Pingwin białooki, pingwin Adeli (Pygoscelis adeliae) to gatunek zamieszkujący wyłącznie wybrzeża Antarktydy. Występuje na całej długości kontynentu. Jest najpowszechniejszym przedstawicielem rodziny pingwinów, a obok pingwina cesarskiego – również tym, który zasiedla najbardziej na południe wysunięte obszary globu. Nazwa gatunku pochodzi od Ziemi Adeli, której miano nadano na cześć Adèle Dumont d’Urville – żony francuskiego podróżnika Jules’a Dumont d’Urville’a. To właśnie on odkrył pingwina białookiego w 1840 roku. Ptaki zdobywają pożywienie, polując i żerując. Ich dieta opiera się głównie na krylu oraz rybach.
Taksonomia i systematyka
Pierwsze okazy pingwina Adeli trafiły w ręce naukowców dzięki członkom załogi francuskiego podróżnika Jules’a Dumont d’Urville’a, którzy w latach 30. i 40. XIX wieku uczestniczyli w jego wyprawie na Antarktydę. Dwaj francuscy chirurdzy będący również przyrodnikami – Jacques Bernard Hombron i Honoré Jacquinot – opisali gatunek w 1841 roku. Nadali mu nazwę naukową Catarrhactes adeliæ. Do badań wykorzystali okazy zebrane na obszarze nazwanym „terre Adélie” – Ziemia Adeli – upamiętniającym żonę dowódcy wyprawy, Adèle. W kolejnych latach ptak trafiał do różnych rodzajów taksonomicznych, m.in. Eudyptes, Pygoscelis oraz nieistniejącego już Dasyrhamphus. Został też omyłkowo ponownie opisany jako Pygoscelis brevirostris.
Obecnie pingwin białooki jest jednym z trzech gatunków zaliczanych do rodzaju Pygoscelis. Co prawda nie wyróżnia się jego podgatunków, ale badania genetyczne wskazują na istnienie dwóch wyraźnych linii – jednej występującej głównie na Morzu Rossa, a drugiej szeroko rozprzestrzenionej wzdłuż antarktycznego wybrzeża.
Nazwa rodzaju Pygoscelis pochodzi z języka starogreckiego, od słów pugē („zad”) i skelos („noga”). Do jego przedstawicieli często stosuje się określenie „pingwiny długosterne”. Odnosi się to do długich, sztywnych sterówek. Ptaki te regularnie wykorzystują ogon jako podporę. Ich pióra omiatają podłoże podczas chodzenia. Nazwa gatunkowa adeliae nawiązuje do miejsca, z którego pochodził typowy okaz opisany w 1841 roku.
Opis pingwina białookiego
Pingwin Adeli to ptak średniej wielkości. Osiąga 70–73 cm długości. Waży od 3,8 do 8,2 kg. Samce i samice wyglądają podobnie. Samice mają jednak krótsze skrzydła i dziób, a także wyraźnie mniejszą masę ciała. Dorosłe osobniki mają czarną głowę, gardło i grzbiet. Spód ciała pokrywają śnieżnobiałe pióra. Charakterystycznym elementem ich wyglądu jest wyraźny biały pierścień wokół czarnej tęczówki oka. Dziób pokryty jest w dużej mierze czarnymi piórami. Odsłonięty pozostaje jedynie czubek – przeważnie czarny, czasem z niewyraźnymi, czerwonobrązowymi akcentami. Wierzchnia strona skrzydeł jest czarna z białą krawędzią tylną, a spodnia – biała z wąską czarną krawędzią przednią i niewielkim czarnym zakończeniem. Nogi i stopy, w większości nieopierzone, mają różowawy odcień.
Pisklęta po wykluciu pokryte są gęstym puchem, zwykle srebrzystoszarym, ciemniejszym na głowie. Zdarzają się też osobniki znacznie ciemniejsze. Po około 10 dniach przechodzą pierwsze pierzenie. Zyskują jednolicie ciemnoszary, dymny puch. Kolejne pierzenie następuje w wieku 7–9 tygodni. Młode ptaki zaczynają wówczas przypominać dorosłe. Są jednak od nich mniejsze. Mają nieco niebieskawy odcień grzbietu oraz białe, a nie czarne gardło i podbródek. Pełny biały pierścień wokół oka pojawia się dopiero po ukończeniu pierwszego roku życia.
Podobne gatunki
Dorosły pingwin białooki jest na tyle charakterystyczny, że trudno pomylić go z innym gatunkiem. Pewne podobieństwo może jednak wystąpić u młodych osobników z białym gardłem. Przypominają one pingwina białobrodego. Różnice są jednak nadal wyraźne. U pingwina Adeli czerń na twarzy sięga poniżej oczu, a na gardle nie występuje czarna linia, tzw. „pasek podbródkowy”, typowy dla pingwina białobrodego. Ponadto dziób białobrodego jest dłuższy i pozbawiony piór.
Zasięg występowania pingwina białookiego
Pingwin Adeli jest prawdziwie antarktycznym gatunkiem. Należy do zaledwie czterech pingwinów, które gniazdują bezpośrednio na tym kontynencie. Kolonie lęgowe rozlokowane są wzdłuż antarktycznych wybrzeży oraz na kilku wyspach subantarktycznych, m.in. w archipelagach Orkadów Południowych, Szetlandów Południowych, Sandwich Południowych, a także na Wyspach Balleny’ego, Wyspie Scotta i Georgii Południowej. Na północ od 60. równoleżnika południowego występują znacznie rzadziej. Pojedyncze osobniki pojawiały się jako zabłąkane m.in. w Australii, Nowej Zelandii i na południu Ameryki Południowej. W okresie lęgowym potrzebują odsłoniętego, skalistego terenu, na którym mogą budować gniazda. Unikają lodu i wybierają miejsca, gdzie wiatr lub kąt padania słońca zapobiega gromadzeniu się zasp. Na początku sezonu lęgowego kolonie mogą znajdować się nawet 100 km od otwartej wody. Wraz z nadejściem lata i topnieniem pokrywy lodowej odległość ta wyraźnie się zmniejsza.
Po zakończeniu lęgów dorosłe pingwiny białookie zwykle przenoszą się na kry lodowe lub lodowe półki, aby przejść pierzenie. Część z nich pozostaje jednak na lądzie. Zimą ptaki pozostają w strefie występowania paku lodowego. Większość przesuwa się na północ, aby dotrzeć w rejony, gdzie przynajmniej przez część dnia jest widoczne światło dzienne – zwykle na północ od około 73°S. Część osobników pozostaje w pobliżu kolonii lęgowych. Inne migrują setki lub nawet tysiące kilometrów. Jeśli w pokrywie lodowej znajdują się szczeliny, ptaki potrafią przeżyć setki kilometrów na południe od otwartego morza. Zimą żerują w rejonach, gdzie lód pokrywa nawet 80% powierzchni wody.
Dieta
Pingwin Adeli żywi się głównie antarktycznym krylem, krylem lodowym, antarktycznym śledziem, latarnikami (zwłaszcza latarnikiem antarktycznym), a także obunogami z rodzajów Themisto gaudichaudii, Cyllopus lucassi, czy Hyperia. W jego diecie znajduje się również kryl morski, a także kałamarnica lodowa i inne głowonogi. Skład pokarmu różni się w zależności od rejonu występowania, zwłaszcza w okresie wychowu piskląt.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pijawka lekarska
- Pies domowy
- Wirus RSV – wszystko, co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Ad%C3%A9lie_penguin [dostęp: 09.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Mbz1. Licencja: CC BY-SA 3.0.
