Kraska (zwyczajna), kraska pospolita, siwka (Coracias garrulus) to jedyny przedstawiciel rodziny kraskowatych gniazdujący w Europie. Jej zasięg obejmuje również Maghreb, Azję Zachodnią i Środkową. Zimuje w południowej Afryce, gdzie zasiedla głównie suche, zadrzewione sawanny i krzaczaste równiny. Gatunek występuje w różnorodnych środowiskach. Unika jednak otwartych, bezdrzewnych terenów. Do lęgów najchętniej wybiera dziuple w drzewach.
Podgatunki
Kraska zwyczajna występuje w dwóch podgatunkach, które różnią się zarówno zasięgiem, jak i cechami upierzenia. Podgatunek nominatywny C. g. garrulus zamieszkuje północno-zachodnią Afrykę, niemal całą południową i wschodnią Europę oraz Azję Mniejszą, sięgając aż po północno-zachodni Iran i południowo-zachodnią Syberię. Na zimowiska przemieszcza się do Afryki Subsaharyjskiej. Drugi podgatunek, C. g. semenowi, gniazduje od Iraku i większej części Iranu aż po Kaszmir, środkowy Kazachstan i być może północno-zachodnie Chiny. Prawdopodobnie zasiedla też wschodni skraj Półwyspu Arabskiego. Zimuje we wschodniej Afryce Subsaharyjskiej. C. g. semenowi różni się od formy nominatywnej delikatnym szarawym nalotem na głowie, szyi i piersi. Ma mniej kontrastowe, bardziej stonowane ubarwienie.
Charakterystyka siwki
Kraska zwyczajna to jedyny przedstawiciel kraskowatych występujący w Europie. Jej egzotyczne, intensywnie niebiesko-rdzawe ubarwienie zdradza południowe pochodzenie gatunku. Samiec i samica wyglądają niemal identycznie. U obu płci upierzenie ulega sezonowym zmianom. Wiosną jest jaśniejsze i bardziej nasycone, a jesienią – tuż przed odlotem na zimowiska – stonowane.
Ptak ma krępą sylwetkę, zaokrąglone skrzydła i charakterystyczne umaszczenie. Głowa i kark są niebieskie z seledynowym odcieniem, spód ciała – niebieskoszary, grzbiet i barkówki – rdzawobrązowe. Pokrywy skrzydeł i spód skrzydeł są jaskrawoniebieskie, a lotki od góry czarne, od spodu szafirowe. Ogon również lśni szafirem i seledynem. Jego skrajne sterówki są nieco dłuższe, wystają poza kontur. Dziób jest mocny i czarny, nogi żółtawe.
Młode osobniki są wyraźnie mniej kontrastowe – niebieski kolor praktycznie znika z głowy i tułowia. Przypominają dorosłe jedynie sylwetką i brązowym grzbietem. Ich pióra są jasnobrązowawe, niemal białawe. Dopiero na zimowiskach przybierają żywsze barwy. Ptaki poniżej pierwszego roku życia można odróżnić od dorosłych także po sterówkach. Nie mają ciemnej plamy i są mniej ostro zakończone.
W locie kraska przypomina grzywacza lub wronę. Łatwo ją jednak rozpoznać po błękitnych, nakrapianych skrzydłach i ciemnym ogonie z szerokim, turkusowym pasem na końcu. Dorosłe osobniki osiągają rozmiary kawek lub sójek. Często przesiadują na dobrze widocznych punktach – słupach, drutach czy gałęziach – wypatrując zdobyczy. Są stosunkowo mało płochliwe. Potrafią zakładać gniazda w pobliżu zabudowań, a nawet przy ruchliwych drogach. Ich głos to charakterystyczne, szorstkie „rak rak”.
