Płoć, płotka (Rutilus rutilus) to słodko- i słonawowodna ryba z rodziny karpiowatych (Cyprinidae). Występuje naturalnie na terenie większości Europy i zachodniej Azji. W zależności od regionu mianem „płoci” określa się również inne gatunki z rodzajów Rutilus, Leucos oraz Hesperoleucus. W języku angielskim liczba mnoga od roach to również roach.
Opis
Płoć to niewielka ryba. Zazwyczaj osiąga do 35 centymetrów długości. W sprzyjających warunkach może dorastać nawet do 50 cm. Jej ciało ma niebieskawo-srebrzyste zabarwienie, a brzuch jest biały. Płetwy są intensywnie czerwone. Wzdłuż linii bocznej występuje od 39 do 48 łusek. Płetwa grzbietowa i odbytowa mają po 12–14 promieni. Młode osobniki są smukłe. Starsze z wiekiem przybierają masywniejszą sylwetkę. Charakterystycznym elementem wyglądu płoci jest duża, czerwona plama w tęczówce nad i obok źrenicy. W niektórych środowiskach zarówno oczy, jak i płetwy mogą być bardzo blade.
W Europie Środkowej i Północnej płotkę łatwo pomylić można z innymi gatunkami, takimi jak wzdręga (Scardinius erythrophthalmus), jelec pospolity (Leuciscus leuciscus) czy jaź (Leuciscus idus). Wzdręga wyróżnia się bardziej żółtawym lub złotawym ubarwieniem, płetwą grzbietową przesuniętą bardziej ku tyłowi oraz jedynie jedną lub dwiema łuskami między zakończeniem płetw brzusznych a początkiem odbytowej – płoć ma ich tam cztery lub pięć. Pysk wzdręgi jest również bardziej zadarty, a głowa ostrzejsza w zarysie. Jelec pospolity ma zielonkawe ciało, bezbarwne oczy i płetwy oraz wyraźnie zaznaczony „nos”. Jaź natomiast posiada więcej łusek wzdłuż linii bocznej (55–61), bardziej zaokrąglone ciało oraz większy pysk i głowę.
Zasięg występowania płoci
Płoć występuje niemal w całej Europie, z wyjątkiem obszarów wokół Morza Śródziemnego. Jej zasięg rozciąga się na wschód aż po Syberię. W Europie Wschodniej i Azji można wyróżnić kilka podgatunków. Niektóre z nich prowadzą wędrowny tryb życia. Na terenach śródziemnomorskich oraz w północno-zachodniej Hiszpanii i Portugalii spotyka się blisko spokrewnione gatunki, których zasięgi występowania się nie pokrywają.
W drugiej połowie XIX wieku płotka została sprowadzona z Europy do Australii. Wprowadzono ją dla celów sportowych do dorzecza rzeki Murray oraz cieków wodnych w południowej części Nowej Południowej Walii i stanu Wiktoria.
Ekologia
Płoć to ryba wyjątkowo odporna i wszechstronna. Spotykana jest praktycznie we wszystkich typach wód słodkich. Występuje od niewielkich stawów po największe jeziora i rzeki. Żeruje na różnych głębokościach. Najchętniej wybiera płytkie rejony, gdzie łatwiej o pokarm. Dobrze znosi zanieczyszczenia organiczne. Bywa jedną z ostatnich ryb, które znikają z mocno zdegradowanych ekosystemów. Często dominuje też w ubogich troficznie wodach. Jej obecność stwierdzano również w środowiskach słonawych. Potrafi przetrwać w szerokim zakresie temperatur – od około 4°C aż do 31°C.
W wielu rejonach Europy płoć jest najliczniejszym gatunkiem ryby. Pod względem biomasy może ustępować leszczowi w wodach mętnych i ubogich w roślinność. Żyje stadnie. Prowadzi raczej osiadły tryb życia. Wyjątkiem są wędrowne formy zasiedlające wody Morza Kaspijskiego i Czarnego. Zimą przemieszcza się w głębsze partie zbiorników. Latem żeruje bliżej powierzchni. Preferuje zbiorniki z przynajmniej umiarkowaną ilością roślinności wodnej, która chroni młode ryby przed drapieżnikami i stanowi źródło pokarmu dla dorosłych.
