Kur diabeł (Myoxocephalus scorpius) to gatunek ryby z rodziny głowaczowatych (Cottidae). Występuje w wodach północnego Atlantyku oraz w przyległych morzach subarktycznych i arktycznych. Zamieszkuje chłodne, przydenne rejony, gdzie przystosował się do życia w ekstremalnych warunkach klimatycznych.
Ten gatunek ryby występuje pod wieloma nazwami, często zależnymi od lokalnych tradycji rybackich. Wśród mniej rozpowszechnionych angielskich określeń można znaleźć takie jak: Arctic sculpin, European sculpin, Greenland sculpin, pig-fish, goat sculpin, a także bardziej potoczne i regionalne, jak daddy sculpin, father-lasher, scully czy scummy. Niekiedy używane są też nazwy nacechowane żartobliwie lub wulgarnie, jak horny whore czy guffy. Świadczy to o długiej obecności tego gatunku w kulturze ludowej regionów rybackich.
Opis
Kura diabeł pozbawiony został łusek. Ubarwienie bywa zmienne – od szarobrązowego w nieregularne plamy po niemal czarne. Ułatwia to kamuflaż na różnorodnym podłożu dennym. Ryba ma krępe ciało, zwężający się ku ogonowi tułów i charakterystyczną masywną głowę uzbrojoną w trzy pary kolców oraz ostre wyrostki kostne. Szeroki pysk i kolczaste pokrywy skrzelowe nadają mu groźnego wyglądu. To jeden z największych przedstawicieli głowaczowatych. Dorasta zazwyczaj do 60 cm. Niektóre osobniki osiągają nawet 90 cm. Dojrzałość płciową uzyskuje przy długości od 15 do 30 cm.
Jest drapieżnikiem. Poluje głównie na ryby i większe skorupiaki. Po wyjęciu z wody potrafi wydawać niskie, burczące dźwięki. Tarło odbywa się jesienią i zimą. Ikra składana jest między kamieniami. Larwy przez pewien czas unoszą się w toni wodnej, zanim opadną na dno, rozpoczynając bentosowy tryb życia.
Siedlisko i zachowanie kura diabła
Kur diabeł występuje w strefie przydennej. Spotkać go można od linii brzegowej aż do głębokości 451 metrów. Najczęściej żyje pośród wodorostów lub na skalistym, piaszczystym bądź mulistym dnie. To gatunek morski, który toleruje również słonawe środowisko. Dzięki temu występuje m.in. w Bałtyku, mimo jego niskiego zasolenia. Podobnie jak inne ryby strefy zimnych wód, wykształcił białka przeciwzamarzaniowe, które pozwalają mu przetrwać w temperaturach bliskich lub nawet nieco niższych od zera.
W zachodniej Grenlandii stwierdzono negatywny wpływ działalności dawnej kopalni ołowiu i cynku na populację głowaczy. Analizy próbek z trzech różnych stanowisk wykazały, że osobniki żyjące bliżej wyrobisk wydzielają więcej śluzu. Tworząca się w ten sposób warstwa może zaburzać oddychanie, wpływać na ruchliwość i zmieniać relacje z pasożytami. Naukowcy mają nadzieję, że tzw. mapowanie śluzowe pozwoli lepiej zrozumieć wpływ zanieczyszczeń i pasożytów na organizmy morskie.
Kur diabeł żywi się szeroką gamą przydennych ryb i skorupiaków. Tarło przypada na okres od grudnia do marca. Samica składa jaja w kępach między kamieniami. Strzeże ich samiec. Wylęg następuje po pięciu tygodniach.
Występowanie
Kur diabeł zasiedla przybrzeżne wody zarówno wschodniego, jak i zachodniego Atlantyku, a także przyległych mórz – w tym Morza Bałtyckiego. Spotykany jest również w Oceanie Arktycznym. Występuje na głębokościach od kilku do około 250 metrów. Sporadycznie schodzi jeszcze niżej. Gatunek potrafi przystosować się do życia w środowiskach słonawych. Pozwala mu to wpływać do estuariów i zalewów.
Kur diabeł – biologia
Kur diabeł to powolna, przydenna ryba. Najczęściej spotykany jest w chłodnych, płytkich wodach. Czasem bywa obserwowany w roli padlinożercy w pobliżu nabrzeży i pomostów. Żywi się drobnymi skorupiakami, jeżowcami, morskimi wieloszczetami oraz różnego rodzaju substancjami organicznymi. Sam staje się łupem większych drapieżników, takich jak dorsze czy halibuty. Często bywa nosicielem nicieni pasożytniczych.
Zimą, w chłodnych północnych wodach, samice składają ikrę o średnicy około 2 mm. Jaja osadzane są na dnie w gąbczastych skupiskach osiągających kilka centymetrów grubości. Gatunek bywa wykorzystywany jako przynęta, tzw. błoto, w połowach homarów.
Pożywienie
Kur diabeł jest aktywnym drapieżnikiem dennym. Żywi się przede wszystkim bezkręgowcami zamieszkującymi dno, a także larwami ryb i ich ikrą. Jego dieta może obejmować również inne małe organizmy wodne. Czyni go to ważnym ogniwem w ekosystemie strefy przydennej.
Rozmnażanie
Tarło kura diabła przypada na okres jesienno-zimowy – w Morzu Bałtyckim najczęściej odbywa się w grudniu i styczniu. Samica składa ikrę w postaci grudkowatych złoży, które przyklejają się do kamieni na dnie. Opiekę nad jajami przejmuje samiec. Strzeże je przez kilka tygodni – aż do momentu wylęgu. Larwy początkowo prowadzą pelagiczny tryb życia, unosząc się w toni wodnej. W miarę wzrostu przechodzą do strefy przydennej.
Ochrona i zagrożenia kura diabła
Kur diabeł bywa uznawany za szkodnika narybku, ze względu na drapieżne zachowania wobec młodych ryb i ich ikry. Nie odgrywa żadnej istotnej roli w gospodarce. Jego wartość handlowa jest znikoma. W Polsce gatunek nie podlega żadnym formom ochrony prawnej.
Ciekawostki
Choć kur diabeł nie jest rybą jadowitą, jego ostre kolce mogą powodować bolesne rany. Ukłucia bywają niebezpieczne, zwłaszcza jeśli dojdzie do zakażenia.
Co ciekawe, wysuszone okazy tej ryby bywają wykorzystywane jako naturalne barometry. Ich skóra zmienia barwę w zależności od wilgotności powietrza. Pozwala to przewidywać zmiany ciśnienia atmosferycznego.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Krokodyl amerykański
- Koza złotawa – kózka złotawa
- Czy sójka odlatuje na zimę z Polski? Poznaj odpowiedź!
- Przyszłość religii – cz. 1: Obecna sytuacja
Źródło:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Myoxocephalus_scorpius [dostęp: 15.06.2025]
- https://fr.wikipedia.org/wiki/Myoxocephalus_scorpius [dostęp: 15.06.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Cephas. CC BY-SA 3.0.
