Gacek szary (Plecotus austriacus) to gatunek ssaka z podrodziny mroczków (Vespertilioninae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae). Wraz z gackiem brunatnym stanowi trudną do rozróżnienia parę gatunków. Do lat sześćdziesiątych XX w. gatunków tych nie rozróżniano, używając polskiej nazwy „gacek wielkouch”. Gacek szary wyróżnia się długimi uszami z charakterystycznym zagięciem. Poluje głównie nad terenami leśnymi, często za dnia. Żywi się przede wszystkim ćmami. W warunkach hodowlanych zaobserwowano, że może także spożywać małe jaszczurki.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek ten został opisany zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego w 1829 roku. Dokonał tego niemiecki przyrodnik Johann Baptist Fischer. Sklasyfikował on gacka szarego jako podgatunek Vespertilio auritus i nadał mu nazwę Vespertilio auritus austriacus. Holotyp pochodził z okolic Wiednia, w Austrii. Według autorów publikacji Illustrated Checklist of the Mammals of the World gatunek ten uznawany jest za monotypowy.
Etymologia
- Plecotus: gr. πλεκω plekō „owijać, skręcać”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”;
- austriacus: nowołac. Austriacus „austriacki, z Austrii”, od staroniem. Ostarrîchi, od średniowiecznołac. Marchia orientalis.
Podgatunki
W Europie występują trzy podgatunki gacka szarego:
- Plecotus austriacus austriacus (podgatunek nominatywny),
- Plecotus austriacus hispanicus (zamieszkujący Półwysep Iberyjski),
- Plecotus austriacus meridionalis (obecny w Słowenii).
Na początku XXI wieku naukowcy oddzielili niektóre taksony wcześniej uznawane za podgatunki gacka szarego i zakwalifikowali je jako odrębne gatunki. Do tej grupy zalicza się m.in. gacka alpejskiego (Plecotus macrobullaris), gacka bałkańskiego (Plecotus kolombatovici), gacka z Teneryfy (Plecotus teneriffae), gacka sardyńskiego (Plecotus sardus) oraz gacka himalajskiego (Plecotus wardi). Podobna sytuacja dotyczy centralnoazjatyckiego gacka szarego (Plecotus austriacus turkmenicus), a także podgatunku występującego w południowo-zachodnich Chinach – Plecotus austriacus ariel oraz egipskiego gacka szarego (Plecotus austriacus christii).
Biologia i zachowanie
Głównymi siedliskami tego gatunku są nizinne łąki i mokradła. Gacek szary żywi się przede wszystkim owadami. Do ich lokalizowania wykorzystuje echolokację. Nietoperz ten emituje sygnały dźwiękowe o częstotliwościach od 18 do 45 kHz, z największą intensywnością przy 28 kHz. Przeciętna długość trwania jednego impulsu wynosi 5,8 ms. Zwierzę to prowadzi osiadły tryb życia. Jako gatunek termofilny i antropofilny, nie występuje na rozległych obszarach leśnych ani na dużych wysokościach.
Gacek szary poluje na otwartych terenach. Najczęściej jego łupem padają ćmy (Noctuidae, Geometridae i inne). W miejscach zasiedlanych przez te nietoperze nierzadko można spotkać także skrzydła motyli na ziemi. Poluje również na ofiary ukryte w roślinności, co upodabnia go do rudogacka i sprawia, że oba gatunki określa się mianem „zbieraczy”.
Rozród tego gatunku odbywa się wiosną lub latem. Kolonie rozrodcze zakładane są w szczelinach lub budynkach, takich jak strychy czy obiekty sakralne. Gacek szary znany jest z tego, że potrafi żyć w zgodzie z innymi nietoperzami, m.in. mopkiem dużym, podkowcem małym i borowcem wielkim.
Zasięg występowania
Gacek szary zasiedla południową Anglię, zachodnią Francję oraz Półwysep Iberyjski. Nietoperz ten występuje od środkowej Europy na wschód, aż po południowe krańce Szwecji, zachodnią Ukrainę i Bałkany. Można go spotkać także na głównych wyspach zachodniej części Morza Śródziemnego, takich jak Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia, Malta oraz na Maderze.
Morfologia
Gacek szary osiąga długość ciała (bez ogona) 41–58 mm. Długość jego ogona wynosi 37–55 mm, długość ucha 31–41 mm, a długość przedramienia 36,5–43,5 mm. Nietoperz ten waży 6–10 g. Jego umaszczenie jest ciemnoszare na plecach i górnej części błony lotnej. Brzuch natomiast jest jasnoszary. Wśród nietoperzy z rodzaju długouchych gacek szary wyróżnia się większymi rozmiarami oraz charakterystyczną, ciemną „maską” na pysku. W odróżnieniu od rudego nietoperza długouchego nie posiada wyraźnego i jasnego grzbietu na dolnej wardze. Między oczami ma z kolei niewielką wypukłość, mniejszą niż samo oko. Ważną cechą rozpoznawczą jest także profil pyska – u gacka szarego jest on długi i płaski, natomiast u rudego nietoperza długouchego krótki i zaokrąglony.
Ochrona
Gacek szary występuje na rozległym obszarze i uznawany jest za gatunek dość pospolity. Mimo to Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje go jako bliski zagrożenia. Co więcej, w większości krajów, w których żyje, podlega ochronie prawnej.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Birginiak
- Pokolec szary
- Jak może wyglądać społeczeństwo post-scarcity?
- Zrozumieć świat wirusów
- Interakcje między wirusami a ludzkimi organizmami
Źródło
1.https://en.wikipedia.org/wiki/Grey_long-eared_bat [dostęp: 24.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: CANVA.