W diecie płoci znajdują się zarówno rośliny wodne, jak i bezkręgowce denne, dżdżownice czy larwy owadów. Młode osobniki początkowo odżywiają się planktonem, by z czasem przejść na bardziej urozmaicony pokarm. W warunkach ubogich w bezkręgowce ryba potrafi dostosować się, spowalniając tempo wzrostu, zachowując smukłą sylwetkę i dojrzewając wcześniej.
Długość życia płotki może przekraczać 15 lat. Bywa nosicielem pasożytów, takich jak przywra Rhipidocotyle campanula, pasożyt z grupy myksosporidiów Myxobolus muelleri czy nicienie Raphidascaris acus.
Płoć – rozmnażanie
Okres tarła płoci przypada zazwyczaj na miesiące od marca do czerwca. Dokładny termin zależy od temperatury wody. Wzrost temperatury wiosną i latem inicjuje rozród. Co roku ryby powracają na te same tarliska. Samce gromadzą się w tzw. arenach godowych, do których dołączają samice. Podczas tarła samce podążają za samicami, zapładniając składane przez nie jaja. W tym okresie często ryby zachowują się nieprzewidywalnie. Wyskakują z wody, a ich ruchy są nerwowe i energiczne. Jedna samica może złożyć nawet do 100 tysięcy jaj. Warto jednak zaznaczyć, że jeśli pH wody spadnie poniżej 5,5, proces rozrodu nie przebiega prawidłowo. Populacja nie może się wówczas skutecznie odnawiać.
Biologia
Płoć to płochliwa i ostrożna ryba stadna. Zazwyczaj dorasta do 30–40 centymetrów długości. Większe okazy należą do rzadkości. Jest wszystkożerna. Skład diety zmienia się w zależności od wieku oraz charakterystyki środowiska. Młode osobniki żywią się przede wszystkim planktonem, z czasem przechodząc na larwy owadów i drobne skorupiaki. Starsze płocie preferują mięczaki, zwłaszcza racicznice. Uzupełniają pokarm także o fragmenty roślin wodnych i glony.
Dojrzałość płciową osiąga najczęściej w trzecim roku życia, mając około 10 cm długości. Tarło odbywa się wiosną. Ikra składana jest wśród roślinności wodnej, łodyg trzcin, czasem także między kamieniami. Wylęg następuje po niespełna dwóch tygodniach, a już po kolejnych trzech tygodniach młode ryby rozpoczynają samodzielne żerowanie. Płoć rośnie powoli. Rekompensuje to długowiecznością. Może dożyć nawet kilkunastu lat. Osobniki bytujące w strefie przybrzeżnej Morza Bałtyckiego odbywają tarło wyłącznie w wodach słodkich, wstępując do rzek. W zależności od regionu wyróżnia się kilka podgatunków tej ryby.
Podgatunki płoci
W obrębie gatunku Rutilus rutilus wyróżniono liczne podgatunki. Ich występowanie jest ściśle związane z konkretnymi regionami Europy i Azji. Różnice między nimi dotyczą przede wszystkim środowiska życia, ubarwienia i cech anatomicznych. Do najważniejszych należą:
- Płoć aralska (Rutilus rutilus aralensis) występująca w rejonie Jeziora Aralskiego. Przystosowana jest do specyficznych warunków tego wysychającego akwenu.
- Płoć karpacka (Rutilus rutilus carpathorossicus) zasiedla dorzecze Dunaju. Występuje głównie na obszarach karpackich.
- Płoć rzeczna, znana również jako sieruszka (Rutilus rutilus fluviatilis) zamieszkuje dorzecza Peczory, Uralu i Wołgi.
- Płoć syberyjska, zwana też czebakiem (Rutilus rutilus lacustris) spotykana jest w jeziorach i rzekach Syberii. Odgrywa tam ważną rolę w lokalnych ekosystemach i rybołówstwie.
- Płoć uzbojska (Rutilus rutilus uzboicus) występuje w jeziorach leżących w Dolinie Uzboj.
- Płoć zakaukaska (Rutilus rutilus schelkovnikovi) zamieszkuje dorzecze rzeki Kury na Zakaukaziu.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Płetwal karłowaty
- Płetwal błękitny
- Jakie dinozaury żyły w Polsce?
- Pradawne skamieniałości – czym są trylobity?
- Atrament prehistoryczny – czy aby na pewno?
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Common_roach [dostęp: 22.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Karelj. Licencja: Domena Publiczna.
