Osa morska, inaczej nazywana kostkomeduzą śmiercionośną (Chironex fleckeri) to gatunek bardzo jadowitej meduzy. Występuje ona w północnej Australii, Nowej Gwinei, Indonezji, Kambodży, Malezji, Singapurze, na Filipinach i w Wietnamie.
Uważana jest za najgroźniejszą meduzę świata: w Australii odnotowano co najmniej 64 zgony po jej ukąszeniu (1884–2021).
Jad i zagrożenie
Meduza ta ma parzydełka osiągające nawet do 3 metrów długości, które są pokryte milionami komórek parzydełkowych i uwalniają niezwykle silny jad. Ukąszenie osy morskiej powoduje natychmiastowy, bardzo silny ból, a nieleczona ofiara może umrzeć w ciągu 2–5 minut. Jad jednej tej meduzy wystarczy, by zabić 60 dorosłych osób.
Taksonomia
Nazwa Chironex fleckeri pochodzi od nazwiska odkrywcy, Hugo Fleckera, choć dokładniej opisał ją Ronald Southcott w 1955 roku. Nazwa oznacza „ręka śmierci” – od kształtu ramion meduzy.
Osa morska – wygląd
Kostkomeduza śmiercionośna to największa z meduz kostkowych. Jej dzwon ma zwykle 16 cm, czasem do 35 cm średnicy, a z każdego rogu wyrasta 15 parzydełek. Jest prawie przezroczysta, przez co trudno ją zauważyć w wodzie. Gdy osa morska porusza się, skraca swoje parzydełka. Jednak podczas polowania rozciągnąć się mogą do 3 metrów.
Osa morska widzi dzięki 24 oczom, które potrafią reagować na kolory światła. Niebieskie barwy spowalniają jej ruchy i aktywują polowanie. Czarnych obiektów unika.
Żywi się krewetkami, małymi rybami i krabami. Jej wrogami są żółwie morskie – zielone i skórzaste, które są odporne na jej jad.
Występowanie
Żyje w przybrzeżnych wodach Australii, gdzie spotykana jest od Exmouth aż do Agnes Water. Można ją także zaobserwować w Azji Południowo-Wschodniej. Rozmnaża się zaś w rzekach i namorzynach.
Ukąszenie osy morskiej
Ukąszenie kostkomeduzy przypomina przyłożenie do skóry rozżarzonego żelaza. Powoduje ono ból, białe ślady i pęcherze, może także dojść do blizn i martwicy skóry.
Jad tej meduzy uszkadza komórki i wywołuje hiperkaliemię, co prowadzi do zapaści krążeniowej. Może więc dojść do utonięcia zanim ofiara wróci na brzeg.
Często u ofiar wyleczonych po kilku dniach pojawia się swędząca wysypka, która może utrzymywać się tygodniami. Jednak bez odpowiedniego leczenia ukąszenie może zabić w 5 minut, a śmierć następuje wtedy wskutek zatrzymania akcji serca. Dzieci, z powodu małej masy ciała, są bardziej narażone na śmiertelne skutki ukąszenia meduzy.
Już 3 metry parzydełek wystarczą do śmiertelnej dawki, a najgroźniejsze są meduzy powyżej 15 cm.
Sezon występowania kostkomeduz śmiercionośnych
Najwięcej os morskich występuje w ciepłych miesiącach. Wtedy w Australii można zauważyć ostrzegające przed nimi tablice. Na kąpieliskach, w celu ochrony plażowiczów, stosuje się siatki ochronne.
Leczenie
Dawniej po oparzeniu tej meduzy stosowano bandaże uciskowe. Obecnie ta metoda jest odradzana, gdyż ucisk wyzwalał kolejne obrażenia.
Zaleca się natomiast polewanie rany octem (4–6%), który dezaktywuje nieodpalone knidocyty (komórki parzydełkowe).
Chociaż badania z 2014 roku wykazały, że ocet może zwiększać stężenie jadu, to jednak metoda ta nadal jest rekomendowana.
W 2019 roku odkryto pierwsze skuteczne antidotum.
Rozmnażanie
Kostkomeduza śmiercionośna rozmnaża się zarówno płciowo i bezpłciowo. Wiosną dorosłe osobniki szukają partnera w wodach słodkich. Po zapłodnieniu powstają larwy (planule), które przekształcają się następnie w polipy, przyczepiające się do podłoża. Rodzice młodych meduz giną po okresie rozrodczym.
Polipy następnie rozmnażają się bezpłciowo przez pączkowanie. Powstają wtedy nowe meduzy, które wracają do oceanu i cykl się powtarza.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Jakie są największe krokodyle na świecie?
- Czy sójka odlatuje na zimę z Polski? Poznaj odpowiedź!
- Jakie są największe ćmy w Polsce?
- Prawdziwy wiek diamentów
- Pamukkale
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Chironex_fleckeri (dostęp: 12.05.2025).
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Guido Gautsch. Licencja: CC BY-SA 2.0.
