Jak wygląda ugryzienie mrówki i czym je smarować?

Na świecie żyje mniej więcej 12 tysięcy gatunków mrówek. W samej Polsce występuje około 100 gatunków tych owadów¹. Na wspomniane żyjątka można natknąć się niemal wszędzie – zarówno w lesie, ogrodzie, jak i we własnym domu. Wiele osób obawia się ugryzienia mrówek, podejrzewając, że może być ono niebezpieczne dla zdrowia. Czy jednak jest tak naprawdę? Które mrówki gryzą ludzi i jak radzić sobie z nieprzyjemnymi skutkami tego typu zdarzeń?

Mrówki – co warto o nich wiedzieć?

Mrówki (Formicidae) zalicza się do rodziny błonkoskrzydłych. Owady te żyją w perfekcyjnie zorganizowanych społecznościach. Każdy jej członek pełni ściśle określoną funkcję (np. królowej, robotnicy, żołnierza, zwiadowcy albo trutnia). Kolonie tych zwierząt mogą liczyć miliony, a nawet miliardy osobników². O mrówkach wspomina między innymi Biblia, chwaląc te drobne owady za świetną organizację pracy. W Księdze Przysłów czytamy: do mrówki się udaj, leniwcze, patrz na jej drogi – bądź mądry. Nie znajdziesz u niej zwierzchnika ni stróża żadnego, ni pana, a w lecie gromadzi swą żywność i zbiera swój pokarm we żniwa (Prz 6, 6-8).

Gniazda mrówek, zwane też mrowiskami, z reguły są umiejscowione pod ziemią. Wewnątrz nich znajduje się szereg korytarzy i komór. Każda przeznaczona jest do innych celów (np. składowania ja czy gromadzenia zapasów pożywienia). Część komór służy także jako miejsce pochówku martwych osobników³.

Czy mrówki gryzą?

Mrówki zasiedlają różnorodne środowiska. Występują powszechnie w lasach, na łąkach i polach uprawnych. Żyją także w pobliżu siedzib ludzkich, zamieszkując działki oraz przydomowe ogrody. Owady te wykorzystują różne strategie przetrwania w określonych warunkach środowiskowych. Przedstawiciele niektórych gatunków mrówek używają w celach ochronnych swoich silnych żuchw do żądlenia napastnika. Co więcej, część tych owadów ma też gruczoły jadowe. W trakcie gryzienia mogą one zatem wstrzyknąć w skórę swojej ofiary toksyczne substancje⁴.

Które mrówki gryzą? Najniebezpieczniejszy dla człowieka gatunek zasiedla Stany Zjednoczone. Są to tzw. mrówki ogniowe (Solenopsis invicta). Ich ukąszenie wywołuje odczucie podobne do oparzenia. Jad tych insektów jest w stanie uśmiercić niewielkie ssaki, a także jaszczurki i żaby. Wyjątkowo nieprzyjemne dla człowieka jest też pogryzienie przez mrówki Brachyponera pochodzące z Azji Wschodniej⁵.

Ukąszenia mrówek żyjących w Polsce są raczej niegroźne dla ludzi. Mimo wszystko należy jednak wystrzegać się kontaktu z najbardziej agresywnymi rodzimymi gatunkami. Do takich zalicza się głównie wścieklice zwyczajne (Myrmica rubra) oraz mrówki rudnice (Formica rufa). Jad tych drugich często powoduje reakcje alergiczne. Użądlona przez nie osoba zwykle skarży się na uporczywy świąd oraz ból w miejscu ukąszenia. Zazwyczaj pojawia się tam również bąbel pokrzywkowy⁶.

Ugryzienie mrówki – jak wygląda?

Po ugryzieniu pojawia się na ogół miejscowy odczyn. Jest to tzw. prawidłowa reakcja miejscowa. Wokół wspomnianego miejsca tworzy się niewielki obrzęk wraz z zaczerwienieniem. W miejscu użądlenia może też pojawić się tymczasowa martwica i owrzodzenie. Powstałemu ciepłemu rumieniowi z reguły towarzyszy ból, pieczenie oraz swędzenie. Objawy te zwykle ustępują w ciągu kilku godzin⁷.

Ukąszenia przez mrówki są najbardziej niebezpieczne dla osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych. W takim przypadku należy liczyć się z realną możliwością powstania rozległych, mających nawet 10 cm średnicy, odczynów miejscowych. Takie odczyny utrzymują się co najmniej przez dobę. W skrajnych przypadkach może także dojść do wstrząsu anafilaktycznego⁸.

Ugryzienia mrówek stwarzają też niekiedy poważne zagrożenie dla osób, które nie są nadwrażliwe na jad tych insektów. Dotyczy to zwłaszcza pogryzień w tzw. punktach krytycznych, czyli na twarzy i szyi oraz w jamie ustnej, gardle czy przełyku. Takie ukąszenia mogą bowiem spowodować niedrożność dróg oddechowych⁹.

