Jenot (Nyctereutes) to rodzaj psowatych. Jego nazwa wywodzi się z greckich słów nyx (noc) i ereutēs (wędrowiec). Doskonale oddaje to nocny tryb życia tych zwierząt. Współcześnie rodzaj obejmuje jedynie dwa istniejące gatunki – jenota azjatyckiego (Nyctereutes procyonoides) i japońskiego (Nyctereutes viverrinus). Oba potocznie nazywane są jenotami. Naturalnym miejscem występowania tych ssaków były Chiny. Większość gatunków wymarła.
Badania sugerują, że Nyctereutes są bardzo wrażliwe na zmiany środowiskowe i klimatyczne. Ekspansja człowieka oraz kurczenie się lasów, a także wahania temperatur i opadów, odegrały kluczową rolę w kształtowaniu gatunków i ich adaptacji do zmieniających się warunków życia.
Dieta
Jenoty z rodzaju Nyctereutes wyróżniają się krótkimi pyskami, okrągłymi czaszkami oraz specyficzną budową zębów trzonowych. Szczególnie istotny jest stosunek wielkości zębów M1 do M2. Odgrywa on kluczową rolę w ich identyfikacji.
Nyctereutes można zaliczyć do oportunistycznych drapieżników. Żywią się małymi ssakami, rybami, ptakami i owadami. Od czasu do czasu sięgają również po pokarm roślinny, głównie korzenie. Skład ich diety w dużej mierze zależy od warunków środowiskowych. Pozwala im to skutecznie adaptować się do różnych siedlisk.
Jenoty japońskie (Nyctereutes viverrinus) różnią się od gatunku zamieszkującego kontynent (Nyctereutes procyonoides). Przede wszystkim mają większe czaszki. Stwierdzono je u osobników z Rosji oraz z wyspy Hokkaido.
Klasyfikacja jenotów
Większość klasyfikacji naukowych uznaje Nyctereutes za rodzaj monotypowy, obejmujący jedynie gatunek Nyctereutes procyonoides. Jednak na podstawie analiz morfologicznych, chromosomowych i behawioralnych część naukowców sugeruje, że populacje jenotów zamieszkujących japoński archipelag stanowią odrębny gatunek – Nyctereutes viverrinus. Tę hipotezę zaakceptowało Amerykańskie Towarzystwo Mammalogiczne (American Society of Mammalogists), ale odrzuciły ją Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) oraz „Mammal Species of the World” (MSW). Powodem jest wysoka plastyczność chromosomowa i behawioralna tego rodzaju, nawet w obrębie kontynentalnych podgatunków.
Taksonomia
Pozycja taksonomiczna jenota (Nyctereutes) w obrębie psowatych była wielokrotnie rewidowana z powodu jego unikalnej morfologii. W 1880 roku Thomas Henry Huxley zasugerował związek między jenotem a południowoamerykańskimi „nibylisem” (Lycalopex). Opierał się na podobieństwach w budowie czaszki i uzębienia. W 1967 roku biolożka Devra G. Kleiman opisała podobieństwa morfologiczne i behawioralne między jenotem a otocjonem wielkouchym (Otocyon megalotis). Zwróciła uwagę na ich tolerancję wobec przedstawicieli własnego gatunku oraz charakterystyczne zachowanie samców, którzy w stanie pobudzenia seksualnego unoszą ogon w kształt odwróconej litery „U”.
Juliet Clutton-Brock tymczasowo umieściła jenota w rodzaju Lycalopex, obejmującym południowoamerykańskie lisy sawannowe. Przyznała jednak, że jego systematyczne przyporządkowanie jest trudne, ponieważ nie wykazuje on wyraźnego pokrewieństwa z innymi psowatymi.
Paleontolog Xiaoming Wang zasugerował bliskie pokrewieństwo między jenotami a południowoamerykańskimi lisami sawannowymi. Opierał się na podobieństwach w uzębieniu i powiększonym wyrostku kątowym żuchwy. Dodatkowe badania nad kształtem mózgu tych gatunków zdają się wspierać tę hipotezę. Analiza filogenetyczna oparta na genomie mitochondrialnym współczesnych psowatych, opublikowana w 2005 roku, wykazała, że rodzaj Nyctereutes należy do plemienia Vulpini.
Jenot – zasięg występowania
Rodzaj Nyctereutes obejmuje gatunki, które naturalnie występują w Azji. Zamieszkują różnorodne środowiska – od lasów i terenów górskich po mokradła. W XX wieku jenot azjatycki (Nyctereutes procyonoides) został celowo introdukowany w krajach Europy.
Introdukcja ta miała miejsce głównie na terenie dawnego Związku Radzieckiego, skąd zwierzęta rozprzestrzeniły się na znaczne obszary kontynentu. Obecnie można je spotkać m.in. w Polsce, Niemczech, Finlandii czy Francji. Ekspansja jenota w Europie wzbudza kontrowersje. Gatunek ten jako inwazyjny, wpływa na lokalne ekosystemy i rodzimą faunę.
Etymologia
Nazwa rodzaju Nyctereutes wywodzi się z języka greckiego: νυκτερευτης (nuktereutēs). Można to przetłumaczyć jako „nocny myśliwy” – odniesienie do nocnego trybu życia tych zwierząt.
W przypadku nazw takich jak Ruscinalopex i Paratanuki etymologia pozostaje niejasna. Ich autor, Miklós Kretzoi, nie podał bowiem znaczenia.
- Ruscinalopex: brak informacji na temat źródła nazwy. Przyjęto, że typowym gatunkiem (oryginalne oznaczenie) jest wymarły †Vulpes donnezani Depéret, 1890.
- Paratanuki: możliwe, że nazwa pochodzi od greckiego παρα (para) oznaczającego „blisko” lub „obok” oraz japońskiego 狸 (tanuki), odnoszącego się do jenota. Typowym gatunkiem (oryginalne oznaczenie) jest †Mustela martelina Petényi, 1864 (syn. †Vulpes donnezani Depéret, 1890).
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Niebieski smok – jaskółka morska
- Żółw stepowy
- Przykazania o miłości do bliźniego
- Jerycho – miasto palm
- Koniec świata – dlaczego tak się go boimy?
Źródło
1. https://fr.wikipedia.org/wiki/Nyctereutes [dostęp: 23.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Jukka A. Lång. Licencja: CC BY 3.0.