Pingwin cesarski (Aptenodytes forsteri) to największy i najcięższy z żyjących gatunków pingwinów. Występuje wyłącznie na Antarktydzie. Samce i samice mają podobne upierzenie i wielkość. Osiągają do 100 cm wysokości i ważą od 22 do 45 kg. Czarne pióra na głowie i grzbiecie wyraźnie kontrastują z białym brzuchem, jasnokremową piersią i intensywnie żółtymi plamami na uszach.
Jak wszystkie pingwiny, jest nielotem o opływowej sylwetce. Skrzydła przekształciły się w sztywne płetwy, przystosowane do życia w wodzie. Żywi się głównie rybami, ale także skorupiakami, takimi jak kryl oraz głowonogami, w tym kałamarnicami. Polując, potrafi spędzać pod wodą około 20 minut i zanurzać się na głębokość do 535 metrów. Umożliwiają mu to liczne przystosowania: nietypowa budowa hemoglobiny pozwalająca na funkcjonowanie przy niskim stężeniu tlenu, masywne kości chroniące przed urazami ciśnieniowymi oraz zdolność do spowalniania metabolizmu i czasowego wyłączania mniej istotnych funkcji organizmu.
Pingwin cesarski jest jedynym gatunkiem pingwina, który rozmnaża się w trakcie antarktycznej zimy. W tym celu pokonuje 50–120 km po lodzie, by dotrzeć do kolonii lęgowych liczących nawet kilka tysięcy osobników. Samica składa jedno jajo, które przez ponad dwa miesiące wysiaduje samiec, podczas gdy ona wraca do morza, by się pożywić. Następnie rodzice na zmianę opiekują się pisklęciem i polują w morzu. Na wolności pingwiny cesarskie żyją zwykle około 20 lat. Obserwacje wskazują, że niektóre osobniki mogą dożyć nawet pół wieku.
Taksonomia
Pingwin cesarski został opisany w 1844 roku przez angielskiego zoologa George’a Roberta Graya. Nadał on mu nazwę rodzajową, łącząc greckie słowa ἀ-πτηνο-δύτης [a-ptēno-dytēs]. Oznaczają one „nielatający nurek”. Nazwa gatunkowa upamiętnia niemieckiego przyrodnika Johanna Reinholda Forstera, uczestnika drugiej wyprawy Jamesa Cooka, który oficjalnie nazwał pięć innych gatunków pingwinów. Forster mógł być pierwszą osobą, która zobaczyła pingwina cesarskiego. W latach 1773–1774 opisywał ptaka, którego uznał za podobnego do pingwina królewskiego (A. patagonicus). Ze względu na miejsce obserwacji mógł to być właśnie pingwin cesarski (A. forsteri).
Wraz z pingwinem królewskim pingwin cesarski należy do dwóch żyjących obecnie gatunków rodzaju Aptenodytes. Dowody kopalne wskazują na istnienie trzeciego gatunku – pingwina Ridgena (A. ridgeni). Badania zachowań i genetyki pingwinów sugerują, że rodzaj Aptenodytes jest najbardziej pierwotny wśród współczesnych pingwinów.
Opis pingwina cesarskiego
Dorosłe pingwiny cesarskie osiągają długość ciała 110–120 cm, średnio 115 cm według danych Stonehouse’a (1975). W literaturze naukowej często mylono długość ciała, mierzoną od czubka dzioba do końca ogona, z wysokością stojącego ptaka. Stąd w niektórych publikacjach pojawiały się zawyżone wartości, nawet do 1,5 m. Dane z pomiarów terenowych są znacznie skromniejsze. Prévost (1961) odnotował maksymalną wysokość 1,08 m u osobników dzikich, Friedman (1945) wskazywał przedział 83–97 cm, a Ksepka i in. (2012) – 81–94 cm na podstawie okazów muzealnych. Masa ciała waha się od 22,7 do 45,4 kg. Różni się w zależności od płci. Samce są cięższe od samic. To piąty najcięższy żyjący gatunek ptaka. Ustępuje jedynie największym nielotom. Waga zmienia się także w cyklu rocznym. Podczas wysiadywania jaj i opieki nad pisklętami pingwiny tracą znaczne ilości tłuszczu. Samce, które przez ponad dwa miesiące znoszą antarktyczne mrozy bez pobierania pokarmu, chudną średnio o około 12 kg. Na początku sezonu lęgowego masa samców wynosi średnio 38 kg, samic – 29,5 kg. Po jego zakończeniu u obu płci spada do około 23 kg.
