Kolczatka australijska (Tachyglossus aculeatus) to jeden z czterech żyjących gatunków kolczatek. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Tachyglossus. Jej nazwa pochodzi z greki: takhús oznacza „szybki”, a glôssa – „język”.
O kolczatce australijskiej
Kolczatka australijska ma ciało pokryte kolcami i futrem. Ma charakterystyczny pysk oraz długi, lepki język, którym szybko chwyta owady. Jak wszystkie stekowce, składa jaja. Jest jednym z nielicznych ssaków, które to robią.
Kolczatka australijska ma silne przednie łapy i pazury. Dzięki nim szybko kopie. Potrafi przetrwać pod ziemią, tolerując duże stężenie dwutlenku węgla i niski poziom tlenu. Nie potrafi się bronić ani walczyć. W razie zagrożenia zwija się w kulkę, osłaniając się kolcami. Nie poci się i nie znosi wysokich temperatur, więc unika aktywności w gorące dni. Jeśli to konieczne, może pływać.
W zimie kolczatka australijska zapada w sen i hibernację. Spowalnia metabolizm, by oszczędzać energię. Kiedy robi się cieplej, wychodzi, by się rozmnażać. Samica składa jedno jajo rocznie. Samce nie zajmują się potomstwem.
Młode wykluwają się wielkości winogrona i szybko rosną, żywiąc się mlekiem matki. Po siedmiu tygodniach staje się zbyt duże i kolczaste, by zostać w torbie matki. Przenosi się do nory. Po sześciu miesiącach opuszcza matkę na zawsze.
Kolczatka występuje w całej Australii i wschodniej Nowej Gwinei. To najpowszechniej spotykany rodzimy ssak Australii. Choć nie jest zagrożona wyginięciem, jej populacja maleje przez polowania, utratę siedlisk oraz drapieżne gatunki wprowadzone przez człowieka.
Taksonomia i nazewnictwo
Gatunek został opisany w 1792 roku przez George’a Shawa jako Myrmecophaga aculeata. Początkowo sądzono, że jest spokrewniony z mrówkojadem wielkim. Zmieniano nazwę kilkakrotnie, aż ustalono Tachyglossus aculeatus.
Kolczatka australijska to jedyny przedstawiciel swojego rodzaju. Należy do rodziny kolczatkowatych, w której znajdują się także większe kolczatki długodziobe z Nowej Gwinei (Zaglossus, czyli prakolczatka – była uznawana za wymarłą. Ostatnio jednak udało się ją zaobserwować). W przeciwieństwie do nich żywi się głównie mrówkami i termitami.
Wyróżnia się pięć podgatunków różniących się wyglądem i rozmieszczeniem geograficznym:
- Tachyglossus aculeatus acanthion – Północna i Zachodnia Australia,
- Tachyglossus aculeatus aculeatus – Queensland, Nowa Południowa Walia, Australia Południowa, Wiktoria,
- Tachyglossus aculeatus lawesii – Nowa Gwinea, możliwe występowanie w północno-wschodniej Australii,
- Tachyglossus aculeatus multiaculeatus – Wyspa Kangura,
- Tachyglossus aculeatus setosus – Tasmania i wyspy w Cieśninie Bassa.
Opis
Kolczatka australijska ma od 30 do 45 cm długości i waży od 2 do 7 kg. Najmniejsze osobniki żyją na Tasmanii. Ma niewidoczną szyję, małe oczy i pysk zakończony małym otworem gębowym o szerokości 5 mm. Jej ciało pokrywają kremowe kolce z keratyny. Pomiędzy nimi rośnie gęste futro o barwie od miodowej do ciemnobrązowej.
Jej przednie łapy i pazury służą do szybkiego kopania. Jest bardzo silna – potrafi rozbić kawałki drewna i przesuwać kamienie ważące kilkanaście kilogramów. Naukowcy obserwowali, jak jedna kolczatka przesuwała lodówkę.
Kolczatka nie pocą się i źle znoszą upały, dlatego ukrywają się w cieniu. W chłodne dni potrafią obniżyć temperaturę ciała nawet do 5°C. Gdy brakuje pożywienia, mogą ograniczyć aktywność na kilka tygodni.
Język kolczatki jest bardzo długi i lepki. Dzięki temu skutecznie łapie owady, wysuwając go do 100 razy na minutę. Zamiast zębów ma rogowe płytki w jamie gębowej, którymi miażdży pokarm. Jej żołądek nie wydziela kwasu, a trawienie odbywa się w jelicie.
Kolczatka potrafi przetrwać w trudnych warunkach. Może tolerować duże ilości dwutlenku węgla i niski poziom tlenu, co pozwala jej przetrwać w czasie pożarów. Potrafi pływać i nurkować, gdy jest to potrzebne.
Jej wzrok jest słaby, ale dobrze słyszy dźwięki o niskiej częstotliwości. Może to pomóc jej wykrywać owady pod ziemią. Posiada elektroreceptory w pysku, które pozwalają wyczuwać pole elektryczne wytwarzane przez zdobycz.
Mózg kolczatki jest wyjątkowo rozwinięty. Ma największą korę przedczołową w stosunku do ciała spośród wszystkich ssaków. Naukowcy uważają, że kolczatka może rozwiązywać problemy i uczyć się. Badania wykazały, że jej inteligencja jest porównywalna do inteligencji kota lub szczura.
Kolczatka australijska to niezwykłe zwierzę. Choć nie jest zagrożona wyginięciem, jej populacja maleje. Ochrona jej naturalnych siedlisk jest kluczowa dla przetrwania tego fascynującego gatunku.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pliszka górska
- Brzana karpacka
- Mastif tybetański – największy pies świata
- Jak zrobić dobry research?
- Najnowsze badania nad snem: czy nauka naprawdę może poprawić nasz odpoczynek?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Short-beaked_echidna (dostęp: 28.03.2025).
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
