Lelkowiec zimowy (Phalaenoptilus nuttallii), znany też jako lelek zimowy albo lelek Nuttala, jest gatunkiem nocnego ptaka zaliczanego do rodziny lelkowatych (Caprimulgidae). Ptak ten zasiedla przede wszystkim Kolumbię Brytyjską, zachodnie rejony Stanów Zjednoczonych oraz północne obszary Meksyku. Najchętniej przebywa na otwartych terenach pokrytych krzewami lub trawami. Można go także spotkać na kamienistych zboczach, charakterystycznych zwłaszcza dla pustynnych obszarów.
Lelkowce zimowe gniazdujące na terenach bardziej wysuniętych na północ z reguły przed nastaniem zimy migrują na południe. Niektóre osobniki pozostają jednak przez cały rok w swoich pierwotnych siedliskach. Dla lelków zimowych charakterystyczne są długotrwałe okresy nieaktywności, bliskiej hibernacji, w które zapadają w niepomyślnych warunkach pogodowych. Zwierzę pozostaje wówczas ukryte pod kamiennymi stosami lub w szczelinach skalnych. Stan ten może trwać kilka tygodni, a czasem nawet miesięcy. W tym czasie ptak nie pobiera pokarmu ani nie wydala ubocznych produktów przemiany materii. Temperatura jego ciała obniża się do poziomu około 19 stopni C. Żaden inny znany ptak nie wykazuje skłonności do popadania w odrętwienie. Dlatego w tym aspekcie lelek Nuttala uznawany jest za swego rodzaju ewenement.
Taksonomia
Pierwszy opis lelkowca zimowego wraz ze stosownymi zdjęciami powstał w 1844 roku. Został on stworzony przez amerykańskiego ornitologa Johna Jamesa Audubona. Naukowiec przygotowaną charakterystykę oparł na badaniach samca schwytanego na wschodnim brzegu rzeki Missouri, pomiędzy Fort Pierre a ujściem rzeki Cheyenne płynącej przez południowe rejony Dakoty. Gatunek ten zaklasyfikowano do nowego rodzaju Phalaenoptilus w 1880 roku. Dokonał tego amerykański ornitolog Robert Ridgway.
W obrębie gatunku Phalaenoptilus nuttallii wydziela się sześć podgatunków:
- Phalaenoptilus nuttallii nuttalli – podgatunek nominatywny; zasiedla dużą część kontynentu północnoamerykańskiego;
- Phalaenoptilus nuttallii californicus – ptaki wyróżniające się ciemniejszym brązowym upierzeniem niż przedstawiciele podgatunku nominatywnego; .zamieszkują głównie zachodnią Kalifornię;
- Phalaenoptilus nuttallii hueyi – ptaki odznaczające się relatywnie jasnym upierzeniem; ich obecność stwierdza się w południowo-zachodnich rejonach Kalifornii, a także w południowo-zachodniej części Arizony;
- Phalaenoptilus nuttallii dickeyi – stosunkowo małe i bardziej jednolicie ubarwione ptaki występujące w różnych regionach Kalifornii;
- Phalaenoptilus nuttallii adustus – osobniki o jasnobrązowym upierzeniu; żyją w pasie od południowej Arizony po północny Meksyk;
- Phalaenoptilus nuttallii centralis – okazy zasiedlające centralny Meksyk.
Opis
Lelek Nuttala wyróżnia się relatywnie niewielkimi rozmiarami ciała. To jeden z najmniejszych przedstawicieli ptaków nocnych w całej Ameryce Północnej. Dorosłe osobniki zazwyczaj dorastają do około 18 cm długości. Ich rozpiętość skrzydeł wynosi natomiast mniej więcej 30 cm. Masa ciała oscyluje na poziomie od 36 do 58 gramów. U lelkowców zimowych nie występuje dymorfizm płciowy. Przedstawiciele obu płci wyglądają niemal identycznie. Ich grzbiet może być upierzony na czarno albo na szaro. Pióra zlokalizowane w okolicach ogona mają białe końcówki. Jest to szczególnie widoczne u samców.
Dla lelków zimowych charakterystyczny jest krótki ogon oraz lekko zaokrąglone skrzydła.. Ptaki wydają gardłowe, monotonne odgłosy, które rozlegają się co jakiś czas przez cały dzień, od wschodu do zachodu słońca. Ptaki te emitują dźwięki zarówno w locie, jak i w stanie spoczynku. Odgłosy te różnią się jednak nieco od siebie.
Zachowanie
Lelkowce zimowe najchętniej przebywają na terenach górskich. Zasiedlają one głównie lasy świetliste, a także obszary pokryte różnego rodzaju krzewami i innymi zaroślami. Ich miejsca lęgowe z reguły znajdują się na obszarach usytuowanych na wysokości od 500 do 1000 metrów nad poziomem morza. Sporadycznie gniazdują na wyższych wysokościach, nieprzekraczających 2500 m n.p.m. Ptak wykazuje wzmożoną aktywność głównie w porze nocnej. Maskujące ubarwienie pozwala mu łatwo wtopić się w otoczenie. Dlatego częściej można go usłyszeć niż zobaczyć.
Rozród
Sezon lęgowy zależy od regionu występowania konkretnej populacji. Osobniki żyjące w północnych rejonach zwykle budują gniazda i wychowują pisklęta w okresie od marca do sierpnia. Okres lęgowy lelków zimowych z południa przypada natomiast na czas od maja do września. Ptaki na swoje siedliska wybierają zazwyczaj miejsca usytuowane u podnóża wzgórza. Gniazda zwykle ukryte są wśród roślinności. Samice jednorazowo składają dwa jaja w kolorze białym, kremowym lub jasnoróżowym. Rodzice wysiadują je na zmianę przez kolejne trzy tygodnie. Po upływie tego okresu z jaj wylęgają się młode, które na osiągnięcie pełnej samodzielności potrzebują kolejnych 23 dni. Jedna para w ciągu roku zazwyczaj wychowuje jeden lęg. Czasem jednak samica pozostawia pierwsze gniazdo pod opieką samca, a buduje w bliskiej odległości drugie. Tam przychodzą na świat kolejne młode. Dorosłe lelki Nuttala w obliczu zagrożenia przewracają się w gnieździe i wydają dźwięki przypominające syk węża. Na ogół pozwala im to skutecznie odstraszyć potencjalnego napastnika.
Pokarm i żerowanie
W skład diety lelkowców zimowych wchodzą nocne owady. Do ich ulubionych przysmaków zaliczają się zwłaszcza ćmy, chrząszcze i koniki polne. Najedzone ptaki po pewnym czasie wydalają kulki złożone z niestrawionych części pokarmu. Lelki zimowe zazwyczaj zbierają swoje ofiary z ziemi lub łapią je w locie. W ten sam sposób mogą także pobierać wodę.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Bączek (zwyczajny)
- Arapaima – pirarucu – paiche
- Czy ewolucja stworzyła piękno i estetykę?
- Prymitywne zwierzęta z nieprymitywnymi częściami ciała – czy to jest logiczne?
- Podziemne życie – ktoś zjada ropę!
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Common_poorwill [dostęp: 02.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Louis Agassiz Fuertes. Licencja: Domena Publiczna.