Zasięg występowania
Kraska zwyczajna to ptak pochodzący z ciepłych rejonów świata. Zasięg lęgowy obejmuje północną Afrykę – od Maroka po Tunezję – południową i środkowo-wschodnią Europę, a także obszary od północno-zachodniego Iranu aż po południowo-zachodnią Syberię. Podgatunek C. g. semenowi gniazduje dalej na wschód. Spotkać go można od Iraku i południowego Iranu przez Kaszmir i południowy Kazachstan po chiński Xinjiang. Dawniej siwka lęgowała również w północnej i zachodniej Europie, ale obecnie liczebność populacji systematycznie spada. Gatunek wyginął jako lęgowy m.in. w Szwecji i Niemczech.
Kraska to długodystansowy migrant. Zimuje w Afryce subsaharyjskiej w dwóch odrębnych regionach: od Senegalu po Kamerun oraz od Etiopii przez Kongo aż po Republikę Południowej Afryki. Zaobserwowano również przeloty przez Indie, a nawet przypadek kolizji z samolotem nad Morzem Arabskim.
Preferuje ciepłe, suche, otwarte krajobrazy z rozproszonymi drzewami – zwykle na nizinach. W Europie spotykana jest jednak nawet do 1000 m n.p.m., a w Maroku do 2000 m. Najlepsze warunki lęgowe znajduje w otwartych lasach dębowych i sosnowych. Ptak dobrze radzi sobie także na terenach rolniczych i w sadach. Na zimowiskach w Afryce zasiedla podobne, suche środowiska – zadrzewione sawanny i krzewiaste równiny. Gniazduje najczęściej w dziuplach drzew.
Kraska (zwyczajna) – zachowanie i ekologia
Pisklęta kraski zwyczajnej posiadają niezwykły mechanizm obronny. W obliczu zagrożenia wymiotują intensywnie pachnącą, pomarańczową cieczą. Nieprzyjemny zapach odstrasza drapieżniki. Jednocześnie działa jak sygnał alarmowy dla dorosłych ptaków powracających do gniazda.
Pokarm i sposób żerowania
Kraska poluje z wyeksponowanych miejsc. Siada na drzewach, słupach lub przewodach, skąd wypatruje potencjalnych ofiar. Żywi się głównie dużymi owadami, ale zjada także drobne gady, gryzonie i płazy. W diecie dorosłych ptaków dominują chrząszcze. Młode natomiast karmione są głównie prostoskrzydłymi – konikami polnymi i pasikonikami.
Lęgi
Gniazdo najczęściej zakładane jest w naturalnej dziupli lub opuszczonej norze dzięcioła – zazwyczaj 5–10 metrów nad ziemią. Czasem pary wykorzystują szczeliny w skałach, budynkach lub same drążą norę w piaszczystej skarpie. Gniazdo nie jest wysłane żadnym materiałem. Samica składa od 2 do 6 białych, błyszczących jaj o wymiarach 35 × 28 mm, w odstępach co dwa, rzadziej trzy dni. Wysiadywanie rozpoczyna się przed zakończeniem składania. Trwa 17–19 dni. Spoczywa głównie na samicy. Młode karmione są przez oboje rodziców. Najczęściej samiec przekazuje pokarm samicy, która podaje go pisklętom. Młode opuszczają gniazdo po 26–27 dniach. Siwka wyprowadza jeden lęg w roku. W przypadku jego utraty może przystąpić do kolejnego. Dojrzałość płciową osiąga zazwyczaj w drugim roku życia.
Najstarszy osobnik kraski odnotowany dzięki danym z obrączkowania przeżył 9 lat i 2 miesiące. Został zastrzelony w Polsce.
Pasożyty
Kraska zwyczajna bywa żywicielem pasożyta jelitowego z grupy kolcogłowów – Moniliformis gracilis.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kozioróg dębosz
- Koza alpejska francuska
- Najstarsze drzewa na świecie
- Sumeryjskie miasto Ur – miejsce pochodzenia Abrahama
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/European_roller [dostęp: 10.06.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: User:Rajkimar99 Derivative: User:MathKnight. CC BY-SA 4.0.
