Bekas dubelt (Gallinago media) to niewielki, krępy ptak siewkowy z rodzaju Gallinago. Jego środowiskiem lęgowym są bagna i wilgotne łąki z niską roślinnością w północno-wschodniej Europie, w tym w północno-zachodniej Rosji. Dubelty są ptakami wędrownymi. Zimują w Afryce. Populacja lęgowa w Europie odnotowuje obecnie gwałtowny spadek liczebności.
Taksonomia
Dubelt został opisany w 1787 roku przez angielskiego przyrodnika Johna Lathama pod binominalną nazwą Scolopax media. Obecna nazwa rodzajowa, Gallinago, pochodzi z neolatyny. Oznacza kszyka lub słonkę. Wywodzi się z łacińskiego gallina („kura”) oraz przyrostka -ago („przypominający”). Epitet gatunkowy media oznacza po łacinie „pośredni”. Odnosi się do rozmiarów dubelta, które plasują się między słonką a kszykiem.
Opis
Dubelt osiąga długość 26–30 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi 42–50 cm. Czyni go to nieco większym i znacznie bardziej krępym niż kszyk, przy czym jego dziób jest krótszy. Grzbiet ptaka ma brunatne, pstre ubarwienie. Spód ciała pokrywają poprzeczne prążki. Charakterystycznym elementem wyglądu jest ciemny pasek przechodzący przez oko. Skrzydła są szerokie. W locie widoczna jest jasna przepaska skrzydłowa.
Głos dubelta to ciche, delikatne „yeah”. W okresie godowym grupowe odgłosy toków można usłyszeć z odległości przekraczającej 300 metrów. Przypominają one mieszankę dźwięków fajerwerków, nakręcanego mechanizmu i odgłosów ksylofonu.
Zachowanie i ekologia
Dubelty słyną z wyjątkowej zdolności do szybkiego i nieprzerwanego lotu na ogromne odległości. Potrafią osiągać prędkość do 97 km/h. Badania wskazują, że rzadko korzystają z pomocy wiatru. Niektóre osobniki zarejestrowano w locie non stop przez 84 godziny. Pokonywały dystans 6760 km na wysokości dochodzącej do 8700 metrów. Ich skrzydła nie mają aerodynamicznych zakończeń. Tak wymagające podróże możliwe są dzięki zgromadzonym zapasom tłuszczu. Ptaki nie zatrzymują się na żerowanie, nawet gdy mają ku temu okazję.
W okresie lęgowym, o zmierzchu, samce prezentują się na tokowiskach (arenach godowych), stając wyprostowane z nadętymi piersiami i rozpostartymi ogonami. Podczas tych pokazów mogą wykonywać skoki w powietrze i wydawać różnorodne odgłosy, takie jak terkoty, kliknięcia, brzęczenia i gwizdy. W gnieździe ukrytym na ziemi samica składa 3–4 jaja.
Dubelty żerują na miękkim błocie. Poszukują pokarmu, sondując dziobem podłoże lub wypatrując go wzrokiem. Ich dieta składa się głównie z owadów i dżdżownic. Czasem spożywają także roślinny. Są trudne do zauważenia. W swoim naturalnym środowisku potrafią doskonale się maskować. Spłoszone odlatują na znaczne odległości, po czym opadają z powrotem w roślinność.
Okres godowy
Samce dubelta tokują stadnie, głównie nocą, na wybranych torfowiskach, do których są bardzo przywiązane. Niektóre tokowiska są regularnie odwiedzane przez 20, a nawet 60 lat. Tworzą system, w którym poszczególne miejsca są oddalone od siebie o kilka kilometrów. Samce przebywają na tokowisku średnio przez cztery dni. Między różnymi miejscami toków występuje wymiana osobników. Z tego powodu dubelty wymagają rozległych, podmokłych terenów, które stają się coraz rzadsze. Sprawia to, że gatunek jest trudny do obserwacji, zwłaszcza że prowadzi nocny tryb życia.
