Koziorożec alpejski, czyli Capra ibex, to gatunek kozy. Żyje w górach Europy, głównie w Alpach. Należy do rodzaju Capra. W tym rodzaju jest dziesięć gatunków. Najbliżej spokrewniony z nim jest koziorożec iberyjski.
Między samcem a samicą widać różnice: samce są większe. Mają też dłuższe, mocniej wygięte rogi. Sierść koziorożców jest szarobrązowa. Zwierzęta te żyją wysoko, nawet do 3300 m n.p.m. Wybierają strome, skaliste zbocza i otwarte łąki. Ich kopyta są twarde i ostre. Dzięki nim łatwo się wspinają.
Jedzą głównie trawy. Aktywne są cały rok. Żyją w stadach, ale samce i samice przebywają osobno. Spotykają się tylko w czasie godów. Wtedy samce walczą o samice, zderzając się rogami.
Koziorożce alpejskie mają niewielu wrogów. Czasem chorują albo cierpią z powodu pasożytów.
Do XIX wieku prawie wyginęły. Przetrwało tylko około 100 sztuk. Przez to mają mało zróżnicowany materiał genetyczny. Dzięki ochronie udało się je uratować. Wszystkie dzisiejsze osobniki pochodzą z jednego miejsca – parku Gran Paradiso we Włoszech. Od 2020 roku IUCN uznaje je za gatunek „najmniejszej troski”.
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy opisał Karol Linneusz w 1758 roku. Wtedy nadał mu nazwę Capra ibex. Przez długi czas sądzono, że koziorożec iberyjski to ten sam gatunek. Dopiero w 2000 roku naukowcy potwierdzili, że to dwa różne gatunki. W badaniach genetycznych wykazano różnice.
Rodzaj Capra obejmuje dziesięć gatunków. Są to między innymi koza domowa, koza bezoarowa, markur śrubonogi, koziorożec syberyjski czy koziorożec nubijski. Wszystkie te gatunki są blisko spokrewnione.
Koziorożec alpejski – opis
Samce koziorożca ważą od 65 do 100 kg. Mają 90–101 cm wysokości w kłębie i długość ciała 149–171 cm. Samice są mniejsze – ważą 30–50 kg, mierzą 73–84 cm wysokości i 121–141 cm długości. Ogon ma 15–17 cm długości.
Rogi samców są długie i zakrzywione do tyłu. Mogą mieć nawet ponad metr długości. Samice mają krótsze, cieńsze rogi – do 35 cm. Sierść jest gęsta, brązowoszara. Latem jaśniejsza, zimą ciemnieje. Pod brzuchem i ogonem sierść jest biała. Na grzbiecie koziorożca alpejskiego znajduje się ciemna pręga.
Zasięg występowania i siedlisko
Koziorożce te żyją tylko w Alpach. Spotyka się je w Austrii, Francji, Niemczech, Włoszech, Liechtensteinie, Szwajcarii i Słowenii. Żyją wysoko – między 1800 a 3300 m n.p.m. Zimą schodzą niżej.
Lubią skaliste stoki, urwiska i alpejskie łąki. Omijają gęste lasy. Często przebywają blisko granicy górnej roślinności, gdyż tam łatwiej im się chronić i zdobywać pożywienie.
Tryb życia
Koziorożce alpejskie są aktywne w dzień. Rano i wieczorem żerują. W południe odpoczywają. Latem żyją w dużych stadach – samice z młodymi i osobno samce. Zimą tworzą mniejsze grupy.
Samce i samice łączą się tylko w czasie rui i wtedy samce rywalizują o dostęp do samic. Uderzają się rogami, ale walki rzadko są groźne. Hierarchia ustalana jest przez wiek i rozmiar rogów.
Ruja koziorożców alpejskich trwa od grudnia do stycznia. Ciąża trwa 165–170 dni. Młode rodzą się w maju lub czerwcu. Najczęściej rodzi się jedno koźlę, rzadziej dwa. Młode szybko wstają i są zdolne do poruszania się po górach.
Koziorożce żyją do 20 lat. Samice zazwyczaj dłużej niż samce.
Pokarm koziorożców alpejskich
Koziorożce alpejskie jedzą głównie trawy, zioła i mchy. Latem jedzenie jest łatwo dostępne. Zimą szukają roślin spod śniegu albo obgryzają korę i gałązki.
Są przeżuwaczami. Mają czterokomorowy żołądek. Przez to mogą trawić nawet twarde rośliny. W miesiącach letnich gromadzą tłuszcz na zimę.
Drapieżniki i zagrożenia
Naturalnych wrogów mają niewiele. Największym zagrożeniem są orły przednie. Polują na młode koziorożce. Rzadziej atakują je także wilki lub rysie.
Większym zagrożeniem są choroby i pasożyty. Koziorożce alpejskie mogą cierpieć na różne schorzenia, zwłaszcza gdy populacja jest duża i zagęszczona.
Ochrona
W XIX wieku liczebność gatunku gwałtownie spadła. Na początku XX wieku pozostało mniej niż 100 osobników. Ocalone zostały tylko dzięki ochronie w parku Gran Paradiso we Włoszech.
Później zaczęto je reintrodukować w innych częściach Alp. Dziś koziorożce alpejskie występują w całym paśmie. Wszystkie pochodzą od włoskiej populacji. To oznacza, że mają niską różnorodność genetyczną.
Mimo to, ich liczba rośnie. Dzięki ochronie nie są już zagrożone wyginięciem. IUCN klasyfikuje je jako gatunek najmniejszej troski.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Górniczek zwyczajny
- Pingwin peruwiański – pingwin Humboldta
- Kolczatka australijska
- Nowe odkrycia w żywieniu: jak dieta wpływa na naszą odporność?
- Profilaktyka osteoporozy
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Alpine_ibex (dostęp: 04.04.2025).
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
