Borowiec olbrzymi (Nyctalus lasiopterus) to rzadki mięsożerny nietoperz. Występuje w Europie, Azji Zachodniej i Afryce Północnej. Rozpiętość skrzydeł wynosi około 46 centymetrów. Jest jednym z nielicznych gatunków tych zwierząt, które polują na ptaki wróblowate.
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy opisał w 1780 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber. Nadał mu nazwę Vespertilio lasiopterus. Holotyp pochodził z Pizy, w północnych Włoszech.
Nyctalus lasiopterus czasami obejmuje N. aviator jako podgatunek. Najczęściej jednak traktuje się N. aviator jako odrębny gatunek ze względu na różnice w rozmieszczeniu geograficznym oraz morfologii. Te dwa gatunki tworzą grupę siostrzaną z N. noctula. Wszystkie trzy mają tę samą liczbę diploidalną. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają borowca olbrzymiego za gatunek monotypowy.
Etymologia:
- Nyctalus: pochodzi od greckiego słowa νυκταλος (nuktalos) lub νυσταλος (nustalos). Oznacza „senny, ospały”.
- Lasiopterus: pochodzi od greckiego słowa λασιος (lasios), które oznacza „włochaty, kudłaty” oraz -πτερος (-pteros), co można przetłumaczyć jako „skrzydły”, od πτερον (pteron) – „skrzydło, wiosło”.
Opis borowca olbrzymiego
Borowiec olbrzymi należy do podrzędu Yangochiroptera (rodzina Vespertilionidae). Używa echolokacji. Echolokacja to system percepcyjny, w którym echo powstaje poprzez emisję fal ultradźwiękowych. Dzięki echolokacji nietoperze mogą porównywać wysłane impulsy z powracającym echem. Pozwala to na tworzenie szczegółowych obrazów otoczenia. Dzięki temu systemowi ssaki potrafią wykrywać, lokalizować i klasyfikować swoje ofiary w całkowitej ciemności. Borowiec olbrzymi wychodzi z kryjówek dopiero długo po zmierzchu, kiedy zapada całkowita ciemność. Choć jego wzrok jest słabo rozwinięty, ma doskonały słuch i węch.
Skrzydła borowca olbrzymiego są cieńsze niż u ptaków. Pozwala to zwierzętom na szybkie i precyzyjne manewrowanie. Choć są delikatne i łatwo się rwą, mają zdolność regeneracji. Borowiec olbrzymi to największy nietoperz w Europie. Rozpiętość skrzydeł waha się od 41 do 46 cm. Długość ciała mieści się w przedziale od 8,4 do 10,4 cm, a ogon mierzy od 5,5 do 6,6 cm. Długość przedramienia wynosi od 6,2 do 6,8 cm. Masa ciała dorosłych osobników waha się od 41 do 76 g. Nietoperz został zaobserwowany jako gatunek latający na dużych wysokościach i żerujący na niskich. Futro borowca olbrzymiego jest jednolicie rdzawobrązowe lub ciemnobrązowe. Pysk jest szeroki, a uszy powiększone i krótkie.
Siedlisko
Borowiec olbrzymi to nietoperz żyjący na drzewach. Występuje w lasach liściastych Europy. Spotkać go można od Półwyspu Iberyjskiego po region Bosforu w Turcji. Największa koncentracja gatunku znajduje się w południowo-zachodniej Hiszpanii. Preferuje dęby lub buki, które mają puste przestrzenie, idealne do odpoczynku w ciągu dnia. Zamieszkuje również lasy iglaste, jeśli nie ma innych opcji. Inne badania wskazały, że nietoperz woli drzewa brzozowe. Ta rozbieżność w wynikach może sugerować, że borowiec olbrzymi nie preferuje konkretnego gatunku drzewa, lecz zwraca uwagę na jego stan fizyczny. W kilku badaniach dotyczących zachowań nietoperzy zaobserwowano, że różne rodzaje drzew pełnią różbe funkcje. Każda populacja może więc wybierać schronienia w zależności od swoich potrzeb. Badania przeprowadzone na Węgrzech (na szczycie Ke´kes, 1014 m n.p.m.) wskazują, że borowce olbrzymie preferują wyższe lokalizacje. Sugerują one także, że starsze, zbutwiałe drzewa są bardziej preferowane przez ten gatunek.
Borowiec olbrzymi – dieta
Większość mięsożernych nietoperzy na świecie żywi się owadami. Borowiec olbrzymi regularnie poluje jednak na ptaki. Jedno z badań wykazało, że w okresach swoich migracji stanowią one ponad 80% diety tego gatunku. Borowiec olbrzymi zmienia swoje upodobania dietetyczne zależnie od pory roku. Poluje oportunistycznie. Co więcej, jest jedynym gatunkiem, który atakuje ptaki w locie, a nie podczas odpoczynku. Jest niezwykle dużym nietoperzem doskonale przystosowany do polowań na ptaki wróblowate. Jego skrzydła osiągają rozpiętość do 46 centymetrów, a ich budowa pozwala na efektywne łowy w otwartej przestrzeni. Ponadto używa echolokacji o częstotliwościach wykraczających poza zakres słyszalności ptaków.
Rozmnażanie
Borowiec olbrzymi jest słabo zbadany, gdyż występuje niezwykle rzadko. Bardzo niewiele wiadomo na temat jego zwyczajów rozrodczych, wzorca rozmnażania, cyklu życia oraz stosunku płci. Udowodniono jednak, że jako przedstawiciel gatunku Nyctalus, ma wyjątkowe zdolności migracyjne. Mogą one prowadzić do znacznych sezonowych zmian w proporcji płci. Badania przeprowadzone w północno-wschodnich Węgrzech wskazały, że stosunek ten różni się znacznie w zależności od lokalizacji. W Grecji i Czechach dominują samice, a w Niemczech, Rosji i Węgrzech samce. Ta segregacja wynika z różnic w wymaganiach termoregulacyjnych i energetycznych obu płci. Samice dominują w cieplejszych miejscach, ponieważ tam mają optymalne warunki dla rozwoju płodów i produkcji mleka. Z kolei samce dominują w chłodniejszych regionach z powodu mniejszych wymagań energetycznych.
Drapieżniki
Najczęstszymi drapieżnikami borowca olbrzymiego są płomykówki (Tyto alba) oraz puchacze zwyczajne (Bubo bubo). Nietoperze opuszczają swoje schronienia dopiero po zapadnięciu całkowitej ciemności, gdy sowy śpią. Gatunek jest również zagrożony pasożytnictwem między nietoperzami. W hiszpańskiej Sewilli, gdzie znajduje się jedna z największych kolonii lęgowych borowca olbrzymiego w Europie, ssaki są zagrożone wyginięciem. Aleksandretty obrożne (Psittacula krameri), będące gatunkiem inwazyjnym, rywalizują z borowcem olbrzymim o miejsca w dziuplach drzew. Papugi te, zanim zajmą siedliska, atakują i zabijają dorosłe nietoperze. Od momentu, gdy naukowcy zaczęli monitorować sytuacje, odnotowano spadek liczby drzew zasiedlanych przez nietoperze o 81%.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Bocian biały
- Drozd obrożny
- Nurogęś – tracz nurogęś
- Co wiedziały starożytne cywilizacje? – cz. 1: Budownictwo
- Rasy ludzkie – co mówi nauka?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Greater_noctule_bat [dostęp: 09.02.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor:Popa-Lisseanu AG, Delgado-Huertas A, Forero MG, Rodríguez A, Arlettaz R, & Ibáñez C. Licencja: CC BY 2.5.
