Peluga, peled, syrok (Coregonus peled) to gatunek słodkowodnej ryby łososiowatej (Salmonidae). Występuje na obszarach północnej Europy i Azji. Należy do grupy blisko spokrewnionej z sielawami z kompleksu Coregonus sardinella.
Ryba zasiedla głównie chłodne, czyste jeziora i rzeki. Odgrywa istotną rolę w lokalnych ekosystemach oraz rybołówstwie. Dzięki odporności na niskie temperatury i zdolności do szybkiego wzrostu bywa również wprowadzana do innych zbiorników w celach gospodarczych i rekultywacyjnych.
Opis
Młode osobniki pelugi przypominają smukłą sielawę lub inne sieje. Wraz ze wzrostem ich sylwetka staje się jednak coraz bardziej masywna i mniej wrzecionowata. Charakterystyczną cechą gatunku są szczęki o równej długości – w przeciwieństwie do typowej siei, u której pysk jest dłuższy od dolnej szczęki, oraz do sielawy, u której dolna szczęka wyraźnie wystaje. Dodatkowo pierwszy łuk skrzelowy posiada od 50 do 65 wyrostków filtracyjnych. Stanowi to liczbę większą niż u wspomnianych gatunków pokrewnych. Dorosłe osobniki osiągają długość do około 45 cm i wagę maksymalną około 1,5 kg. Ciało syroki jest ciemne na grzbiecie, srebrzyste po bokach i białe na brzuchu.
Zasięg występowania pelugi
Peluga występuje naturalnie w jeziorach i rzekach północnej Rosji. Jej zasięg rozciąga się od dorzecza Mezień – uchodzącej do Morza Białego – aż po dorzecze Kołymy we wschodniej Syberii. Gatunek zasiedla zarówno rzeki, zbiorniki zaporowe, jak i naturalne jeziora. Ze względu na znaczne zróżnicowanie tempa wzrostu, terminów tarła i innych cech biologicznych w różnych częściach zasięgu, niektórzy badacze sugerują, że pod nazwą „peled” może kryć się więcej niż jeden gatunek.
Biologia
Peluga żywi się głównie zooplanktonem. Jej dieta obejmuje jednak również bezkręgowce denne, narybek innych ryb, glony oraz owady unoszące się w wodzie. Dojrzałość płciową osiąga zazwyczaj w trzecim roku życia. Maksymalna długość życia wynosi około dwunastu lat. Tarło odbywa się jesienią i zimą. W jeziorach ma miejsce zazwyczaj przy brzegach, nad twardym i piaszczystym dnem. W rzekach z kolei odbywa się nad żwirowym lub kamienistym podłożem. W północnych rzekach tarło może mieć miejsce pod lodem, na głębokości dochodzącej do 3 metrów.
Peluga – zastosowanie
Choć mięso syroki nadaje się do spożycia, nie cieszy się szczególnym uznaniem w kuchni. Jest dość miękkie i pozbawione wyraźnego smaku.
Taksonomia
Coregonus peled obejmuje cztery wyraźnie wyodrębnione grupy populacyjne. Każda z nich może potencjalnie stanowić osobny gatunek. Przykładem jest populacja występująca w Szwecji, obecnie klasyfikowana jako Coregonus pallasii. Która z grup reprezentuje właściwy, pierwotnie opisany gatunek pozostaje kwestią otwartą. Wymaga dalszych, szczegółowych badań taksonomicznych i genetycznych.
Ekologia
Peluga zasiedla zróżnicowane środowiska – od rzek i jezior po słonawe zatoki morskie. Do rozrodu wybiera miejsca o podłożu piaszczystym, żwirowym lub kamienistym. Tarło przypada na okres od listopada do grudnia. Samice składają od 3 do 175 tysięcy ziaren ikry. Ich średnica wynosi od 1,2 do 1,5 mm, a po napęcznieniu dochodzi do około 2 mm. Jaja mają żółtą barwę. Rozwój trwa od trzech do czterech miesięcy. Larwy po wykluciu mierzą zaledwie 6–8 mm.