Ugryzienie czerwonej mrówki

Wśród polskich gatunków do czerwonych mrówek zalicza się przede wszystkim wścieklicę zwyczajną. Przedstawiciele tego gatunku słyną ze swojej agresywności. Mogą zaatakować intruza nawet wówczas, gdy nie są przez niego niepokojone. Ich żądła powodują bolesne ukąszenia. Po ukąszeniu przez czerwone mrówki z reguły pojawia się czerwona grudka, która z czasem przekształca się w niewielką rankę. Niejednokrotnie powstaje tam również niewielki bolesny obrzęk i swędząca pokrzywka¹⁰.

Osoby uczulone na jad wścieklic po ukąszeniu przez te owady mogą skarżyć się także na różne symptomy ogólnoustrojowe. Są to między innymi zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, a także omdlenia¹¹.

Ugryzienie mrówki – czym smarować?

Miejsce ukąszenia najlepiej na samym początku schłodzić. W ten sposób można efektywnie ograniczyć rozprzestrzenianie się jadu po całym organizmie. Jako zimnego okładu warto użyć na przykład woreczka z lodem albo butelki z wodą. Następnie należy zdezynfekować powstałą zmianę skórną. Do złagodzenia występującego miejscowo bólu i świądu najlepiej nadaje się maść sterydowa oraz okłady z sody oczyszczonej. W tym celu można również zastosować ogólnodostępne żele na ugryzienia owadów oraz repelenty przeciw mrówkom¹².

W przypadku rozległych reakcji alergicznych po ataku owadów wskazane jest zastosowanie leków przeciwbólowych oraz przeciwhistaminowych. Jeśli doszło do wstrząsu anafilaktycznego, należy jak najszybciej zawiadomić pogotowie ratunkowe. Chorego przed przyjazdem karetki trzeba ułożyć w pozycji siedzącej (przy niewydolności oddechowej) lub leżącej z uniesionymi nogami (przy zbyt niskim ciśnieniu krwi). Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny lub wymiotuje, najlepiej położyć go w pozycji bocznej¹³.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Czy łasica może zaatakować człowieka?
• Czy ryba to zwierzę?
• Pardwa mszarna – pardwa
• Sztuczna inteligencja – czy doprowadzi do końca świata?
• Cywilizacje pozaziemskie, które (podobno) odwiedzają nas

Przypisy

1. Mrówki – czy są groźne dla człowieka? Które mrówki gryzą?, Poradnik Zdrowie, 02.07.2020, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/choroby-pasozytnicze/mrowki-czy-sa-grozne-dla-czlowieka-ktore-mrowki-gryza-aa-M6mB-qrTN-kv83.html, [dostęp: 04.07.2025].
2. M. Bojko, Ugryzienie mrówki – jak wygląda? Co stosować na ugryzienie? Zdjęcia, Świat Zdrowia, 01.07.2025, https://swiatzdrowia.pl/artykuly/ugryzienie-mrowki-jak-wyglada-co-stosowac-na-ugryzienie-zdjecia/, [dostęp: 04.07.2025].
3. Mrówki – czy są groźne…, dz. cyt.
4. E. Malinowska, Czy mrówki gryzą? Wnikliwe spojrzenie na świat tych fascynujących stworzeń, Zwierzaki.pl, 17.11.2023, https://zwierzaki.pl/owady/czy-mrowki-gryza/, [dostęp: 04.07.2025].
5. Mrówki – czy są groźne…, dz. cyt.
6. K. Augustyniak-Woźnica, Jak wygląda ugryzienie mrówki? Sprawdź, jak rozpoznać ślady po ukąszeniu, Medme, 07.12.2023, https://www.medme.pl/artykuly/ugryzienie-mrowki-jak-wyglada-ukaszenie-i-czym-smarowac,98923.html, [dostęp: 04.07.2025].
7. A. Oleszkiewicz, A. Żędzian, Ugryzienie mrówki – jak wygląda i czym grozi? Metody leczenia, Aptelia, 13.06.2025, https://www.aptelia.pl/czytelnia/a443-Ugryzienie_mrowki__jak_wyglada_i_czym_grozi_Metody_leczenia, [dostęp: 04.07.2025].
8. Tamże.
9. Tamże.
10. M. Bojko, Ugryzienie mrówki…, dz. cyt.
11. Tamże.
12. Reakcja na ugryzienie mrówki – jak złagodzić objawy?, Świat Zdrowia, 01.07.2025, https://swiatzdrowia.pl/artykuly/reakcja-na-ugryzienie-mrowki-jak-zlagodzic-objawy/, [dostęp: 04.07.2025].13. A. Oleszkiewicz, A. Żędzian, Ugryzienie mrówki…, dz. cyt.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.