Pingwin białobrewy (Pygoscelis papua) to gatunek pingwina, a być może nawet kompleks gatunkowy, należący do rodzaju Pygoscelis. Najbliżej spokrewniony jest z pingwinem białookim (P. adeliae) oraz pingwinem maskowym (P. antarcticus). Po raz pierwszy został opisany naukowo w 1781 roku przez Johanna Reinholda Forstera. Jako miejsce typowe wskazał on Falklandy. Gatunek wydaje różnorodne odgłosy. Najczęściej słyszanym jest donośny trąbiący dźwięk, wydawany przy charakterystycznym odchyleniu głowy do tyłu.
Nazewnictwo
Pochodzenie angielskiej nazwy „gentoo” w odniesieniu do pingwina białobrewego nie jest jasne. W języku angielsko-indyjskim termin ten służył dawniej do odróżniania hindusów od muzułmanów. Wyraz mógł wywodzić się z portugalskiego gentio – oznaczającego „poganina” lub „niewiernego”. Istnieje przypuszczenie, że biała plama na głowie ptaka skojarzona została z kształtem przypominającym turban.
Inna hipoteza mówi, że nazwa ta jest przekształceniem określenia „Johnny penguin” – używanego przez hiszpańskojęzycznych marynarzy. „Johnny” stanowi odpowiednik „Juanito” i w brzmieniu luźno przypomina „gentoo”. Od tego miana mogła się również wywodzić nazwa drapieżnego ptaka Johnny rook, polującego m.in. na pingwiny białobrewe.
Równie myląca jest nazwa gatunkowa papua. W swoim pierwotnym opisie Johann Reinhold Forster, przyrodnik towarzyszący Jamesowi Cookowi w podróży dookoła świata, błędnie uznał, że gatunek występuje w Papui-Nowej Gwinei. W rzeczywistości najbliższe stanowiska znajdują się ponad 6 tys. km na południe, na wyspie Macquarie. Pingwiny nie żyją w Nowej Gwinei. Część badaczy przypisuje to nieporozumienie „prawdopodobnie fałszywemu” twierdzeniu francuskiego przyrodnika Pierre’a Sonnerata z 1776 roku, który umieścił w Papui inny gatunek – pingwina królewskiego – mimo że ten nigdy na tę wyspę nie dotarł.
Taksonomia pingwina białobrewego
Pingwin białobrewy jest jednym z trzech gatunków należących do rodzaju Pygoscelis. Międzynarodowy Kongres Ornitologiczny (IOC) wyróżnia obecnie jego cztery podgatunki. Populacja z Wysp Kerguelena jest tymczasowo zaliczana do P. p. taeniata. Możliwe jednak, że stanowi odrębny podgatunek.
Do 2021 roku rozpoznawano jedynie dwa podgatunki: P. p. papua oraz P. p. ellsworthi. Publikując w 2020 roku wyniki badań, naukowcy zasugerowały, że gatunek należy traktować jako kompleks czterech morfologicznie podobnych, lecz odrębnych gatunków: pingwina białobrewego północnego (P. papua sensu stricto), południowego (P. ellsworthi), wschodniego (P. taeniata) oraz nowo opisanego pingwina białobrewego z Georgii Południowej (P. poncetii). IOC w 2021 roku przyjął wyniki badania, ale uznał wszystkie te formy za podgatunki P. papua.
Opis
Pingwin białobrewy wyróżnia się szeroką, białą przepaską biegnącą przez czubek głowy oraz intensywnie pomarańczowo-czerwonym dziobem. Ma jasnoróżowe, płaskie stopy połączone błoną oraz stosunkowo długi ogon – najdłuższy spośród wszystkich gatunków pingwinów. Pisklęta mają szare grzbiety i białe brzuszki. Podczas chodzenia po lądzie ogon wyraźnie odstaje do tyłu i porusza się na boki. Znalazło to odzwierciedlenie w nazwie naukowej Pygoscelis, oznaczającej „ogon zadu”.