Dojrzałość płciową ryby osiągają między drugim a szóstym rokiem życia, w zależności od warunków środowiskowych. W Europie dzieje się to zazwyczaj między drugim a trzecim rokiem, gdy masa ciała osiąga około 250 gramów. Peled może dożyć nawet 13–14 lat. W klasyfikacji IUCN ma status najmniejszej troski (LC). Żywi się głównie planktonem, szczególnie skorupiakami, a także larwami owadów i mięczakami.
Peled w Polsce: introdukcja, siedliska i wpływ na środowisko
Peled, choć naturalnie występuje w północnej Eurazji, zadomowił się również w Polsce. Do naszego kraju trafił z Rosji, gdzie wcześniej został szeroko rozprzestrzeniony i uznany za rybę cenną gospodarczo. Odporność gatunku na niekorzystne warunki środowiskowe oraz szybki wzrost sprawiły, że zaczęto go introdukować także w innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej.
W warunkach naturalnych peluga zasiedla rzeki i jeziora przepływowe. Jest rybą pelagiczną i litofilną. Oznacza to, że do rozrodu potrzebuje czystego, twardego podłoża. W obrębie kręgu polarnego uchodzi wręcz za najpospolitszy gatunek. W odróżnieniu od rodzimej siei (Coregonus lavaretus) i sielawy (C. albula) lepiej znosi podwyższone temperatury oraz niskie stężenie tlenu. Przeżywa nawet w wodach o temperaturze sięgającej 30°C i w jeziorach o charakterze półprzyduchowym.
W Polsce występuje głównie w wodach śródlądowych – rzekach i jeziorach przepływowych. Ze względu na intensywną introdukcję i hodowlę w celach gospodarczych, obecność tej ryby może wpływać na rodzimą różnorodność biologiczną. Peled konkuruje z lokalnymi gatunkami o zasoby pokarmowe i tarliska. W dłuższej perspektywie może zaburzać to naturalne struktury ekosystemów.
Zasięg występowania w Polsce
Peluga to gatunek ryby łososiowatej. Została celowo wprowadzony do naszego kraju w 1966 roku. Od tego czasu jej populacja sukcesywnie się rozrasta, a liczebność i zasięg stale rosną. Obecnie uznawana jest za inwazyjny gatunek obcy, który rozmnaża się w środowisku naturalnym i aktywnie je zasiedla. Ryba występuje w wielu jeziorach Polski północno-wschodniej. Spotkać ją można od Warmii i Mazur, przez Suwalszczyznę, aż po Pomorze i Wielkopolskę. Najchętniej wybiera śródlądowe wody powierzchniowe, zwłaszcza rzeki i jeziora przepływowe.
Pod względem biologicznym peluga to ryba drapieżna o wydłużonym, bocznie spłaszczonym ciele i charakterystycznym ubarwieniu – srebrzyste boki kontrastują z szarym grzbietem ozdobionym niebieskimi plamkami. W okresie tarła samce przybierają intensywnie turkusową barwę. Rozród odbywa się w temperaturach poniżej 8°C, najczęściej blisko zera. Ikra rozwija się przez 3–4 miesiące.
Choć peluga została sprowadzona celowo i przynosi korzyści gospodarcze, jej obecność nie jest obojętna dla ekosystemów. Jako gatunek inwazyjny może wypierać rodzime ryby, zaburzając lokalną równowagę biologiczną. Jej wpływ na bioróżnorodność wymaga więc stałego monitoringu i rozważnej polityki zarządzania populacją.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pelikan brunatny
- Pekari białobrody
- Czy łasica może zaatakować człowieka?
- Rodzaje dinozaurów – poznaj podział, gatunki i ciekawostki
- Jaki jest wiek Ziemi?
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Peled_(fish) [dostęp: 03.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Иллюстрация. Licencja: CC BY-SA 4.0.
