Krzyżak łąkowy

Krzyżak łąkowy (Araneus quadratus) to pospolity gatunek pająka z rodziny krzyżakowatych. Powszechnie spotykany jest w Europie i Azji Środkowej – występuje aż po Półwysep Kamczatka i Japonię. Samice osiągają do 17 mm długości. Samce są znacznie mniejsze. Mierzą około połowy tej długości.

Pająki te cechuje duża zmienność ubarwienia – od brązowego, przez jaskrawopomarańczowe, aż po zielone. Bez względu na barwę, wszystkie osobniki posiadają cztery charakterystyczne białe plamy na odwłoku. U ciemniejszych form barwnych kontrast między plamami a resztą ciała sprawia, że są łatwiejsze do rozpoznania. Nogi pajęczaka bywają wyraźnie prążkowane.

Krzyżak łąkowy buduje sieci łowne w ogrodach, na skrajach lasów i wszędzie tam, gdzie roślinność pozwala na rozciągnięcie pajęczyny. Sieć tworzona jest blisko ziemi. Idealnie nadaje się do chwytania owadów skaczących, takich jak np. małe pasikoniki. Samice konstruują bardziej złożone sieci – z boczną kryjówką. Chronią się w niej podczas złej pogody. Sieci tych pająków są mniejsze i osadzone niżej niż u innych krzyżaków.

Co ciekawe, dorosłe samice potrafią aktywnie zmieniać kolor ciała, dostosowując się do podłoża, na którym odpoczywają. Proces ten trwa około trzech dni. Pozwala to im lepiej maskować się w otoczeniu.

Opis

Krzyżak łąkowy to jeden z największych przedstawicieli swojej rodziny w Polsce. Zwykle samice osiągają 20 mm. Niektóre źródła podają, że zdarzają się okazy dochodzące do 25 mm. Samce są znacznie mniejsze. Dorastają do około 8 mm. Masa ciała również wyraźnie różni się w zależności od płci. U samic może wynosić nawet 1,5 g. Samce z kolei ważą zaledwie około 0,1 g.

Odwłok krzyżaka łąkowego ma kulisty lub owalny kształt. Ozdobiony jest czterema jasnymi plamkami. U niektórych osobników można zaobserwować także zarys znaku krzyża. Nie jest on jednak tak wyraźny jak u bardziej znanego krzyżaka ogrodowego.

Siedlisko krzyżaka łąkowego

Krzyżaka łąkowego można spotkać na obrzeżach lasów, wśród zarośli, na łąkach i w parkach – wszędzie tam, gdzie roślinność pozwala mu na rozpięcie sieci. Gatunek jest szeroko rozpowszechniony w Europie oraz Azji. Występuje na terenach położonych do wysokości około 2000 metrów n.p.m. Jego obecność w różnorodnych siedliskach świadczy o dużej plastyczności ekologicznej i zdolności do adaptacji w zróżnicowanych warunkach środowiskowych.

Pajęczyna

Krzyżak łąkowy buduje swoją sieć nisko nad ziemią. Pozwala mu to skutecznie polować na owady skaczące, takie jak np. małe pasikoniki. Pajęczyna może mieć od 11 do 29 promieni i osiągać średnicę nawet 60 cm. Samice tworzą bardziej złożone konstrukcje niż samce – przy brzegu pajęczyny umieszczają lejkowate schronienie, w którym chowają się podczas deszczu lub silnego wiatru. Zwiększa to ich szanse na przetrwanie w niesprzyjających warunkach atmosferycznych.

Taksonomia

Gatunek Araneus quadratus został po raz pierwszy opisany w 1757 roku przez szwedzkiego arachnologa Carla Alexandra Clercka. Na przestrzeni lat jego systematyka była kilkukrotnie rewidowana. W 2000 roku Marusik, Logunov i Koponen uznali nazwę Aranea flavidus za synonim A. quadratus. Piętnaście lat później Breitling, Lemke, Bauer, Hohner, Grabolle i Blick dokonali dalszych korekt. Włączyli Epeira quadrata subviridis oraz Araneus quadratus minimus do grupy synonimów gatunku Araneus quadratus.

Biologia

Krzyżak łąkowy zamieszkuje niezwykle zróżnicowane środowiska. Jego zasięg obejmuje zarówno obszary o klimacie podzwrotnikowym, jak i tereny subarktyczne, a sporadycznie nawet arktyczne rejony dalekiej północy. Pomimo tak szerokiego rozprzestrzenienia, najczęściej spotykany jest na terenach nizinnych, gdzie znajduje dogodne warunki do budowy sieci łownych. Prowadzi samotniczy tryb życia. Aktywny jest od lipca do października.

Krzyżak łąkowy to gatunek rozdzielnopłciowy. Samica składa do 900 jaj – w okresie od września do października. Zimują one w zabezpieczonych kokonach. Wiosną, między kwietniem a majem, wykluwają się młode pająki. Dojrzałość płciową osiągają w ciągu jednego sezonu. Ich cykl życiowy trwa około dwóch lat.

Krzyżak łąkowy to drapieżnik wyspecjalizowany w chwytaniu owadów. Ofiary łowi w okrągłą sieć łowną o średnicy do 60 cm, rozpiętą między roślinami na wysokości nieprzekraczającej jednego metra. Pajęczyna jest odbudowywana codziennie. Sam pająk przebywa zwykle w ukryciu tuż obok sieci, skąd cierpliwie najpierw obserwuje, a następnie atakuje zaplątane ofiary.

Rozród krzyżaka łąkowego

Samica krzyżaka łąkowego opiekuje się kokonami z jajami aż do jesieni. Strzerze ich przed drapieżnikami i niesprzyjającymi warunkami. Gdy temperatury zaczynają spadać, samica ginie, a zabezpieczone w kokonach jaja zimują. Młode pająki wykluwają się w maju, rozpoczynając nowy cykl życia. W ciągu jednego sezonu osiągają dojrzałość płciową.

Ciekawostki

Krzyżak łąkowy należy do największych pająków występujących w Polsce. Potrafi zmieniać barwę swojego ciała w zależności od otoczenia. Każdy osobnik może w ciągu życia kilkakrotnie zmieniać ubarwienie, by lepiej wtapiać się w tło. Proces ten trwa około trzech dni. Stanowi skuteczną formę kamuflażu oraz ułatwia zaskakiwanie ofiar.