Dorosłe osobniki osiągają długość od 70 do 90 cm. Czyni je to trzecim co do wielkości gatunkiem pingwina, po pingwinie cesarskim i królewskim. Samce tuż przed pierzeniem mogą ważyć do 8,5 kg. Ich masa spada do około 4,9 kg przed okresem godowym. Samice osiągają maksymalnie 8,2 kg przed pierzeniem. Opiekując się pisklętami w gnieździe, mogą ważyć zaledwie 4,5 kg. Osobniki z północy są przeciętnie o 700 g cięższe i o 10 cm dłuższe od tych z południa. Południowe populacje dorastają do 75–80 cm długości. Pingwiny białobrewe są też najszybszymi pływakami wśród pingwinów. Osiągają pod wodą prędkość do 36 km/h. Świetnie przystosowały się do życia w skrajnie zimnych, surowych warunkach.
Pingwin białobrewy – rozmnażanie
Kolonie lęgowe pingwinów białobrewych powstają na wolnych od lodu terenach, zarówno bezpośrednio przy brzegu, jak i w głębi lądu. Ptaki preferują płytkie, nadbrzeżne obszary. Często gniazdują między kępami traw. Na Georgii Południowej kolonie znajdują się nawet 2 km od wybrzeża. W miejscach położonych dalej w głąb lądu, gdzie gniazda zakładane są na trawiastych przestrzeniach, pingwiny co roku przesuwają stanowiska, ponieważ roślinność w miejscu gniazdowania ulega zadeptaniu.
Gatunek rozmnaża się na wielu wyspach subantarktycznych. Największe kolonie znajdują się na Falklandach, Georgii Południowej i Południowych Wyspach Sandwich oraz na Wyspach Kerguelena. Mniejsze populacje lęgowe spotkać można m.in. na wyspie Macquarie, Wyspach Heard, Wyspach Crozeta, Szetlandach Południowych oraz na Półwyspie Antarktycznym. Łączną liczebność populacji lęgowej szacowana jest na ponad 600 tys. osobników.
Gniazda budowane są z kamieni ułożonych w okrąg. Osiągają około 20 cm wysokości i 25 cm średnicy. Kamienie są skrupulatnie pilnowane, a ich „własność” bywa powodem głośnych kłótni i fizycznych starć. Samice cenią je na tyle, że samiec może zyskać ich względy, wręczając wybrany kamień.
Samica składa dwa jaja, każde o masie ok. 130 g. Oboje rodzice wysiadują je na zmianę, zmieniając się codziennie. Okres inkubacji trwa od 34 do 36 dni. Pisklęta pozostają w gnieździe przez około 30 dni. Następnie dołączają do innych młodych w kolonii, tworząc tzw. żłobki. Po 80–100 dniach, po wymianie puchu na upierzenie młodociane, opuszczają kolonię i wyruszają na morze.
Dieta
Pingwiny białobrewe żywią się głównie rybami, skorupiakami – takimi jak kryl i krewetki – oraz głowonogami. Udział poszczególnych grup w diecie zmienia się w ciągu roku. W lutym i marcu skorupiaki stanowią około 10% pożywienia. Od marca do czerwca ich udział wzrasta do około 75%. Z kolei od czerwca do października aż 90% diety opiera się na Lepidonotothen squamifrons. Głowonogi przez cały rok stanowią około 10% spożywanego pokarmu.
Gatunek jest oportunistycznym drapieżnikiem. W rejonie Falklandów dieta obejmuje w zbliżonych proporcjach ryby (m.in. Patagonotothen sp., Thysanopsetta naresi, Micromesistius australis), kraby (Munida gregaria) oraz kałamarnice (Loligo gahi, Gonatus antarcticus, Moroteuthis ingens). Sporadycznie łupem stają się także ryby Channichthys rhinoceratus oraz ośmiornice.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pingwin białooki – pingwin Adeli
- Pijawka lekarska
- Ile śpią żyrafy, co jedzą i ile ważą? Ciekawostki
- Ciekawi, jak wygląda gniazdo wiewiórki? Kulisty azyl pod koroną drzew
- Niedźwiedziopsy – czy powrócą?
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Gentoo_penguin [dostęp: 09.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Ben Tubby. Licencja: CC BY 2.0.