Jak wszystkie pingwiny, gatunek ten ma opływowy kształt ciała i sztywne, spłaszczone skrzydła pełniące funkcję płetw. Minimalizuje to opór w wodzie. Język wyposażony jest w skierowane ku tyłowi kolce. Zapobiegają one ucieczce złapanej zdobyczy. Samce i samice nie różnią się ubarwieniem. Dorosłe osobniki mają czarne pióra na głowie, podgardlu, grzbiecie, grzbietowej stronie płetw i ogonie, wyraźnie odgraniczone od białego spodu ciała. Górna część piersi jest jasnożółta, a plamy przyuszne – jaskrawożółte. Górna krawędź ośmiocentymetrowego dzioba jest czarna, a dolna część może mieć odcień różowy, pomarańczowy lub liliowy. U młodych ptaków plamy przyuszne, podgardle i gardło są białe, a dziób – czarny. Pisklęta pokrywa srebrnoszary puch. Głowa jest czarna z białą maską. Znany jest przypadek pisklęcia o całkowicie białym upierzeniu, które nie było jednak albinosem. Nowo wyklute pisklęta ważą około 315 g. Kolonię opuszczają po osiągnięciu mniej więcej połowy masy dorosłego ptaka.
Upierzenie pingwinów cesarskich w okresie od listopada do lutego (antarktyczne lato) traci intensywną czerń i brązowieje, by w styczniu i lutym przejść w szybkie, około 34-dniowe pierzenie. Nowe pióra wyrastają z naskórka. Stare zostają wypchnięte jeszcze przed zakończeniem wzrostu nowych. Ogranicza to utratę ciepła.
Średni roczny wskaźnik przeżywalności dorosłych osobników wynosi 95,1%. Przeciętna długość życia to 19,9 roku. Szacuje się, że 1% pingwinów może dożyć nawet 50 lat. Przeżywalność piskląt w pierwszym roku życia wynosi zaledwie 19%. Aż 80% populacji stanowią ptaki mające pięć lat i więcej.
Wokalizacja
Ponieważ pingwiny cesarskie nie posiadają stałych miejsc gniazdowania, które mogłyby ułatwić odnalezienie partnera lub pisklęcia, identyfikacja odbywa się wyłącznie za pomocą dźwięków. Ptaki wydają złożone wokalizacje, kluczowe w rozpoznawaniu się nawzajem przez pary lęgowe, a także między rodzicami i potomstwem. Gatunek charakteryzuje się największą zmiennością indywidualnych sygnałów głosowych spośród wszystkich pingwinów. Podczas wokalizacji dorosłe osobniki emitują jednocześnie dźwięki w dwóch pasmach częstotliwości. Pisklęta z kolei posługują się modulowanym gwizdem. Służy on zarówno do domagania się pokarmu, jak i do kontaktu z rodzicami.
Siedliska
Pingwin cesarski występuje w strefie okołobiegunowej Antarktyki, niemal wyłącznie między 66° a 77° szerokości południowej. Gniazduje zazwyczaj na stabilnym lodzie morskim w pobliżu wybrzeża, czasem nawet do 18 km od lądu. Kolonie lęgowe powstają w miejscach, gdzie klify lodowe lub góry lodowe zapewniają osłonę przed wiatrem. Odnotowano trzy przypadki kolonii na lądzie – jedną, dziś już nieistniejącą, na żwirowym cyplu Wysp Dion na Półwyspie Antarktycznym, kolejną na przylądku przy lodowcu Taylor w Ziemi Wiktorii oraz najnowszą w Zatoce Amundsena. Od 2009 roku zaobserwowano też kolonie na lodzie szelfowym.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pingwin białobrewy
- Pingwin białooki – pingwin Adeli
- Życie bociana – ile trwa i od czego zależy?
- Rodzaje dinozaurów – poznaj podział, gatunki i ciekawostki
- Dziwny przypadek Zaginionej Eskadry
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Emperor_penguin [dostęp: 10.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: NOAA Corps Collection Photographer: Giuseppe Zibordi Credit: Michael Van Woert, NOAA NESDIS, ORA. Licencja: Domena Publiczna.
