jednak przypadek, gdy fossa pokonała prostą trasę o długości 7 km w ciągu 16 godzin.

Populacja fossy charakteryzuje się niską gęstością. W Lesie Kirindy, mimo że gatunek ten uznawany jest za dość powszechny, badacze oszacowali jego gęstość na jednego osobnika na 4 km² – w 1998 roku. Wcześniejsze badania z lat 1994–1996 wskazywały na podobną gęstość, z jedną dorosłą fossa przypadającą na 5,6 km². Fossy są zwykle samotnikami – poza samicami opiekującymi się młodymi oraz okazjonalnymi parami samców. Jednakże w 2009 roku opisano przypadek współpracy łowieckiej – trzy samce przez 45 minut wspólnie polowały na sifakę o masie 3 kg, dzieląc się później zdobyczą.

Komunikacja fossy opiera się na dźwiękach, zapachach i sygnałach wizualnych. Wokalizacje obejmują mruczenie, groźny krzyk oraz odgłos strachu – seria głośnych, chrapliwych wdechów i dyszenia. Długie, wysokie wycie może służyć przywoływaniu innych osobników. W okresie godowym samice wydają miauczące dźwięki, a samce wzdychają, gdy znajdą samicę. Przez cały rok fossy pozostawiają trwałe ślady zapachowe na skałach, drzewach i ziemi za pomocą gruczołów w okolicy odbytu i na klatce piersiowej. Choć zwierzęta te bywają agresywne podczas godów, w niewoli są zazwyczaj łagodne. Niekiedy pozwalając nawet opiekunom na delikatne głaskanie. Dorosłe samce mogą jednak próbować gryźć.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami: 

• Buffalo czarny
• Barczatka koniczynówka – kosmatka koniczynówka
• Życie na Wenus NIE odnalezione
• Słońce – wyjątkowa gwiazda
• Pozabiblijne świadectwa potopu

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Fossa_(animal) [5.11.2024]

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Ran Kirlian. Licencja: CC BY-SA 4.0.