Salamandra olbrzymia japońska (Andrias japonicus) jest gatunkiem dużego płaza ogoniastego zaliczanego do rodziny skrytoskrzelnych (Cryptobranchidae). To jeden z największych płazów na świecie, którego długość może dochodzić nawet do 1,44 m. Swoją wielkością ustępują jedynie salamadrom olbrzymim chińskim oraz ich krewniakom pochodzącym z południowych Chin. Andrias japonicus to gatunek endemiczny dla Japonii. Płazy te zamieszkują głównie zachodnie rejony wyspy Honsiu. Spotyka się je także niekiedy na Sikoku i północnym Kiusiu.
Pierwszy opis zwierzęcia pochodzi z lat dwudziestych XIX wieku. Wtedy to pracujący na wyspie Dejima w Nagasaki lekarz Philipp Franz von Siebold schwytał jednego osobnika i wysłał go na badania do Lejdy w Holandii. Począwszy od 1951 roku gatunek ten uważany jest za specjalny pomnik przyrody. Dzięki temu został on objęty szeroko zakrojoną ochroną państwową. Poza salamandrą olbrzymią japońską na świecie żyje jeszcze pięć innych gatunków salamander olbrzymich.
Opis
Dorosła salamandra olbrzymia japońska może mierzyć około 1,5 metra długości. Jej waga oscyluje natomiast na poziomie mniej więcej 25 kilogramów. Największy żyjący w naturalnym środowisku okaz miał 136 cm długości, a jego waga przekroczyła 26 kg. Zwierzę dysponuje zdolnością doskonałego wtapiania się w otoczenie. Wszystko dzięki charakterystycznemu ubarwieniu skóry. Ma ona bowiem brunatny lub czarny kolor. Dodatkowo pokrywają ją niewielkie plamki oraz drobne brodawki, umiejscowione w dużej liczbie zwłaszcza na głowie. Niewielkie oczy pozbawione są powiek. W przypadku płaza odgrywają one zresztą niewielką rolę. Salamandry mają bowiem słaby wzrok. Szerokość pyska jest niemal równa szerokości głowy.
Na szyi widać wyraźne fałdy skórne przyczyniające się do zwiększenia powierzchni ciała. Dzięki temu zwierzę bez problemu wchłania tlen z wody. Umożliwia mu to też skuteczną wymianę gazową. W procesie oddychania aktywny udział biorą też naczynia włosowate rozmieszczone na całej powierzchni skóry. Głowa i tułów zwierzęcia są spłaszczone grzbietobrzusznie, a ogon bocznie.
Salamandra olbrzymia japońska swym wyglądem przypomina salamandrę olbrzymią chińską. Przedstawicieli obu gatunków różni przede wszystkim odmienny układ brodawek na głowie i gardle. U Andrias japonicus są one liczniejsze i większe. Ponadto zwierzę to wyróżnia też bardziej zaokrąglony pysk i nieco krótszy ogon. U salamander olbrzymich japońskich przez większą część roku nie stwierdza się wyraźnego dymorfizmu płciowego. W sezonie godowym dochodzi jednak do powiększenia się gruczołów kloacznych u osobników płci męskiej. W tym czasie samce mają też większe i szersze głowy od samic.
Rozmieszczenie i siedlisko salamandry olbrzymiej japońskiej
Salamandry olbrzymie japońskie zamieszkują tereny południowo-zachodniej Japonii. Zazwyczaj mają one swoje siedliska na zachód od prefektury Gifu na Honsiu. Przedstawicieli tego gatunku można też niekiedy zobaczyć w niektórych regionach Sikoku i Kiusiu. Obecność najliczniejszych populacji stwierdza się w kilku prefekturach. Są to: Okayama, Hyōgo, Shimane, Tottori, Yamaguchi, Mie, Ehime, Gifu i Ōita. Występują także w prefekturze Wakayama. Przypuszcza się jednak, że w te rejony zostały one sztucznie wprowadzone przez człowieka.
Salamandry preferują wilgotne środowiska. Najchętniej przebywają w wartko płynących górskich potokach. Spotyka się je także w dużych rzekach o szerokości od 20 do 50 m oraz w niewielkich strumieniach mających kilka metrów szerokości. W węższych potokach z reguły widuje się mniejsze osobniki. Znajdują one tam bowiem idealne warunki do życia i nie muszą konkurować o pożywienie z większymi okazami.
Salamandry olbrzymie japońskie migrują od głównej rzeki do jej dopływów i z powrotem. Młode osobniki preferują mniejsze potoki źródliskowe. Płazy wykazują umiejętność doskonałego przystosowywania się do życia w różnych warunkach środowiskowych. Dorosłe osobniki chętnie przebywają w pobliżu pól ryżowych. Mogą tam bowiem bez problemu znaleźć żaby będące ich pokarmem. Z drugiej strony zbudowane tam tamy stanowią poważną przeszkodę w przemieszczaniu się, zwłaszcza w okresie godowym. To może obniżać skuteczność reprodukcyjną zwierząt.
Salamandra olbrzymia japońska – zachowanie
Salamandry olbrzymie japońskie spotyka się wyłącznie w czystych, chłodnych i dobrze natlenionych ciekach wodnych. Niemal całe swoje życie spędzają one w wodzie. Wykazują się wzmożoną aktywnością w porze nocnej. Płazy te nie mają skrzeli. W celu zaczerpnięcia powietrza unoszą głowę ponad powierzchnię wody. Oddychają też przez fałdy skórne.
W obliczu niebezpieczeństwa płazy wydzielają gęstą, mleczną substancję o bardzo przykrym zapachu. Ma ona skutecznie odstraszyć potencjalnego drapieżnika. W identyfikacji zagrożeń oraz lokalizacji potencjalnych ofiar salamandrom pomaga doskonale rozwinięty system linii bocznej. Dzięki temu rejestrują one nawet najmniejsze drgania w wodzie.
W skład diety dorosłych osobników wchodzą kraby i inne słodkowodne skorupiaki. Żywią się one także robakami, owadami, żabami, małymi płazami, rybami, a czasem nawet drobnymi ssakami. Procesy metaboliczne u tych zwierząt zachodzą bardzo powoli. Dlatego są w stanie obyć się bez pokarmu przez wiele tygodni. To bardzo długowieczne zwierzęta. Mogą żyć od 50 do 80 lat.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Rzekotka żabia – ropuchorzekotka żywiczna
- Rzekotka drzewna
- Jak nazywa się samiec żaby? Dobre pytanie, a odpowiedź…
- Wykopaliska potwierdzają zniszczenie Jerycha
- Naukowcy zadziwieni asymetrią galaktyk wokół Galaktyki Andromedy
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_giant_salamander [dostęp: 27.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