W trakcie toków samce przyjmują charakterystyczną „kulturystyczną” postawę. Wypinają pierś do przodu, naprężają nogi i wydają dźwięki przypominające terkot. W kulminacyjnej fazie prezentacji wyrzucają skrzydła w górę, przysiadają i rozpościerają ogon. Każdy z samców tokuje na osobnej kępie, przypominającej cokół. Na granicach rewirów zdarzają się potyczki, podczas których ptaki nigdy się nie dotykają. Wyrażają niezadowolenie poprzez unoszenie i opuszczanie głowy, próbując zastraszyć rywala. Samice obserwują tokowisko i wybierają najbardziej atrakcyjnego samca.
Gniazdo
Dubelt buduje gniazdo na ziemi. Wybiera suche, nieco wyniesione miejsce, które zapewnia ochronę przed zalaniem i dostęp do otaczających wilgotnych terenów. Taka lokalizacja pozwala na skuteczne wychowywanie młodych w bezpośredniej bliskości ich naturalnego środowiska żerowiskowego.
Jaja
Dubelt wyprowadza w ciągu roku jeden lub dwa lęgi. W okresie od maja do lipca samica składa zazwyczaj 4 jaja, które są starannie ukryte w gnieździe na suchym, wyniesionym terenie.
Wysiadywanie
Samica wysiaduje jaja przez 22–24 dni. Po wykluciu pisklęta szybko opuszczają gniazdo, jednak przez kolejne 4–5 tygodni pozostają pod opieką obojga rodziców. W tym czasie młode uczą się samodzielności i rozwijają zdolność do lotu.
Pożywienie
Dubelt żywi się głównie bezkręgowcami, wśród których dominują dżdżownice, a także ślimaki, owady lądowe i ich larwy. Uzupełnieniem diety są nasiona roślin.
Migracja
Podczas sezonowych migracji między Szwecją a Afryką subsaharyjską dubelty pokonują w locie non stop dystans od 4000 do 7000 km. Zajmuje im to od 60 do 90 godzin. W trakcie podróży ptaki wielokrotnie zmieniają wysokość, szczególnie o świcie i zmierzchu. W nocy poruszają się na średniej wysokości około 2000 metrów nad poziomem morza. Za dnia osiągają wysokości około 4000 metrów. Większość dubeltów regularnie lata na poziomie 6000 metrów, a jeden osobnik osiągnął aż 8700 metrów. Może to być najwyżej zarejestrowanym pułapem dla migrującego ptaka.
Zasięg występowania
Dubelt występuje w Europie Północnej, Środkowej i Wschodniej oraz w zachodniej Syberii. Spotkać go można od Półwyspu Skandynawskiego i Polski aż po dorzecze Jeniseju. Zimuje w Afryce Subsaharyjskiej. Jego migracje odbywają się w dwóch okresach: od marca do maja oraz od lipca do listopada.
W Polsce jest gatunkiem bardzo nielicznym. Gniazduje głównie na Podlasiu, najliczniej w Dolinie Biebrzy oraz na Lubelszczyźnie. Skrajnie nieliczne stanowiska odnotowano także w północnej części Mazowsza, w Wielkopolsce oraz na Pomorzu Zachodnim.
Status
W 2012 roku populację dubelta oszacowano na 15 000–40 000 osobników w Skandynawii oraz 450 000–1 000 000 w zachodniej Syberii i północno-wschodniej Europie. Populacja gatunku jest malejącą, głównie z powodu utraty siedlisk, a także polowań w Europie Wschodniej oraz na zimowiskach w Afryce. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje dubelta jako gatunek bliski zagrożenia wyginięciem („Near Threatened”). Ptak jest również jednym z gatunków objętych Porozumieniem o Ochronie Wędrownych Ptaków Wodno-Błotnych Afryki i Eurazji (AEWA).
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Remiz zwyczajny
- Pawian płaszczowy
- Bioróżnorodność – czego uczy nas o powstaniu życia?
- Informacja – dowód na istnienie Stwórcy?
- Ławica ryb skamieniała w całości – jak to się mogło stać?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Great_snipe [dostęp: 6.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Thho46. Licencja: CC0.
